Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinXO Corc Edvard Mur (ing. George Edward Moore; 4 noyabr 1873[1][2][…] – 24 oktyabr 1958[1][2][…], Kembric[3]) — XX əsrin əvvəllərində analitik fəlsəfənin formalaşmasında mühüm rol oynamış ingilis filosofu.[4] O, xüsusilə etik non-naturalizm, sağlam düşüncə realizmi və fəlsəfi təhlil metodunun inkişafına verdiyi töhfələrlə tanınır. Murun ən məşhur əsərləri sırasında Principia Ethica (1903) və “A Defence of Common Sense” (1925) yer alır; bu əsərlərdə o, “yaxşı” anlayışının təbii xassələrə endirilə bilməyəcəyini irəli sürmüş və “açıq sual arqumenti”ni formalaşdırmışdır. Mur həmçinin Kembric Universitetində uzun illər dərs demiş və Bertran Rassell və Lüdviq Vitgenşteyn kimi filosoflara əhəmiyyətli təsir göstərmişdir.[5]
| Corc Edvard Mur | |
|---|---|
| ing. George Edward Moore | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 4 noyabr 1873[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 24 oktyabr 1958[1][2][…] (84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
| Mükafatları |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Corc Edvard Mur 3 noyabr 1873-cü ildə Londonda anadan olmuşdur. O, təhsilini Kembric Universitetinin Triniti Kollecində almışdır.[6] Əvvəlcə klassik filologiya və tarixlə maraqlansa da, sonradan fəlsəfəyə yönəlmişdir. Mur Kembricdə fəaliyyət göstərən və sonralar “Kembric analitik fəlsəfəsi” adlandırılan intellektual mühitin əsas fiqurlarından biri olmuşdur.[7] 1904-cü ildən etibarən Kembric Universitetində dərs demiş, 1925–1939-cu illərdə isə fəlsəfə professoru vəzifəsini icra etmişdir.[8]
Murun fəlsəfəsi əsasən aydınlıq, məntiqi dəqiqlik və gündəlik düşüncəyə uyğunluq prinsiplərinə əsaslanır. O, qeyri-müəyyən metafizik sistemlərə qarşı çıxaraq fəlsəfənin anlayışları təhlil etməli olduğunu müdafiə edirdi.[9]
Murun ən məşhur əsəri olan Principia Ethica (1903) etik fəlsəfədə dönüş nöqtəsi hesab olunur. Bu əsərdə o, “yaxşı” anlayışının təbii xüsusiyyətlərlə (məsələn, zövq, fayda və ya istək) eyniləşdirilməsini rədd etmişdir. Murun fikrincə, “yaxşı” sadə və analiz olunmayan anlayışdır.[10][11]
Bu mövqe etik non-naturalizm adlanır və Mur bu baxışı əsaslandırmaq üçün məşhur açıq sual arqumentini irəli sürmüşdür. Arqumentə görə, hər hansı təbii xüsusiyyət üçün “Bu xüsusiyyət doğrudanmı yaxşıdır?” sualı mənalı qalırsa, deməli “yaxşı” həmin xüsusiyyətlə eyni deyil.[12]
Mur epistemologiyada sağlam düşüncəyə əsaslanan realizmin müdafiəçisi olmuşdur. O, skeptisizmə qarşı çıxaraq gündəlik həyatda şübhəsiz qəbul edilən inancların (məsələn, “mənim iki əlim var”) fəlsəfi baxımdan da əsaslı olduğunu iddia etmişdir.
Onun “A Defence of Common Sense” (1925) və “Proof of an External World” (1939) məqalələri bu mövqenin klassik ifadələri hesab olunur.
Mur fəlsəfi anlayışların konseptual təhlil vasitəsilə aydınlaşdırılmasını fəlsəfənin əsas vəzifəsi hesab edirdi. Bununla belə, onun ideyaları sonradan təhlil paradoksu (və ya Lenqford–Mur paradoksu) kimi tanınan problemi ortaya çıxarmışdır. Bu paradoks düzgün bir təhlilin eyni zamanda məlumatlandırıcı olub-ola bilməyəcəyi sualını gündəmə gətirmişdir.[13][14]
Mur Bertran Rassell ilə birlikdə XIX əsrin sonlarında hakim olan idealist fəlsəfəyə qarşı çıxaraq analitik fəlsəfənin əsaslarını formalaşdırmışdır. Onun aydın dilə, məntiqi arqumentasiyaya və anlayışların dəqiq istifadəsinə verdiyi önəm sonrakı analitik ənənəyə güclü təsir göstərmişdir.[15]
Lüdviq Vitgenşteyn Murun “sağlam düşüncə” mövqeyindən təsirlənmiş, xüsusilə son dövr əsəri olan On Certainty kitabında Murun arqumentlərinə geniş yer vermişdir.[16]
Mur ömrünün son illərində də fəlsəfi fəaliyyətini davam etdirmiş və 24 oktyabr 1958-ci ildə vəfat etmişdir.
- G. E. Moore, "The Nature of Judgment" (1899)
- G. E. Moore. "IV.—Experience and Empiricism". Proceedings of the Aristotelian Society. 3. 1903: 80–95. doi:10.1093/aristotelian/3.1.80.
- G. E. Moore, Principia Ethica (1903)
- G. E. Moore, "Review of Franz Brentano's The Origin of the Knowledge of Right and Wrong" (1903)
- G. E. Moore, "The Refutation of Idealism" (1903)
- G. E. Moore. "VII.—Kant's Idealism". Proceedings of the Aristotelian Society. 4. 1904: 127–140. doi:10.1093/aristotelian/4.1.127.
