Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edin
Birinci maddə, ilk maddə və ya ilkin maddə (lat. materia prima) — Qərb okkultizmində və müxtəlif dini-fəlsəfi ənənələrdə (tradisiyalarda) müxtəlif adlarla ifadə edilən anlayış olub, adətən maddi aləmin yaradılmış birinci halı kimi təsvir edilir. Bu, bütün formaları və bütün toxumları (potensialları) özündə cəmləşdirən bir cövhər hesab olunur.
Birinci maddə anlayışı "meydana gəlmə" prosesinin iki mərhələdən ibarət olduğunu – başqa sözlə, "yaradılış" (yaratma) ilə "formalaşdırma"nın (şəkilvermənin) fərqli hadisələr olduğunu ifadə edir.
Əlkimya və bəzi mistik təlimlərə görə birinci maddə, Allah tərəfindən yaradılmış maddənin ilk halını, bütün maddi varlıqların mənşəyini, maddənin dörd halının və bütün mineralların meydana gəldiyi başlanğıc cövhəri ifadə edir. Əlkimyaya əsasən, dörd element (od, hava, su və torpaq) fiziki aləmdə təzahür etməzdən əvvəl, daha incə – suptil (efir) səviyyədə birinci maddə şəklində mövcud olmuşdur. Qərb əlkimya ənənəsinə əsasən, dörd elementin və bütün mineralların əsli eyni mahiyyətə malikdir və onların hamısı yaradılmış maddi cövhərin saf, hələ təsirə məruz qalmamış və formalaşmamış ilkin halı – materia primadan törəmişdir.
Hind fəlsəfəsində bu birinci maddə anlayışı prakriti adlanır.
Bəzi əlkimya məktəbləri ilkin maddəni beşinci element (lat. quinta essentia) ilə eyniləşdirmiş və eqzoterik (zahiri və ya xarici) əlkimyada bütün maddi formaların meydana gəldiyi bu maddi cövhəri fəlsəfə daşı (lat. lapis philosophorum) adlandırmışdırlar. Qədim dövrlərdə eyni mənada işlədilən başqa bir termin efir (aether) olmuşdur. Antik dövrün ezoterik təlimlərində bu termin bəzən maddənin yaradılışındakı ilkin cövhəri – yəni maddənin ən ibtidai halını, bəzən isə maddənin üç halından daha suptil olan efiri ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir.
Təsəvvüfdə (sufilikdə) birinci maddə Yaradan tərəfindən var edilmiş, lakin hələ ruh cövhəri və mənəvi təsir ilə təmasda olmayan maddi cövhəri ifadə edir. Bu əsas cövhər ilahi ruhun təsiri altında formalaşaraq "varlıq" halına gəlir. İlahi işığın (nurun) bu "qaranlıq ilkin maddə"yə toxunması nəticəsində o, "subha" adlanan varlıq halına çevrilir. İlahi nur hara yönəlirsə, ora varlıq halına gəlir. Təsəvvüfdə varlığın meydana gəlməsi hudus termini ilə ifadə olunur. Ərəb dilində "sonradan yaranma" mənasını verən bu anlayış, yaradılışın bir dəfəlik hadisə olub-olmaması və ya sonsuz proses kimi davam edib-etməməsi barədə mübahisələrlə əlaqədar olaraq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
İlkin maddə anlayışı simvolizm baxımından, Hind, Misir, Çin və Şumer kimi qədim ənənələrdə də mövcud olmuşdur və adətən ilkin sular və ya xaosdakı sular rəmzi ilə ifadə olunur. Bu "sular", formalaşmamış, lakin bütün potensialları özündə saxlayan kosmik başlanğıcı ifadə edir.[1]
Birinci maddə müxtəlif fəlsəfi və ezoterik sistemlərdə fərqli mənalarda şərh edilmişdir.
Daxili (ezoterik) əlkimya təlimlərində birinci maddə anlayışı, bütün metalların və maddi elementlərin törədiyi fiziki maddi cövhərini əldə etmək mənasında deyil, insanın ruhi varlığının birinci halını — maddi təzahür dünyasında doğulmazdan əvvəlki saf şüur və saf varlıq halını bərpa etmək mənasında işlədilmişdir.
Bundan əlavə, bəzi inisiasiya (ruhi baxımdan yetişmə və ya təlim) ənənələrində birinci maddə ifadəsi, inisiasiya mərhələsində olan şəxsin (inisiyanın) hələ işlənməmiş, formalaşmamış vəziyyətdəki potensial qabiliyyətlərini və ruhi imkanlarını ifadə etmək üçün də istifadə olunmuşdur.[1]