Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBurun qanaxması (epistaksis) — burun boşluğundan gələn qanın burun dəliklərindən axmasıdır. Burun qanaxmasının ön burun qanaxması və arxa burun qanaxması olmaqla iki növü fərqləndirilir.[2] Ön burun qanaxması ən çox rast gəlinən formadır. Arxa burun qanaxmasına isə nisbətən az rast gəlinir, lakin daha çox tibbi diqqət tələb edir.[3]
| Burun qanaxması | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | R04.0 |
| XBT-10-KM | R04.0 |
| XBT-9 | 784.7 |
| XBT-9-KM | 784.7[1] |
| DiseasesDB | 18327 |
| MedlinePlus | 003106 |
| MeSH | D004844 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bəzən daha ağır hallarda qan gözyaşı kanalı ilə yuxarı qalxaraq göz çuxurundan çölə də axa bilir.[4] Təzə və laxtalanmış qanın mədəyə axaraq ürəkbulanma və qusmaya səbəb olduğu hallara da rast gəlinir.[5]
Burun qanaxmaları çox nadir hallarda ölümlə nəticələnir. Məsələn, 1999-cu ildə ABŞ-da 2,4 milyon ölüm hadisəsindən yalnız 4-ü burun qanaxması nəticəsində olmuşdur.[6] Burun qanaxmasından olan ən məşhur ölüm hadisəsi hun hökmdarı Attilanın ölümü olmuşdur.[7] O, öz toyundan sonra keçirilən içkili məclisdən sonra yuxuya getmiş və yuxuda burnundan gələn qanla boğularaq vəfat etmişdir.
Burun qanaxmaslarının səbəblərini yerli və sistemli faktorlar olmaqla iki qrupa bölmək olar.
Ən geniş yayılan amillər
- Burun travması
- Yad cisimlər (burun qurdalamaq)
- İltihabi proseslər (ORVİ, xroniki sinüzit, allergik rinit və s.)
- Baş travması (məsələn baş nahiyyədən güllə yarası almaq)
Digər rast gəlinə biləcək səbəblər
- Anatomik deformasiyalar (məsələn, Rendu-Osler xəstəliyində telenjiektaziyalar)
- Dərmanların inhalyasiyası (xüsusilə kokain)
- Burun boşluğu şişləri (nazofaringeal karsinoma və s.)
- Alınan havanın aşağı nisbi rütubəti (xüsusilə qışda)
- Burun oksigen kateterinin istifadəsi (burun boşluğunun selikli qişasını qurudur)
- Burun spreyinin istifadəsi (xüsusilə steroid)[8]
- Barotravma
- Cərrahiyyə (burun septumunun plastik əməliyyatı və s.)
Ən geniş yayılmış amillər
- Allergiya
- Arterial hipertenziya və ya yüksək qan təzyiqi
- Soyuqdəymə xəstəlikləri
Digər mümkün amillər
- Dərmanların yan təsirləri (NSAİİ)
- Alkoqol qəbulu (damarların genişlənməsinə səbəb olur)
- Qan xəstəlikləri (anemiya, hemoblastoz, İTP və s.)
- Vitamin C və ya K çatışmazlığı
- Ürək çatışmazlığı
- Sistemik birləşdirici toxuma xəstəlikləri
- Damar xəstəlikləri[9]
Burun boşluğunun selikli qişasında damarların çox olması və həmin damarların zədələnməsi qanaxmalara səbəb olur.[10] Zərər kortəbii və ya travma nəticəsində yarana bilər. Burun qanaxmaları əhalinin 60%-də baş verir.[11][12] Ən çox 10 yaşa qədər olan uşaqlarda və 50 yaşdan yuxarı insanlarda meydana gəlir. Qadınlara nisbətən kişilərdə bu qanaxmalara daha tez-tez rast gəlinir.[13] Arterial hipertenziya fonunda qanaxma daha uzun çəkir. Antikoaqulyant terapiya və qan xəstəlikləri həm burun qanamasına səbəb ola bilər, həm də onun dəvam etmə müddətini artıra bilər. Yaşlı insanlarda burun selikli qişasının daha quru və incə olması, yaşa bağlı arterial hipertenziyaya meyl və qan damarlarının daralma qabiliyyətinin aşağı olması burun qanaxmalarını daha tez-tez inkişaf edir.[14]
Xəstələrin 90-95% -ində burun qanaxmasının mənbəyi burun çəpərinin ön-aşağı hissəsi (Kiesselbach pleksus), 5-10% hallarda burun boşluğunun orta və arxa hissələridir. Təhlükəli burun qanaxmaları ani başlaması, qısa müddətli olması və çoxlu miqdarda qan itkisi ilə xarakterizə olunur.[15][16][17] Belə qanaxma burun boşluğunda iri qan damarının, üz sümüklərinin qırılması, anevrizmanın yırtılması və ya parçalanan bədxassəli şiş nəticəsində yarana bilər. Burun qanaxmaları ağciyər qanaxması (qırmızı, köpüklü qan) və ya yuxarı mədə-bağırsaq traktından qanaxma (tünd, laxtalanmış) ilə də müşahidə edilə bilər.