- G. E. Moore, "The Nature and Reality of the Objects of Perception" (1905–6)
- G. E. Moore. "III.—Professor James' "Pragmatism"". Proceedings of the Aristotelian Society. 8. 1908: 33–77. doi:10.1093/aristotelian/8.1.33.
- G. E. Moore. "II.—The Subject-Matter of Psychology". Proceedings of the Aristotelian Society. 10. 1910: 36–62. doi:10.1093/aristotelian/10.1.36.
- G. E. Moore, Ethics (1912)
- G. E. Moore, "Some Judgments of Perception" (1918)
- G. E. Moore, Philosophical Studies (1922) [papers published 1903–21]
- G. E. Moore, "The Conception of Intrinsic Value"
- G. E. Moore, "The Nature of Moral Philosophy"
- G. E. Moore, "Are the Characteristics of Things Universal or Particular?" (1923)
- G. E. Moore, "A Defence of Common Sense" (1925)
- G. E. Moore and F. P. Ramsey, Facts and Proposition (Symposium) (1927)
- W. Kneale and G. E. Moore, "Symposium: Is Existence a Predicate?" (1936)
- G. E. Moore, "An Autobiography," and "A reply to my critics," in: The Philosophy Of G. E. Moore. ed. Schilpp, Paul Arthur (1942).
- G. E. Moore, Some Main Problems of Philosophy (1953) [lectures delivered 1910–11]
- G. E. Moore, Ch. 3, "Propositions"
- G. E. Moore, Philosophical Papers (1959)
- G. E. Moore, Ch. 7: "Proof of an External World"
- "Margin Notes by G. E. Moore on The Works of Thomas Reid (1849: With Notes by Sir William Hamilton)".
- G. E. Moore, The Early Essays, edited by Tom Regan, Temple University Press (1986).
- G. E. Moore, The Elements of Ethics, edited and with an introduction by Tom Regan, Temple University Press, (1991).
- G. E. Moore, 'On Defining "Good,'" in Analytic Philosophy: Classic Readings, Stamford, CT: Wadsworth, 2002, pp. 1–10. ISBN 0-534-51277-1.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 G. E. Moore // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Oxford Dictionary of National Biography (ing.). / C. Matthew Oxford: OUP, 2004.
- ↑ Monk, Ray. "He was the most revered philosopher of his era. So why did GE Moore disappear from history?". Prospect. London. 3 aprel 2020. İstifadə tarixi: 21 iyun 2021.
- ↑ G. E. Moore, "The Refutation of Idealism" (1903), p. 37.
- ↑ Klagge, James C. Tractatus in Context: The Essential Background for Appreciating Wittgenstein's Tractatus Logico-Philosophicus. Taylor & Francis. 2022. 6–7.
- ↑ Baldwin, Thomas. Matthew, H. C. G.; Harrison, Brian (redaktorlar ). "Oxford Dictionary of National Biography". 23 sentyabr 2004. 936–939. doi:10.1093/ref:odnb/35090. ISBN 0-19-861411-X. OCLC 54778415. (#arxiv_missing); (#chapter_ignored)
- ↑ Preston, Aaron. "George Edward Moore (1873—1958)". Internet Encyclopedia of Philosophy. İstifadə tarixi: 19 avqust 2020.
- ↑ Levy, Paul. Moore: G.E. Moore and the Cambridge Apostles. London: Weidenfeld and Nicolson. 1979. səh. 319. ISBN 0297775766.
- ↑ Stern, David G.; Rogers, Brian; Citron, Gabriel, redaktorlar Wittgenstein: Lectures, Cambridge 1930–1933: From the Notes of G. E. Moore. Cambridge University Press. 2016. ISBN 9781316432136. İstifadə tarixi: 29 aprel 2020.
- ↑ Ahmed, Arif. "The Moral Sciences Club (A Short History)". Faculty of Philosophy. University of Cambridge. 6 sentyabr 2013. İstifadə tarixi: 29 aprel 2020.
- ↑ Proses səhifəsinə keçmək üçün bura klikləyin arXiv:[1].
- ↑ Gwynn, Frederick L. Sturge Moore and the Life of Art (PDF). Lawrence, Kansas: University of Kansas Press. 1951. səh. 9. 15 aprel 2018 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 15 fevral 2022.
- ↑ "Father Daniel". The National Archives. Cambridge University Library: Department of Manuscripts and University Archives. İstifadə tarixi: 16 fevral 2022.
- ↑ The Autobiography of Bertrand Russell (Volume I, 1872-1914), George Allen and Unwin Ltd., 1971, p. 64. He added: "He had a kind of exquisite purity. I have never but once succeeded in making him tell a lie, and that was a subterfuge. 'Moore', I said, 'do you always speak the truth?' 'No' he replied. I believe this to be the only lie he ever told."
- ↑ Moore, G. E. Principia Ethica. Cambridge: University Press. 1903. ISBN 0879754982. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2015.
- White, Alan R. (1958) G. E. Moore, Blackwell ISBN 978-0313208058
- Klemke, E. D. (1969) The Epistemology of G. E. Moore, Northwestern University Press. DOI:10.21985/N2TQ6G
- O’Connor, David (1982) The Metaphysics of G. E. Moore. D. Reidel ISBN 978-90-277-1352-0
- Regan, Tom (1986). Bloomsbury's Prophet: G. E. Moore and the Development of His Moral Philosophy, Temple University Press. ISBN 978-0877224464
- Klemke, E. D. A Defense of Realism: Reflections on the Metaphysics of G. E. Moore. Humanity Books. 1999. ISBN 1-57392-732-5.
- Sosa, Ernest (2001). "G. E. Moore (1873–1958)" in A Companion to Analytic Philosophy (eds., Aloysius Martinich and David Sosa). DOI:10.1002/9780470998656.ch4