Cupaniopsis flagelliformis (lat. Cupaniopsis flagelliformis) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin sabunağacıkimilər fəsiləsinin cupaniopsis cinsinə aid bitki növü.
| Cupaniopsis flagelliformis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Cupaniopsis flagelliformis |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Avstraliyanın şərqində bitir.
25 metr (82 fut) hündürlüyə qədər böyüyən, açıq və yayılmış taclı kiçik bir ağacdır. Yeni çıxan zoğlar sıx tüklü, budaqları isə puberulyozdur. Yarpaqları mürəkkəb və növbəlidir, uzunluğu 30 sm-ə (12 düym) qədər çatır. Yarpaqların 10-dan 20-dək dişli yarpaqcıqları var ki, adətən 10 sm (3.9 düym) uzunluğunda və 4 sm (1.6 düym) enində olur, lakin bəzən daha böyük də ola bilər. Kiçik çiçəklər terminalda və ya yarpaq qoltuqlarında əmələ gələn, uzunluğu 55 sm-ə (22 düym) qədər olan asılmış sünbül üzərində daşınır. Çiçəklərin kasacığı ləçəklərdən xeyli böyükdür və qırmızı və ya çəhrayı rəngdədir. Qırmızı, çəhrayı və ya sarı rəngli meyvəsi uzunluğu təxminən 22 mm (0.9 düym), eni isə 26 mm (1.0 düym) olan kapsuldur. Xarici hissəsi sıx, daxili hissəsi isə ipək kimi tüklüdür. Meyvə üç hissəyə malikdir və hər bir hissədə portağal-sarı rəngli aril ilə əhatə olunmuş tək qəhvəyi və ya qara toxum var.[1][2][3][4]
Bu növ ilk dəfə avstraliyalı botanist Frederik Menson Beyli tərəfindən təsvir edilmişdir. O, bu təsviri 1893-cü ildə Kvinslend Kənd Təsərrüfatı Departamentinin Botanika Bülletenində nəşr etmiş və növə "Cupania flagelliformis" adını vermişdir. 1924-cü ildə Sapindaceae ailəsi üzrə aparılan yenidən təsnifatda Bavariya botaniki Ludviq Adolf Timofey Radlkofer bu növü Cənubi Amerikaya məxsus "Cupania" fəsiləsindən "Cupaniopsis" cinsinə keçirmişdir.[5]
"Cupaniopsis flagelliformis" tropik və subtropik yağış meşələri və musson meşələrində yaşayır, burada o, alt qat ağacı kimi böyüyür. Hündürlük aralığı dəniz səviyyəsindən təxminən 1,100 m-ə (3,600 fut) qədərdir. Bu növ dörd ayrı-ayrı populyasiyada mövcuddur, Keyp-York yarımadasının zirvəsindən Şimali Yeni Cənubi Uelsə qədər yayılmışdır. Birinci qrup Prens Uels adasında və Bamaqadan şimalda, Keyp-York yarımadasının ucunda yerləşir. Növbəti qrup Kutini-Payamu Milli Parkı ətrafında, təxminən Oliv Riverdən Lokhart Riverə qədər olan ərazilərdə tapılır. Üçüncü və ən böyük qrup Lokhart-Riverdən təxminən 400 km (250 mil) cənubda, Tribulation burunu yaxınlığından Ingham ərazisinə qədər yayılır. Sonuncu və ən ayrılmış qrup, təxminən 1,300 km (810 mil) cənubda, Kvinslendin cənub-şərqində və Yeni Cənubi Uelsin şimal-şərqində yerləşir.[1][2][3]
- ↑ 1 2 Reynolds, S.T. "Cupaniopsis flagelliformis". Flora of Australia. Australian Biological Resources Study, Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water: Canberra. 2022. 13 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 January 2024.
- ↑ 1 2 F.A.Zich; B.P.M.Hyland; T.Whiffen; R.A.Kerrigan. "Cupaniopsis flagelliformis". Australian Tropical Rainforest Plants Edition 8 (RFK8). Centre for Australian National Biodiversity Research (CANBR), Australian Government. 2020. 24 June 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 January 2024.
- ↑ 1 2 "PlantNET - FloraOnline". PlantNET (The NSW Plant Information Network System). Royal Botanic Gardens and Domain Trust, Sydney. 13 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 January 2024.
- ↑ Cooper, Wendy; Cooper, William T. Fruits of the Australian Tropical Rainforest. Clifton Hill, Victoria, Australia: Nokomis Editions. June 2004. səh. 483. ISBN 978-0958174213. 2021-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-10.
- ↑ Radlkofer, L. "Sapindaceae oceanicae novae vel emendatae". Repertorium Specierum Novarum Regni Vegetabilis. 20 (1–5). 1924: 31. doi:10.1002/fedr.19240200106.
- Cupania flagelliformis F.M.Bailey
- Cupania curvidentata F.M.Bailey
- Cupaniopsis curvidentata (F.M.Bailey) Radlk.
- Cupaniopsis flagelliformis var. australis S.T.Reynolds