Cinayət sövdələşməsi

Cinayət hüququnda cinayət sövdələşməsi və ya sui-qəsd (ing. conspiracy) iki və ya daha çox şəxsin gələcəkdə müəyyən bir vaxtda cinayət törətmək barədə razılığa gəlməsidir.^[1] Bəzi ölkələrin cinayət hüququnda və ya müəyyən sui-qəsd növləri üzrə, bu razılaşmanın cinayət sayılması üçün onun icrası istiqamətində azı bir açıq hərəkətin (ing. overt act) həyata keçirilməsi tələb oluna bilər. Sui-qəsddə iştirak edənlərin sayına məhdudiyyət yoxdur və əksər ölkələrdə planın özü artıq cinayət hesab olunur; buna görə də planın həyata keçirilməsi üçün hər hansı konkret addımın atılması tələb edilmir (tam cinayətə yaxınlıq tələb edən cəhdlərlə müqayisə edin).

Eyni vaxtlılıq baxımından, actus reus davamlı xarakter daşıyır və tərəflər sonradan da plana qoşula və birgə məsuliyyət daşıya bilərlər; habelə, sui-qəsd üzrə ittiham, şəriklərdən bəziləri bəraət almış və ya tapılmamış olsa belə irəli sürülə bilər. Nəhayət, bir və ya bir neçə tərəfin tövbə etməsi məsuliyyəti aradan qaldırmır (yalnız bəzi hallarda, bu, tərəflər açıq hərəkətlər törətməzdən əvvəl baş verərsə istisna ola bilər), lakin cəzanın yüngülləşdirilməsinə təsir göstərə bilər.

İttiham irəli sürülməmiş sui-qəsd iştirakçısı (ing. unindicted co-conspirator) — ittiham aktında sui-qəsddə iştirak etdiyi iddia olunan, lakin həmin ittiham aktı üzrə rəsmi şəkildə ittiham olunmayan şəxs və ya qurumdur. Prokurorlar şəxsləri ittiham irəli sürülməmiş sui-qəsd iştirakçısı kimi göstərməyi müxtəlif səbəblərlə seçə bilərlər; bunlara immunitet verilməsi, praktik mülahizələr və sübutlarla bağlı narahatlıqlar daxildir.

İngiltərə və Uels

Ümumi hüquq üzrə cinayət

Ümumi hüquqda sui-qəsd cinayəti sonsuz inkişaf potensialına malik hesab olunurdu; yəni cəmiyyət üçün təhlükə səviyyəsi kifayət qədər yüksək olduqda istənilən yeni vəziyyəti əhatə edə və onu cinayətləşdirə bilirdi. Bu baxımdan məhkəmələr faktiki olaraq qanunverici orqan rolunda çıxış edərək yeni cinayət tərkibləri yaradırdılar. Hüquq Komissiyasının Sui-qəsd və Cinayət Hüququnun İslahatı üzrə 76 saylı Hesabatından sonra,^[2] 1977-ci il Cinayət Hüququ Aktı qanuni (statut) cinayət tərkibini təsbit etmiş və ümumi hüquq üzrə sui-qəsdin bütün növlərini ləğv etmişdir; yalnız iki istisna saxlanılmışdır: dələduzluq məqsədli sui-qəsd və ictimai əxlaqı pozmaq və ya ictimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsd.

Dələduzluq məqsədli sui-qəsd

1977-ci il Cinayət Qanununun 5(2)-ci maddəsi dələduzluq məqsədli sui-qəsdin ümumi hüquq üzrə cinayət tərkibini saxlamışdır.^[3] Dələduzluq məqsədli sui-qəsd Scott v Commissioner of Police of the Metropolis işində Viscount Dilhorne tərəfindən belə müəyyən edilmişdir:^[4]

“dələduzluq etmək” adətən … bir şəxsi vicdansız şəkildə ona məxsus olan bir şeydən və ya dələduzluq törədilməsəydi, sahib olduğu, olacağı və ya ola biləcəyi bir şeydən məhrum etmək deməkdir.

