Cümə məscidi — Azərbaycanın Quba rayonunun ərazisində yerləşən tarixi-memarlıq abidəsi.
| Cümə məscidi | |
|---|---|
 Cümə məscidi restavrasiya işlərindən sonra. 2025-ci il. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yerləşir | Quba şəhəri |
| Sifarişçi | Qazi Nəsrullah əfəndinin oğlu Qazi İsmayıl əfəndi |
| Tikilmə tarixi | 1792-1802 |
| Sahəsi |
|
| İstinad nöm. | 4615 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 41°21′49″ şm. e. 48°30′43″ ş. u. | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Zəngin memarlıq üslubuna malik olan ən qədim ibadət məkanlarından biri — Cümə məscidi — hicri 1217-ci (m. 1802) ildə inşa edilmişdir. Mənbələrə görə, onun tikintisi ya Qazi Nəsrullah əfəndinin oğlu Qazi İsmayıl əfəndinin maddi dəstəyi ilə,[1] ya da Hacı İsmayılın oğlu Hacı Nəsrullah tərəfindən həyata keçirilmişdir.[2] Binanın tikilisi 1792-ci ildə başlanmış və müəyyən fasilələrlə 10 ilə başa çatdırılmışdır.[3] Bu məscid təkcə Qubada deyil, ölkənin bütün şimal-şərq bölgəsində ən qədim dini mərkəzlərdən biri olub.[1]
Məscid və onun nəzdində olan mədrəsə 1924-cü ilədək fəaliyyət göstərmiş, qırmızı imperiya dövründə onun fəaliyyəti qadağan edilmişdir.[1] 1933-cü ildə mədrəsə, minarə, sonralar isə digər tikililər dağıdılmışdır.[1][4] Məscidin dağıdılacağını bilən rayon əhalisi, gecə ilə dəyirman daşlarını və çuvallarla buğdalarını gətirib məscidi dəyirmana çevirib ki, onu dağıdılmaqdan xilas etsinlər.[1] Bir müddətdən sonra bura anbar kimi istifadə olunub. Daha sonra isə burada xalça muzeyi fəaliyyət göstərib.[1]
Azərbaycan müstəqillik yoluna qədəm qoyduqdan sonra məscid yenidən dindarların istifadəsinə verilmiş və dini qurum kimi ədliyyə nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdir.[1] Qısa müddət ərzindən məscidin ətrafına şəbəkəli hasar çəkilmiş, su-konalzasiya xətləri qoşulmuş, dəstəmazxana və mədrəsənin tikintisi də başa çatmişdır və digər abadlıq işləri də görülmüşdür.[1] Türkiyənin Dini İşlər Nazirliyinin Azərbaycandakı nümayəndəliyi məscidə 5 min dollar dəyərində minbər bağışlayıb.[1] Həmin qurum, qubalı dindarların xahişlərini nəzərə alaraq, 1993-1994-cü illərdə burada hündürlüyü 50 metr olan yeni osmanlı üslublu minarə də inşa etdirib.[3]
Məscid səkkiztinli prizma şəklində olub içəri tərəfdən hündürlüyü 28 m, sahəsi 400 m2-dir.[3]
Məscidin tikintisində istifadə olunan zığ kərpiclər, rayonun 8-10 kilometrliyində yerləşən İqrığ kəndində hazırlanıb.[1] Quba camaatı həmin kənddən kərpicləri əlləri ilə bir-birinə ötürə-ötürə məscid tikilən yerə gətirib.[1] Məscidin tikintisində, əsasən un, yumurta və əhəngdən istifadə olunub. Məscidin mehrab hissəsi (yəni qiblə olan tərəfi) Mədinə şəhərində olan Quba məscidində olduğu kimi işlənib.[1]
-
Tavanı -
Çılçıraq -
İnteryeri, mehrabı -
Minarəsi -
Namaz qılınan xalça -
Meydan ərazisindən ümumi görünüşü -
İnteryeri
.jpg)
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 "Quba əhalisindən misilsiz qəhrəmanlıq". Sputnik (az.). 28 parel 2017. 2019-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- ↑ Мехмандарова, Гульнара. Джума Мечеть в Кубе (rus). Bakı: "Наука". 1986.
Сохранившаяся над михрабом надпись сообщает, что мечеть построена Гаджи Насирулахом, сыном Гаджи Исмаила в 1217 г. х. (1802 г.).
- ↑ 1 2 3 "Quba şəhəri, Cümə məscidi". Dini Qurumlar üzrə Dövlət Komitəsi. (az.). 21 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- ↑ Zeynalova, Ülkər. Tarixi Yerlər və Abidələr I Beynəlxalq Quba Simpoziumu / Qubanın tarixi yerləri və abidələri (az.). Bakı. 2019. səh. 256. Archived from the original on 17 iyun 2022. İstifadə tarixi: 17 iyun 2022. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Vikianbarda Quba Cümə məscidi ilə əlaqədar mediafayllar var