Chrysomphalus dictyospermi (lat. Chrysomphalus dictyospermi) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin yarımsərtqanadlılar dəstəsinin diaspididae fəsiləsinin chrysomphalus cinsinə aid heyvan növü.
| Chrysomphalus dictyospermi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Chrysomphalus dictyospermi |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Kosmopolit həşərat olub subtropik iqlimə malik ərazilərdə geniş yayılmışdır. İlk dəfə keçmiş СССР-i ərazisində 1982-ci ildə A.N.Kiriçenko tərəfində Suxum vilayətində qeydə alınmışdır. 1935-ci ildə Tükmənistan respublikasının oranjereyalarında qeydə alınmışdır. Azərbaycan ərazisində ilk dəfə 1956-cı ildə Kalandadze tərəfindən qeydə alınmışdır. Subtropik rayonların hamısında geniş yayılmışdır. Oranjereyalarda olan bitkilərə daha çox zərər vurur. Polifaq növ olub, 60-dan artıq subtropik bitkilərə ziyan verir.Ən çox zərər vurduğu bitkilər: sitrus bitkiləri, palma, dəfnə, maqnoliya, çay, avakado, feyxoa və s. Təhlükəli zərərvericilərdən sayılır. Bitkilərin yarpağı və budaqlarında koloniya şəklində yayılır. Yoluxmuş bitkinin yarpaqları, budaqları və meyvəsinin üzərində nazik təbəqə şəklində örtür. zədələnmiş yarpaqlar saralır və tökülür. Zədələnmiş meyvələrin tərkibində C vitaminin və şəkərin miqdarı az olur.
Koksidlər Homoptera dəstəsinə aid olub, bunlarda cinsi dimorfizim müşahidə olunur. Dişi fərdlər erkək fərdlərdən kəskin fərqlənir. Dişi fərdlərdə ayaq, çanaq, bığcıq inkişaf etməmişdir. Dişi fərdlərdə erkəklərdən fərqli olaraq sorucu ağız aparatı güclü inkişaf etmişdir. Bədəninin ölçüsü 1,5–2 mm-dir. Bədəi sarımtıl-qəhvəyi rənglidir. Erkək fərdlərində dişilərdən fərqli olaraq qanadlar, bığcıq, ayaq inkişaf etmişdir. dişi fərdlər oturaq həyat tərzi keçirirlər.
Zərərverici ikinci sürfə mərhələsində və yetkin dişi fərd halında qışlayır. Mayın sonuncu on günlüyündə və iyun ayında sürfələr yetişkənliyə çatır. Bu 2 ay ərzində Chrysomphalus dictyospermi Morg-nın həm yumurta həm də yetkin fərdlərinə rast gəlmək olur. Buna görə də növün inkişaf mərhələləri arasında kəskin fərq yoxdur. Dişi fərd 200-ə qədər yumurta qoymaq qabiliyyətinə malikdir. Avqust- Sentyabr aylarında çoxalma pik həddə çatır. İl ərzində 3 nəsil vermək qabiliyyətinə malikdir. Yayda sürfələr yumurta qoyulandan 24 saat sonra çıxırlar. Bunun səbəbi yumurtada sürfənin inkişafı dişi fərdin daxilində gedir. Payızda qoyulmuş yumurtalardan 3-5 gün ərzində ürfələr çıxır. Sürfələr yetkin mərhələyə keçdikdən 25-35 gün sonra cinsi yetişkənliyə çatırlar. 1-ci sürfə mərhələsi "avara sürfələr adlanır". Sarımtıl-qəhvəyi rəngli olub yetkin fərddən gözünün, ayaqlarının və bığcıqlarının olması ilə fərqlənir. 2-ci sürfə mərhələsində dişi fərdlərin ayaq, bıöcıq və gözləri reduksiya olunur. Bir fərdin yaz-yay aylarında inkişaf dövriyyəsi 45-55 gün çəkir. Erkək fərdlərin inkişafı 10-15 gün çəkir. Oranjereyalarda il ərzində 4-5 nəsil vermək qabiliyyətinə malikdir.
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.