Ceyms Frank

Ceyms Frank (alm. James Franck‎ [ˈdʒɛɪ̯ms ˈfʁaŋk]; 26 avqust 1882^[2][3][…], Hamburq, Almaniya imperiyası^[4] – 21 may 1964^[4][2][…], Göttingen, Almaniya Federativ Respublikası^[4]) — alman-amerikan atom fizikidir. 1925-ci ildə "elektronun atom üzərində təsirini tənzimləyən qanunları kəşf etdiyinə görə" Qustav Herts ilə birlikdə Fizika üzrə "Nobel" mükafatına layiq görülmüşdür.^[6]

Ceyms Frank
alm. James Franck‎
Doğum tarixi	26 avqust 1882(1882-08-26)[2][3][…]
Doğum yeri	Hamburq, Almaniya imperiyası[4]
Vəfat tarixi	21 may 1964(1964-05-21)[4][2][…] (81 yaşında)
Vəfat yeri	Göttingen, Almaniya Federativ Respublikası[4]
Dəfn yeri	Olsdorf qəbiristanlığı[d]
Elm sahəsi	fizika[1]
İş yerləri	Cons Hopkins Universiteti, Göttingen Universiteti, Çikaqo Universiteti, Humboldt adına Berlin Universiteti
Təhsili	Heydelberq Universiteti, Humboldt adına Berlin Universiteti
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1964–), ADR Elmlər Akademiyası[d], Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyası, Göttingen Elmlər Akademiyası[d], SSRİ Elmlər Akademiyası, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası, Rusiya Elmlər Akademiyası, Prussiya Elmlər Akademiyası[d], Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti[d] (1937–)[5], Amerika Fizik Cəmiyyəti[d][5], ABŞ Milli Elmlər Akademiyası
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Frank doktorluq dərəcəsini 1906-cı ildə, 1911-ci ildə isə Berlindəki Frederik Vilyam Universitetində alimlik dərəcəsini almış və 1918-ci ilə qədər mühazirə oxumuş və dərs demiş, fövqəladə professor vəzifəsinə çatmışdır. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Alman Ordusunda könüllü kimi xidmət etmişdir. 1917-ci ildə qaz hücumunda ağır yaralanmış və 1-ci dərəcəli "Dəmir xaç" ordeni ilə təltif edilmişdir.

Frank Fiziki Kimya üzrə Kaiser Vilhelm Gesellschaft-ın fizika bölməsinin rəhbəri olmuşdur. 1920-ci ildə Frank, Göttingen Universitetində Eksperimental Fizika üzrə adi professor və İkinci Eksperimental Fizika İnstitutunun direktoru oldu. Orada olarkən Nəzəri Fizika İnstitutunun direktoru olan Maks Born ilə birlikdə kvant fizikası üzərində işlədi. Onun işlərinə atomun Bor modelinin mühüm təsdiqi olan Frank-Herts təcrübəsi də daxil idi. O, fizika sahəsində qadınların, xüsusən də Liza Meytner, Herta Sponerin və Hilde Levinin karyeralarını təşviq etdi.

1933-cü ildə Almaniyada Nasist Partiyası hakimiyyətə gəldikdən sonra Frank, həmkarlarının işdən çıxarılmasına etiraz olaraq Göttingen Universitetindəki vəzifəsindən istefa verdi. O, noyabr ayında Almaniyanı tərk etməzdən əvvəl Frederik Lindemanna işdən çıxarılan yəhudi alimlərin xaricdə iş tapmasına kömək etdi. Danimarkadakı Nils Bor İnstitutunda bir il işlədikdən sonra ABŞ-yə köçdü və orada Baltimordakı Cons Hopkins Universitetində, daha sonra isə Çikaqo Universitetində çalışdı. Bu dövrdə fotosintezlə maraqlanmağa başladı.

Frank, İkinci Dünya müharibəsi zamanı Metallurgiya Laboratoriyasının kimya bölməsinin direktoru kimi Manhetten layihəsində iştirak etmişdir. O, həmçinin atom bombası ilə bağlı Siyasi və Sosial Problemlər Komitəsinin sədri idi. Komitə, ən çox Yaponiya şəhərlərində xəbərdarlıq edilmədən atom bombalarından istifadə edilməməsini tövsiyə edən Frank Hesabatının tərtibi ilə tanınır.