Bar lətifəsi

Bar lətifəsinin ən qədim məlum nümunəsi Şumerdir. XIX əsrin sonunda Nippurda qazıntılar əsnasında tapılmış iki gil lövhədə oxunmuşdur.^[1][2] Bu, üzərində bir çox başqaları ilə yanaşı yazılmış atalar sözünün bir qədər fərqli iki variantı şəklində müşahidə olunmuşdur. Lövhələr təxminən e.ə. 1700-cü ildə,^[3] Qədim Babil imperiyası dövründə həkk olunmuşdu. Buna baxmayaraq, lövhələrdə yazılmış atalar sözlərinin əksəriyyətinin ilk tərcüməsini nəşr edən Edmund Qordon onların çox güman ki, xeyli erkən dövrə aid olduğunu iddia etmişdir.^[4]

Alimlər atalar sözünün şumer dilindən ən yaxşı şəkildə necə tərcümə ediləcəyi ilə bağlı fikir ayrılıqları var. Qordonun tərcüməsinə görə, atalar sözü belədir: "Mehmanxanaya girən it heç nə görmədi (və belə dedi): Bunu (qapını) açımmı"?^[4] Assuroloq Serayna Nett bir az fərqli tərcümə təqdim etmişdir: "İt mehmanxanaya girdi və dedi: Mən heç nə görmürəm. Bunu açacağam".^[3]

Atalar sözünün arxasında duran məna da alimlər arasında mübahisə mövzusudur. Qordon mehmanxananın eyni zamanda fahişəxana kimi də xidmət etdiyini irəli sürmüşdür. O qeyd etmişdir ki, mehmanxana və ya pivəxana üçün istifadə edilən "éš-dam" sözü həmçinin "fahişəxana" kimi tərcümə oluna bilər və fahişəliyin qədim Mesopotamiyada bu müəssisələrdə baş verməsi geniş yayılmış bir hal idi.^[3] Beləliklə, " it "qapalı qapılar arxasında" nə baş verdiyini görmək istəyirdi".^[4] Nett təklif etmişdir ki, lətifənin mənası müasir oxucular üçün anlaşılmaz söz oyunu ola bilər və ya o vaxt yaxşı tanınan, lakin bu gün də bizə tanış olmayan hansısa şəxsiyyətə istinad ola bilər. Başqa bir assuroloq Qonzalo Rubio bildirmişdir edir ki, bu qeyri-müəyyənlik son nəticədə atalar sözünü zarafat kimi təsnifləşdirməyin sadəcə mümkün olmadığı anlamına gəlir.^[3]