Beydullah Xanmaqomedov (18 avqust 1927 – 28 sentyabr 1999, Mahaçqala — Sovet və rus dilçisi, qafqazşünas, Tabasaran dili üzrə mütəxəssis, Tabasaran dili dərsliklərinin və lüğətlərinin müəllifi, dünya ədəbiyyatı əsərlərinin Tabasaran dilinə tərcüməçisi.
| Beydullah Xanmaqomedov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 18 avqust 1927 |
| Vəfat tarixi | 28 sentyabr 1999 (72 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
Bioqrafiyası
1927-ci ildə Xiv rayonunun Kondik kəndində tabasaranlı və ləzgi ailəsində anadan olmuşdur. Ata babası Cənubi Dağıstanda məşhur bir torpaq sahibi olan Hacı-Kutaya Xiv rayonunun ən varlı şəxsi olur. Ana babası isə tarixçi, filosof, şair və pedaqoq Mirzə Həsən Əlqədari olmuşdur.
Xiv orta məktəbini bitirdikdən sonra, 1942-1945 -ci illərdə rayon torpaq şöbəsində əlavə işçi, sonra Xiv rayonunda heyvandarlıq texnikisi vəzifəsində çalışmışdır. 1945-ci ildə Pedaqoji İnstitutun Dil və Ədəbiyyat Fakültəsinə daxil olur. İnstitutu bitirdikdən sonra Tabasaran rayonunun Tinit orta məktəbinə rus dili və ədəbiyyatı müəllimi, 1952-ci ildə isə Xiv orta məktəbinə göndərilir. 1953-54-cü illərdə Təhsil və Gənclər Siyasəti Nazirliyinin dəvəti ilə Daquçpedqizdə Tabasaran dilinin redaktoru işləmişdir. Sonra SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunda aspiranturanı bitirmişdir.
1958-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunda "Tabasaran dilinin deklensiya sistemi ləzgi və agul dillərinin azalma sistemləri ilə müqayisədə" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Dissertasiyanı müdafiə etdikdən sonra 1972-ci ilə qədər Taxo-Qodi adına Pedaqoji Elmi-Tədqiqat İnstitutunun ana dilləri sektorunda, o cümlədən 1972-ci ilə qədər ana dillər sektorundan məsul vəzifələrində çalışmışdır. 1970-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunda "Tabasaran dilinin sintaksisi" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir və "Tabasaran dilinin sintaksisinə dair oçerklər" kitabını nəşr etdirir.
1972-1983-cü illərdə Dağıstan Dövlət Texniki Universitetinin rus və xarici dillər kafedrasının dekanı olur.
1984-1999-cu illərdə Dağıstan Elmi Mərkəzinin Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutunda çalışır və burada tabasaran dili ilə bağlı araşdırmalarını davam etdirir.
Ailəsi
Atası - Hacı-Kurban Xanmaqomedov (1877-1938), rus zabiti, 1937-ci ildə həbs edilmiş, 1938-ci ildə isə güllələnmişdir. Ölümündən sonra ona bəaraət verilmişdir.
Böyük qardaşı - Ömər Xanmaqomedov (1901-1976), mühəndis, Vətəndaş və Böyük Vətən müharibələrinin iştirakçısı.
Əmisi uşaqları - sənətşünas Səlim Xanmaqomedov və ədəbiyyatşünas Marietta Çudakova.
Böyük qardaşı – Əsədulla Xanmaqomedov (1911-1974), Tabasaran yazıçısı.
Böyük bacısı – Zümrüd Xanmaqomedova (1915-2001), Tabasaran şairi və ali təhsil alan ilk tabasaranlı qadın.
İstinadlar
- . 2021-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-15.
- 2017-11-16 at the Wayback Machine // ВЕСТНИК ИНСТИТУТА ИАЭ. 2012. № 1. С. 81-94.(09.01.1928-3.05.2011)
- . 2021-10-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-15.