Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBiryusinlər (xak. пӱрӱс) — xakasların subetnik qrupu. Saqay tayfasının bir hissəsini təşkil edir. Biryusinlərin əsasını Kıştım nəsil-qəbilə birliyi təşkil etmişdir ki, bunlar Yenisey qırğızlarının tabeçiliyində olmuşlar. Onlar Kuznetsk Alatausunun taqəzaaltı ərazilərində, Mrassu və Kondoma çaylarının hövzəsində məskunlaşmışlar. Antropoloji baxımdan Ural tipi insana aid edilirlər. Bəzi tədqiqatçılar onları macarların Asiyadan Mərkəzi Avropaya köçməsinin "səbəbkarları" hesab edirlər.[1]
XVIII əsrə qədər Altır ulusuna daxil olan əhalinin böyük bir hissəsi metallurgiya ilə məşğul olmuş, müxtəlif silah növləri və gündəlik əşyalar istehsal etmiş, bunları Cənubi Sibirin və Mərkəzi Asiyanın əhalisinə təqdim etmişdir. Rusiyaya birləşdirildikdən sonra hakimiyyət tərəfindən ənənəvi dülgərçilik fəaliyyəti qadağan edilmiş, buna görə də yerli əhali başqa təsərrüfat formalarına keçməyə məcbur olmuşdur.[2]
XVIII əsrdə biryusinlər rus işğalından qaçan qırğız uluslarından gəlmiş qaçqınları öz tərkibinə qatmışdır. XIX əsrdə Tomsk və Yenisey quberniyalarının sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi nəticəsində biryusintslər iki qrupa bölünmüşdür: bir hissəsi xakas etnosunun tərkibinə daxil olmuş, digər hissəsi isə şor etnosuna qatılmışdır. Bir çox sööklərin adları keçmiş məskunlaşdıqları yerlərlə bağlıdır. 1822-ci ildə biryusilər Saqay Çöl Dumasına daxil olmuş və XIX əsr ərzində tamamilə saqaylarla qaynaşmışdırlar.[3]
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ Кимеев В. М. Шорцы. Кто они? Этнографические очерки. Кемерово, 1989.
- ↑ Энциклопедия Республики Хакасия : [в 2 т.] / Правительство Респ. Хакасия; [науч.-ред. совет.: В. А. Кузьмин (пред.) и др.]. — Абакан : Поликор, 2007. Т. 1 : [А — Н]. — 2007. — 430, [2] с. : ил., портр. — Библиогр. в конце слов. ст. 81.