Budanın mühasirəsi (mac. Buda visszafoglalása) — Müqəddəs Roma imperiyasının və onun müttəfiqlərinin Osmanlı imperiyasına qarşı təşkil etdiyi Böyük Türk müharibəsi (1683–1699) zamanı baş vermiş hərbi əməliyyat.[5]
| Budanın ikinci mühasirəsi, 1686 | |||
|---|---|---|---|
| Böyük Türk müharibəsi | |||
 Buda qalasının geri alınması, Dyula Bençur, 1686 | |||
| Tarix |
18 iyun — 9 sentyabr 1686 (2 ay, 3 həftə və 1 gün)[1] |
||
| Yeri | Buda, Osmanlı Macarıstanı | ||
| Nəticəsi | Müqəddəs İttifaqın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
|
|
|||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Buda şəhəri 1541-ci ildə Osmanlı sultanı Süleyman Qanuni tərəfindən fəth edilmiş və bu tarixdən etibarən Macarıstanın böyük hissəsi Osmanlı İmperiyasının tərkibinə daxil olmuşdu. 1683-cü ildə II Vyana mühasirəsində Osmanlı ordusunun məğlubiyyətindən sonra Avropa dövlətləri Osmanlılara qarşı geniş koalisiya (Müqəddəs İttifaq) yaratdılar. Bu koalisiyaya Müqəddəs Roma imperiyası, Polşa–Litva Birliyi, Venesiya Respublikası və Rusiya imperiyası daxil idi. [6]
1686-cı ilin yazında imperator I Leopoldun əmri ilə Macarıstanda böyük bir ordu toplanmışdı.[7] Mühasirə ordusuna Lotarinqiyalı V Şarl və Bavariya seçicisi Maksimilian II Emmanuel rəhbərlik edirdi. Ordunun tərkibində Avstriya, Alman, Çex, Xorvat, İtalyan, Polşa və digər müttəfiq qüvvələrdən ibarət 65 minə yaxın əsgər vardı. Buda qalasında isə 7-10 min nəfərlik Osmanlı qarnizonu yerləşirdi. Qalanın müdafiəsinə təcrübəli Osmanlı sərkərdəsi Əbdürrəhman Paşa rəhbərlik edirdi. [8]
Budanın mühasirəsi 1686-cı il 14 iyulda başlamışdır.[9] Mühasirə zamanı müttəfiq qüvvələr artilleriya atəşi ilə şəhərin divarlarını zəiflətməyə çalışmış, dəfələrlə hücumlar təşkil etmişdilər. Osmanlı müdafiəçiləri isə qəhrəmanlıqla müqavimət göstərmiş, sonda isə vəziyyət daha da ağırlaşmışdı.[10]
Qalanın daxilində aclıq, xəstəlik və davamlı bombardman müdafiəçilərin dözümünü sarsıtmışdı. 2 sentyabr 1686-cı ildə müttəfiq qüvvələr ümumi hücuma keçərək Budanı ələ keçirmişdilər. [11]Qala uğrunda döyüşlər zamanı Əbdürrəhman Paşa həlak olmuş, şəhərdəki əhali isə ya qətlə yetirilmiş, ya da əsir alınmışdı.
Budanın azad edilməsi Osmanlı imperiyasının Mərkəzi Avropadakı mövqelərinə ciddi zərbə vurdu.[12]Bu uğur Macarıstanın böyük bir hissəsinin Osmanlılardan geri alınmasına yol açdı və müharibənin sonrakı mərhələsində müttəfiqlərin üstünlüyünü təmin etdi. Hadisə həmçinin Avropada "Osmanlı təhlükəsi"nin azaldılması baxımından da əhəmiyyətli sayılır.[13]
Mühasirədən sonra şəhərə daxil olmuş Avstriya əsgərləri 3 minə yaxın türkü qətlə yetirmişdirlər. Qırğın təkcə türkləri hədəf almamış, şəhərin yəhudi əhalisi də qırğınlara məruz qalmışdır.[14] Osmanlı imperiyasında böyük dərəcədə dini azadlıqlara malik olan yəhudilər mühasirə zamanı türklərlə bərabər döyüşmüşdürlər və buna görə onlar türklərin müttəfiqləri hesab olunurdular.[12] Şəhərin 1000 nəfərlik yəhudi əhalisinin yarısı qətlə yetirilmişdir.[15] Yüzlərlə yəhudi və 6000 müsəlman qul kimi satılması və ya fidyə qarşılığında azad edilməsi üçün əsir götürülmüşdür.[12][16]
-
Müqəddəs Liqa 1686-cı ildə uzun bir mühasirədən sonra Budanı geri qaytardı -
Budanın mühasirəsi, Frans Qeffels -
Brüsseldə 1686-cı ildə Budanın türklərdən azad edilməsinin xatirəsinə atəşfəşanlıq
.jpeg)
- ↑ 1 2 Bodart, 1908. səh. 107
- ↑ Young, William. International Politics and Warfare in the Age of Louis XIV and Peter the Great: A Guide to the Historical Literature. iUniverse. 2004. səh. 433. ISBN 9780595329922.
- ↑ Urban Societies in East-Central Europe: 1500-1700, by Jaroslav Miller, 2008, s.89
- ↑ Wheatcroft, 2008. səh. 221
- ↑ András Gerő, János Poór. Budapest: a history from its beginnings to 1998, Volume 86 van Atlantic studies on society in change, Volume 462 van East European monographs. Social Science Monographs. 1997. səh. 3. ISBN 9780880333597.
- ↑ Andrew Wheatcroft. The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe. Basic Books. 2010. səh. 206. ISBN 9780465020812.[daimi ölü keçid]
- ↑ Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library. Infobase Publishing. 2009. səh. 96. ISBN 9781438110257.
- ↑ Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library. Infobase Publishing. 2009. səh. 96. ISBN 9781438110257.
- ↑ Jewish Budapest: Memories, Rites, History, by Kinga Frojimovics, Géza Komoróczy, 1999, p.505
- ↑ "The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks".
- ↑ "The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks".
- ↑ 1 2 3 The Dutch Intersection: The Jews and the Netherlands in Modern History, by Yosef Kaplan, 2008, p.214
- ↑ Jaques, Tony. Dictionary of Battles and Sieges: A-E. Bloomsbury Academic. 2007. ISBN 9780313335372.
- ↑ Jewish Budapest: Memories, Rites, History, by Kinga Frojimovics, Géza Komoróczy, 1999, p.504-505
- ↑ The Holocaust and the Book: Destruction and Preservation, by Jonathan Rose, 2008, p.268-270
- ↑ Frommer's Budapest and the Best of Hungary, by Ryan James, 2010, p.174
- Shaw, Stanford J. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press, 1976.
- Setton, Kenneth M. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society, 1991.
- Ágoston, Gábor. Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press, 2005.