Bayniyaz Kayıpnazarov (25 avqust 1916, Çımbay rayonu, Qaraqalpaqıstan - 21 yanvar 2001, Nukus, Qaraqalpaqstan) — qaraqalpaq və sovet şairi, tərcüməçi, müharibə veteranı. Qaraqalpaqıstan Xalq Şairi (1976), Qaraqalpaqıstan Respublikasının Bərdax adına Dövlət Mükafatı laureatı (1984).[1]
| Bayniyaz Kayıpnazarov | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Çımbay rayonu, Qaraqalpaqıstan |
| Vəfat tarixi | (84 yaşında) |
| Vəfat yeri | Nukus, Qaraqalpaqıstan |
| Dəfn yeri | “Salmən Ata” qəbiristanlığı, Nukus, Qaraqalpaqıstan |
| Milliyyəti | qaraqalpaq |
| Həyat yoldaşı | Asanova Bibican (1926-2008) |
| Anası | Gülcəmilə |
| Fəaliyyəti | şair, pedaqoq, tərcüməçi |
| Əsərlərinin dili | qaraqalpaq dili |
| İlk əsəri | “Mahnılar” 1940 |
| Mükafatları |
 |
1916-cı il avqustun 25-də Çımbay rayonunun Sanmurun Qıpçaq kəndində anadan olub.
1932-ci ildə Çımbay rayonu gənclər məktəbinə daxil olub. 1939-cu ildə Törtküldə Müəllimlər İnstitutunu bitirmiş, kəndlərində müəllim işləmişdir (1939-1941). İkinci Dünya müharibəsinin başlaması ilə cəbhəyə getdi (1941-1944), lakin yaralanaraq cəbhədən qayıtdı. Kayıpnazarov müəllim işləyib (1944-1946). Qaraqalpaqıstan Yazıçılar İttifaqında məsləhətçi (1946-1947), radio komitəsində (1947-1948), dövlət nəşriyyatında redaktor (1948-1951) işləyib.
B. Kayıpnazarov 1951-1956-cı illərdə Moskvadaqi Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil alıb. O, 1956-1958-ci illərdə “Amudərya” jurnalının baş redaktoru, Yazıçılar İttifaqının məsləhətçisi (1958-1963), “Amudərya” jurnalında şöbə müdiri, 1967-ci ildən təqaüdə çıxana qədər “Qaraqalpaqıstan” nəşriyyatında onun redaktoru olub.
B. Kayıpnazarov 1939-cu ildən Qaraqalpaqıstan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Sıravi Bayniyaz Kayıpnazarov ürəyində düşmənə qəzəblə dolu milyonlarla əsgərdən biri idi. 1941-ci ildə müharibə başlayan kimi Bayniyaz döyüşə gedir. Müharibənin ağır günlərində Stalinqrad cəbhəsində Kolyuçkin rayonunun azad edilməsi uğrunda gedən döyüşdə ağır yaralanır, xəstəxanada müalicə olunur, sağalır və müharibəyə qayıdır. Bayniyaz bu dəfə milyonlarla qəhrəmanlarla birlikdə xalq düşməni olan faşist işğalçılarını vətənimizdən qovub məhv edəcək. Berlin istiqamətində gedən döyüşlərin birində yenidən ağır yaralanır. Ağır yaralanmış və döyüşə yararsız olduğu üçün komissiyanın yekun qərarı ilə 1944-cü ildə müharibədən qayıtmışdır.
Anası: Gülcəmilə
Həyat yoldaşı: Asanova Bibican (5 iyul 1926 - 20 sentyabr 2008)
Uşaqları:
- Səuləxan
- Ulzada
- Zirə
- Məqsəd
- Nurzadə
- Gülşət
- Rano
- Janna
Şair 2001-ci il yanvarın 21-də vəfat edib. Onun bədəni Nukus şəhərindəki “Salmən Ata” qəbiristanlığına qoyulub. Həyat yoldaşı Asanova Bibican 2008-ci il sentyabrın 20-də vəfat etmiş, bədəni şairin yanında qoyulub.
Şairin ilk şeirləri XX əsrin 30-cu illərində çap olunmağa başlayıb. Şairin yaradıcılığında güllər xüsusi yer tutur və o, bir çox şeirlərində gül sözündən istifadə edir. Özü də yazır: “Mən bir mülayim, gülsevər canam”.[1]
- “Mahnılar” (1940);
- “Mən xalqa xidmət edirəm” (1947);
- “Qızıl payız” (1950);
- “Sevinc nəğmələri” (1950);
- “Boz sahildə” (1955);
- “Mavi palıd” (1956);
- “Qırmızı çiçək” (1958);
- “Əziz dostum” (1962);
- “Mənim Vətənim” (1966);
- “Mənim xoşbəxtliyim” (1968);
- “İki Şaxta” (1970);
- “Narman” (1972);
- “Ercan Kök” (1974);
- “Bir buketdə” (1981);
- “Mən sənin çömçəyəm” (1977);
- “Seçilmiş əsərləri” (1974, 1981, 1985, 1993, 1996);
- “Kasıb adam və qarğalar kraliçası” (1985);
- “Səhər çiçəyi” (1995);
- “Kasıbın ən kiçik uşağı” (1995);
- “Təmiz qaynar” (1989);
- Şairin 100 illik yubileyi Qaraqalpaqıstan Respublikasında geniş qeyd olunub, 2017-ci ildə onun “Seçilmiş əsərləri” nəşr olunub .
B. Kayıpnazarov qardaş xalqların ədəbiyyatından A. Tvardovskinin “Vasili Terkin”, E. Dolmatovskinin “Şok ulduzu”, Ş. Rəşidovun “Kəşmir İri” şeirləri, sonra isə M. Lermontov, A. Mickiewicz, Jan Rainis, T. Şevçenkonun bir sıra əsərlərini qaraqalpaq dilinə tərcümə etmişdir.
“Gülnarə”, “Mən sənin bir çakanmin”, “Mənət et”, “Sui meenetti”, “Bir gül qorundu da getdi”, “Gördün?”, “Çımbayım”, “Kəl canım, gülərək ”, “Ana”, “Gözəl qızğa”, “Dilbar”, “Könlümdə barsın” kimi əsərləri tanınmış xanəndələri tərəfindən yazılıb və ifa olunub.
- Vətən Müharibəsi ordenləri və medalları;
- Özbəkistan Respublikası və Qaraqalpaqıstan Respublikası Ali Sovetinin Fəxri Fərmanları (1982);
- “1941-1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin iyirminci ildönümü” (7 may 1965);
- “Qaraqalpaqıstanın xalq şairi” (1976);
- “Əmək veteranı” medalı (16 dekabr 1977);
- Qaraqalpaqıstan Respublikasının Bərdax adına Dövlət Mükafatı laureatı (1984);
- “İgidliyə görə” medalı (6 may 1994).
- ↑ 1 2 Mámbetniyazov T., Bekbergenova Z., Mámbetniyazova Z. «Ádebiyat». Nókis, «Билим», 2019, 304 бет. ISBN 978-9943-445-1-2-3 Qaraqalpaq dilində