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ "Nasal congestion". MedlinePlus Medical Encyclopedia. A.D.A.M., Inc. 4 iyul 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2015.
- ↑ https://www.cdc.gov/nchs/data/statab/vs00199wktbli.pdf Arxiv surəti 14 oktyabr 2021 tarixindən Wayback Machine saytında Page 1922
- ↑ Management of Epistaxis — January 15, 2005 — American Family Physician Arxiv surəti 29 avqust 2008 tarixindən Wayback Machine saytında (ing.)
- ↑ Lubianca Neto JF, Fuchs FD, Facco SR, Gus M, Fasolo L, Mafessoni R, Gleissner AL. Is epistaxis evidence of end-organ damage in patients with hypertension?. Laryngoscope. 1999 Jul;109(7 Pt 1):1111-5. PMID 10401851 (ing.)
- ↑ "Носовое кровотечение". 10 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 noyabr 2019.
- ↑ Pacheco-Galván, A; Hart, SP; Morice, A.H. Relationship between gastro-oesophageal reflux and airway diseases: the airway reflux paradigm. // Archivos de bronconeumologia . 47 (journal) (ingilis). № 4. — 2011. aprel. — 195—203. doi:10.1016/j.arbres.2011.02.001. PMID 21459504.
- ↑ Janelle N. Ruiz, Viswanath Reddy Belum, Christine B. Boers-Doets, Mini Kamboj, N. Esther Babady. Nasal vestibulitis due to targeted therapies in cancer patients (PDF) // Supportive Care in Cancer: Official Journal of the Multinational Association of Supportive Care in Cancer . 23 (ingilis) (8). — 2015. avqust. — 2391–2398. doi:10.1007/s00520-014-2580-x. ISSN 1433-7339. PMID 25876156. 2018-06-16 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Noga Lipschitz, Arkadi Yakirevitch, Doron Sagiv, Lela Migirov, Yoav P. Talmi. Nasal vestibulitis: etiology, risk factors, and clinical characteristics: A retrospective study of 118 cases // Diagnostic Microbiology and Infectious Disease . 89 (ingilis) (2). — 2017. oktyabr. — 131–134. doi:10.1016/j.diagmicrobio.2017.06.007. ISSN 1879-0070. PMID 28780999.
- ↑ Management of Epistaxis — January 15, 2005 — American Family Physician Arxiv surəti 29 avqust 2008 tarixindən Wayback Machine saytında (ing.)
- ↑ Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2010. Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) 2010;59 (RR-12):1-114;
- ↑ HO. Guidelines for the management of sexually transmitted infections. Geneva: World Health Organization, 2003.
- ↑ Lubianca Neto JF, Fuchs FD, Facco SR, Gus M, Fasolo L, Mafessoni R, Gleissner AL. Is epistaxis evidence of end-organ damage in patients with hypertension?. Laryngoscope. 1999 Jul;109(7 Pt 1):1111-5. PMID 10401851 (ing.)
- ↑ "Носовое кровотечение". 10 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 noyabr 2019.
- ↑ Canadian Guidelines on Sexually Transmitted Infections, 2008 Edition (Updated Jan 2010). Ottawa, ON: Public Health Agency of Canada. Available at: "Архивированная копия" (PDF). 4 may 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyun 2011.;
- ↑ 17th WHO Model List of Essential Medicines. Unedited report of the 18th Expert Committee on the Selection and Use of Essential Medicines. 21-25 March 2011, Accra, Ghana. Available at URL: http://www.who.int/selection_medicines/Complete_UNEDITED_TRS_18th.pdf Arxiv surəti 13 iyun 2011 tarixindən Wayback Machine saytında. Last access 19, May 2011;
- ↑ Bignell C. 2009 European (IUSTI/WHO) guideline on the diagnosis and treatment of gonorrhoea in adults. International journal of STD & AIDS 2009 Jul;20(7):453-7.