Boy diskriminasiyası (ing. Height discrimination) — insanların boylarına görə ayrı-seçkiliyə və ya mənfi münasibətə məruz qalması deməkdir. Bu cür diskriminasiya cəmiyyətdə əsasən standart gözəllik və fiziki görünüş ideallarından qaynaqlanır.[1][2] Daha uzun boylu insanlar çox vaxt cəmiyyətdə daha cazibədar, güclü və lider kimi qəbul edildiyi halda, qısa boylu insanlar müəyyən stereotiplərlə qarşılaşa bilər və onların bacarıqları, liderlik qabiliyyətləri və ya peşəkar uğurları haqqında yanlış təsəvvürlər formalaşa bilər.[3]
Boy diskriminasiyası xüsusilə iş yerlərində və sosial münasibətlərdə özünü göstərir. Tədqiqatlar göstərir ki, uzun boylu insanlar daha tez-tez yüksək vəzifələrə təyin edilir və daha çox maaş ala bilirlər.[4][5][6] Bu, işəgötürənlərin uzun boylu şəxsləri daha lider xarakterli və etibarlı hesab etmələri ilə əlaqədardır. Eyni zamanda, qısa boylu şəxslər liderlik mövqeləri və ictimai təsir imkanları üçün kifayət qədər ciddiyə alınmaya bilər. Bundan əlavə, boy diskriminasiyası sosial münasibətlərdə, məsələn, şəxsi münasibətlərin qurulmasında da təsir göstərə bilər, çünki bir çox insanlar potensial partnyorların boyuna dair müəyyən gözləntilərə sahibdirlər.
Boy diskriminasiyasını azaltmaq üçün stereotiplərlə mübarizə aparmaq və hər kəsin qabiliyyətlərini obyektiv qiymətləndirmək vacibdir.[7] Təhsil, media və işə qəbul siyasətləri bu problemin həllində mühüm rol oynaya bilər. Məsələn, işəgötürənlərin işçi seçimində şəxsi keyfiyyətlərə və peşəkar bacarıqlara əsaslanmaları, boyla bağlı mövcud stereotipləri aradan qaldıra bilər.[8] Cəmiyyətin boy fərqliliyinə daha tolerant yanaşması isə insanların özünə inamını artıraraq daha inklüziv bir sosial mühitin yaranmasına kömək edər.
Boy diskriminasiyası bir çox ölkələrdə hüquqi çərçivədə açıq şəkildə qorunan ayrı-seçkilik növlərindən biri kimi tanınmır. Əksər qanunvericiliklərdə cinsiyyət, irqi mənsubiyyət, yaş,[9] əlillik və dini inanc kimi xüsusiyyətlər ayrı-seçkiliyə qarşı müdafiə olunur, lakin boy faktoruna xüsusi diqqət yetirilmir. Bununla belə, bəzi ölkələr və bölgələr boy diskriminasiyasını iş yerində və digər sahələrdə hüquqi müdafiəyə daxil etməyə çalışır.[10]
Məsələn, ABŞ-ın Miçiqan ştatında Elliott-Larsen Civil Rights Act qanununa əsasən boy və çəki diskriminasiyası qadağan edilmişdir.[11] Bu qanun işə qəbulda, iş yerində yüksəlişdə və digər peşə fəaliyyətlərində boy və ya çəkiyə əsaslanan ayrı-seçkiliyi qanunsuz hesab edir. Ancaq ABŞ-ın digər ştatlarında bu cür müdafiə təmin olunmur və qlobal miqyasda da boy diskriminasiyasına dair qanunvericilik çox nadirdir.
Boy diskriminasiyası ilə mübarizə hüquq çərçivəsində daha geniş müzakirə edilməlidir.[12] Beynəlxalq insan hüquqları prinsiplərinə əsaslanaraq hər kəsin fiziki xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq bərabər imkanlara malik olması təmin edilməlidir. Bu istiqamətdə hüquqi tənzimləmələr, eyni zamanda maarifləndirmə kampaniyaları və işə qəbul siyasətlərində obyektiv meyarların tətbiqi[13] boy diskriminasiyasını azaltmaq və daha ədalətli cəmiyyət qurmaq üçün vacib addımlardır.[14]
- ↑ Judge, Timothy A.; Cable, Daniel M. "The Effect of Physical Height on Workplace Success and Income: Preliminary Test of a Theoretical Model". Journal of Applied Psychology. 89 (3). 2004: 428–441. doi:10.1037/0021-9010.89.3.428. PMID 15161403.
- ↑ Persico, Nicola; Postlewaite, Andrew; Silverman, Dan. "The Effect of Adolescent Experience on Labor Market Outcomes: The Case of Height" (PDF). Journal of Political Economy. 112 (5). October 2004: 1019–1053. doi:10.1086/422566.
- ↑ Feldman, Saul. "The presentation of shortness in everyday life—height and heightism in American society: Toward a sociology of stature Paper". Presented at the meeting of the American Sociological Association . Chicago, Il . 1971.
- ↑ Blaker, Nancy M.; Rompa, Irene; Dessing, Inge H.; Vriend, Anne F.; Herschberg, Channah; van Vugt, Mark. "The height leadership advantage in men and women: Testing evolutionary psychology predictions about the perceptions of tall leaders". Group Processes & Intergroup Relations. 16 (1). January 2013: 17–27. doi:10.1177/1368430212437211.
- ↑ Stulp, Gert; Buunk, Abraham P.; Verhulst, Simon; Pollet, Thomas V. "Human Height Is Positively Related to Interpersonal Dominance in Dyadic Interactions". PLOS ONE. 10 (2). 26 February 2015: e0117860. Bibcode:2015PLoSO..1017860S. doi:10.1371/journal.pone.0117860. PMC 4342156. PMID 25719490.
- ↑ Blaker, Nancy M.; Van Vugt, Mark. The Status-Size Hypothesis: How Cues of Physical Size and Social Status Influence Each Other // The Psychology of Social Status. 2014. 119–137. doi:10.1007/978-1-4939-0867-7_6. ISBN 978-1-4939-0866-0.
- ↑ Shapiro, Fred R. "Historical Notes on the Vocabulary of the Women's Movement". American Speech. 60 (1). Spring 1985: 3–16. doi:10.2307/454643. JSTOR 454643.
- ↑ Osensky, Tanya S. Shortchanged: Height Discrimination and Strategies for Social Change. Brandeis University Press. 2017. ISBN 978-1-5126-0143-5.Şablon:Pn
- ↑ Cohen, Arianne. The Tall Book: A Celebration of Life from on High. Bloomsbury Publishing USA. 2009. ISBN 978-1-60819-110-9.Şablon:Pn
- ↑ "Heightism.(Behavior)". Time. 98 cild no. 14. 4 October 1971. 82.
- ↑ Roehling, Mark V.; Roehling, Patricia V.; Pichler, Shaun. "The relationship between body weight and perceived weight-related employment discrimination: The role of sex and race". Journal of Vocational Behavior. 71 (2). 1 October 2007: 300–318. doi:10.1016/j.jvb.2007.04.008.
- ↑ "U.S. Air Force ROTC despite statistical and physical evidence to support the proposition that short people consistently have reduced reaction times.: Admissions requirements". afrotc.com. 8 October 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 October 2017.
- ↑ Donohue, Meg. "Why tall people make more money". CNN. 25 December 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 October 2017.
- ↑ "Weight & Height Restrictions for Flight Attendants". Work - Chron.com (ingilis). 2 December 2013. 2022-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-15.