… iki və ya daha çox şəxsin vicdansızlıq yolu ilə bir şəxsi ona məxsus olan bir şeydən və ya sahib olduğu, olacağı və ya ola biləcəyi bir şeydən məhrum etmək barədə razılaşması [və ya] iki və ya daha çox şəxsin vicdansızlıq yolu ilə onun hər hansı mülkiyyət hüququna zərər vurmaq barədə razılaşması bu cinayət tərkibinin yaranması üçün kifayətdir.

İctimai əxlaqı pozmaq və ya ictimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsd

1977-ci il Cinayət Qanununun 5(3)-cü maddəsi ictimai əxlaqı pozmaq və ya ictimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsdin ümumi hüquq üzrə cinayət tərkibini saxlamışdır.^[3] Bunlar İngiltərə və Uelsin ümumi hüquq cinayətləri sırasına daxildir.^[5]

İstinadlar

↑ Montaldo, Charles. "The Crime of Conspiracy is a Complicated Matter". 1 fevral 2016. 21 avqust 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2016.
↑ Report on Conspiracy and Criminal Law Reform [1976] EWLC 76 (1 January 1976)
↑ ¹ ² (act). 1977. (#redundant_parameters); (#cite_web_url); (#chapter_ignored)
↑ Scott v Commissioner of Police of the Metropolis (1974) UKHL 4; [1975] AC 819, 839
↑
Konkrekt olaraq:
- İctimai əxlaqı pozmaq məqsədli sui-qəsd: Shaw v Director of Public Prosecutions [1962] AC 220, [1961] 2 WLR 897, [1961] 2 All ER 446, 125 JP 437, 105 Sol Jo 421, 45 Cr App R 113, HL; Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public Prosecutions Arxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL
- İctimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsd: Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public ProsecutionsArxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine; [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL (Lords Diplock və Reidin müxalif rəyləri)

Biblioqrafiya

Fichtelberg, Aaron. "Conspiracy and International Criminal Justice". Criminal Law Forum. 17 (2). 2006: 149–176. doi:10.1007/s10609-006-9013-6.

[1] Montaldo, Charles. "The Crime of Conspiracy is a Complicated Matter". 1 fevral 2016. 21 avqust 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2016.

[2] Report on Conspiracy and Criminal Law Reform [1976] EWLC 76 (1 January 1976)

[CLA77s5-3] ¹ ² (act). 1977. (#redundant_parameters); (#cite_web_url); (#chapter_ignored)

[4] Scott v Commissioner of Police of the Metropolis (1974) UKHL 4; [1975] AC 819, 839

[5] Konkrekt olaraq:
İctimai əxlaqı pozmaq məqsədli sui-qəsd: Shaw v Director of Public Prosecutions [1962] AC 220, [1961] 2 WLR 897, [1961] 2 All ER 446, 125 JP 437, 105 Sol Jo 421, 45 Cr App R 113, HL; Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public Prosecutions Arxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL

İctimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsd: Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public ProsecutionsArxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine; [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL (Lords Diplock və Reidin müxalif rəyləri)

[6] İctimai əxlaqı pozmaq məqsədli sui-qəsd: Shaw v Director of Public Prosecutions [1962] AC 220, [1961] 2 WLR 897, [1961] 2 All ER 446, 125 JP 437, 105 Sol Jo 421, 45 Cr App R 113, HL; Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public Prosecutions Arxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL

[7] İctimai ədəb qaydalarını təhqir etmək məqsədli sui-qəsd: Knuller (Publishing, Printing and Promotions) Ltd v Director of Public ProsecutionsArxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine; [1973] AC 435, [1972] 3 WLR 143, [1972] 2 All ER 898, 136 JP 728, 116 Sol Jo 545, 56 Cr App R 633, HL (Lords Diplock və Reidin müxalif rəyləri)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]