Bu məqalə Atabəylər məscidi (Naxçıvan) ilə demək olar ki, eyni mövzudan bəhs edir və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür. |
Came məscidi — Naxçıvan şəhərində memarlıq abidəsi.
| Came məscidi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Aidiyyatı | Səfəvilər imperiyası |
| Tikilmə tarixi | XVIII əsr |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Sahəsi | 1000 m2 |
| Vəziyyəti | restavrasiya edilib |
  Came məscid |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Came məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb.
Memarlıq konstruktiv quruluşuna görə məscid XVIII əsrə aid edilir. Məscidin giriş qapısının baş tərəfində kitabə qoyulub. Bu kitabə 1950-ci illərdə tarixçi-epiqrafist Məşədixanım Nemət tərəfindən oxunub.[1] Mərmər lövhə (87x57 sm) üzərində həkk edilmiş kitabədə yazılar nəstəliq xətti ilə ərəb və fars dillərində yazılıb.[2] Əvvəli dini mətndən ibarət olan kitabədə məscidin 1894-cü ildə naxçıvanlı Hacı Novruzun oğlu Xeyrül-Hac Məhəmməd Cəfər ağanın dəstəyi ilə bərpa olunması eləcə də məscidin məsrəflərini ödəməkdən və mücavirlərdən ötrü çay yuxarısında 2 dükan ayırdığı da qeyd olunub.[3] "Çay yuxarısı" deyilən yer vaxtilə şimal-şərqdən axaraq, cənub-qərbdə Araza qovuşan və Naxçıvan şəhərinin ortasından keçən Bazar çayı nəzərdə tutulur. Bu çay XX əsrin 60-cı illərinədək Naxçıvan şəhərinin içərisindən axırdı. 1960-cı illərdə çayın üstü beton plitələrlə örtülüb. Kitabədə yazılan məlumatlara əsasən bilmək olur ki onu bərpa edənlər naxçıvanlı memar Rza, təbrizli həkkak Məhəmməd Saleh və təbrizli xəttat Məhəmməd Nağı olublar.[3]
Məscidin ümumi sahəsi təqribən 1000 m²-dir. Bir minarəlidir. 1918-ci ildə ermənilər Naxçıvanda yerli əhaliyə qarşı soyqırım tətbiq edərkən top atəşi ilə minarəni zədələmişlər. Sonralar minarə bərpa olunmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində Naxçıvan şəhərində, ümumiyyətlə muxtar respublikada fəaliyyət göstərən yeganə məscid olmuşdur. 2007-ci ildə məsciddə əsaslı bərpa işləri aparılmışdır.
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[4] Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 21 noyabr tarixli 98 nömrəli qərarı ilə Came məscidi ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri siyahısına salınıb.[5]
- ↑ Səfərli, Hacıfəxrəddin. İslam yazılı abidələrinin Naxçıvan səhifələri (PDF) (az.). Naxçıvan: Tarix, insan və cəmiyyət. 2019. 82.
- ↑ Nemətova, 1963. səh. 112
- ↑ 1 2 Nemətova, 1963. səh. 113
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
- ↑ Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri (az.). Naxçıvan: Qızıl dağ nəşriyyatı. 2009. 37.
- Nemətova, Məşədixanım. Azərbaycanın epiqrafik abidələri (az.). Naxçıvan: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1963. səh. 158.
- AMEA-ın Naxçıvan bölməsi – "Naxçıvan Abidələri Ensiklopediyası" səh. 51. (az.)
