Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBalaca qara balıq — Azərbaycan əsilli İran yazıçısı Səməd Behrənginin əsəri. Əsər fars dilində[1][2] siyasi mövzuda alleqoriya janrında yazılıb.
| Balaca qara balıq | |
|---|---|
| fars. ماهی سیاه کوچولو | |
 Kitabın ilk nəşr olunmuş versiyasının üz qabığı. | |
| Müəllif | Səməd Behrəngi |
| Janr | Siyasi alleqoriya |
| Orijinalın dili | Fars dili |
| Ölkə |
 İran |
| Orijinalın nəşr ili | 1967 |
| Rəssam | Fərşid Mesğali |
| Nəşr | 1967 |
Yazıçı Səməd Behrəngi əsərlərində xalqımızın azadlıq, birlik arzularını əks etdirmiş, insanları zülmə, istibdada qarşı mübarizə aparmağa çağırmışdır. Siyasi alleqoriya janrında olan "Balaca qara balıq" hekayəsində müəllif öz azadlıq arzularını balaca balığın dili ilə ifadə edir. Kitab ilk dəfə 1967-ci ildə İmamverdi Samani tərəfindən Azərbaycan türkcəsində şeir halında yayımlanıb.[3]
Sonradan isə Fərşid Mesğalinin illustrasiyaları ilə zənginləşdirilmiş kitab 1967-ci ildə farsca çap olunmuşdur. Fərşid Mesğalinin həmin illüstrasiyaları müxtəlif illərdə mükafatlarla təltif edilmiş, o cümlədən 1974-cü ildə Hans Xristian Andersen mükafatına layiq görülmüşdür.
Azərbaycan Respublikasında isə ilk dəfə 1975-ci ildə Məmmədrza Afiyət tərəfindən fars dilindən yenidən tərcümə edilərək "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində çap edilmişdir.[4]
Səməd Behrənginin müəmmalı ölümündən sonra onun əsərləri və xüsusən də "Balaca qara balıq" əsəri daha da məşhurlaşır və mübarizənin, inqilabın rəmzinə çevrilir. Məhz buna görə də əsər Türkiyədə 12 sentyabr hərbi çevrilişi dövründə və İslam inqilabına qədər İranda qadağan olunmuşdu.
2023-cü ildə Azərbaycan dilinə ilk dəfə orijinaldan (fars dilindən) ixtisarsız tərcümə edilib.[5]
Balaca Qara Balığın dünyaya göz açdığı mühit Səməd Behrənginin yaşadığı cəmiyyətin oxşarıdır. Burada cəhalət hökm sürür. Ətrafdakı balıqlar heç nə ilə maraqlanmır, yeknəsəq həyat yaşayırlar. Onların düşüncəsinə görə həyat yalnız yeməkdən, yatmaqdan, arxda mənasız vaxt keçirməkdən ibarətdir.
Lakin gəncliyin təmsilçisi olan Balaca Qara Balıq belə həyat tərzi ilə barışmır. O, arxdan çıxmaq, böyük dünyaya qovuşmaq istəyir. Ətrafdakı mühafizəkar balıqlar isə onun bu istəyini əsla anlamır və bir ağızdan deyirlər: — Başqa dünya yoxdur! Dünya elə gördüyün bu dünyadan ibarətdir.
Balaca Qara Balıq nə anasının yalvarışlarına, nə də qonşularının tənələrinə məhəl qoymayaraq, ətalət mühitini tərk etməyə özündə cəsarət tapır. Onun bu hərəkəti digər balaca balıqları da cəsarətləndirir. Onlar Balaca Qara Balığın arxasınca deyirlər: "Sən bizi qəflət yuxusundan oyatdın".
Genişliyə, yeni dünyaya doğru gedən yolda Balaca Qara Balıq çox çətinliklərlə üzləşir. Yolda onun qarşısını müxtəlif qüvvələr kəsmək istəyir. Şaqqa balıq, balıqudan buna nümunədir. Şaqqa balıq kiçik balıqların arasına ədavət salır, onların qüvvələrini parçalayır və sonra da asanlıqla "qurt" eləyib udur. Balıqudan da balaca balıqların qənimidir. Lakin bu və ya digər xeyir qüvvələr Balaca Qara Balığa həmişə kömək olurlar. O, çətinliklərdən qurtularaq irəliyə doğru yolunu davam etdirir və nəhayət, gədib dənizə çıxır. Bu, onun arzuladığı geniş, azad dünyadır.
Yazıçı əsəri nikbin sonluqla tamamlamaqla gəncliyin yenilməz qüvvə olduğunu nəzərə çarpdırmaq istəmişdir. Gənclər təcrübəsiz olsalar da, daim axtarışdadırlar, heç bir vəchlə köhnəliklə barışmırlar. Əsərdə Balaca Qara Balığın gəlib çatdığı genişlik gəncliyin arzuladığı yeni, azad həyatın rəmzidir.[6]
|
Yox, ana, mən belə gəzintilərdən yorulmuşam. Buradan uzaqlaşmaq və başqa yerlərdə nələr olduğunu bilmək istəyirəm. Birdən zənn edərsən ki, bunları mənə kimsə öyrədib, yox, ana, çoxdan bu fikrə düşmüşəm. Əlbəttə, ondan-bundan çox şeylər öyrənmişəm. Məsələn, bunu başa düşmüşəm ki, balıqların çoxu həyatlarını boşu-boşuna keçirdiklərindən gileylənirlər. Daim ah-nalə edir, hər şeydən şikayətlənirlər. Bilmək istəyirəm görüm, həyat elə bir qarış yerdə o yana-bu yana gedib qayıtmaqdanmı, qocalıb heç nə görməməkdənmi ibarətdir, yoxsa başqa dünya da mövcuddur! | 
|
|
|
Ölüm hər an məni yaxalaya bilər. Ancaq mən bacardığım qədər yaşamalı, ölümdən qaçmalıyam. Ancaq ölümlə qarşılaşa da bilərəm. Önəmli deyil, önəmli olan budur ki, mənim həyatım və ya ölümüm başqalarının həyatına necə təsir göstərəcəkdir. |
|
1993-cü ildə Azərbaycan rejissoru Azər Zamanlı tərəfindən Azərbaycan Televiziyasında tammetrajlı film tamaşası hazırlanıb. Tamaşanın hazırlanmasında Ramiz Novruz da iştirak edib.[7]
Əsər Adana Dövlət Teatrları Baş İdarəsi tərəfindən Mehmet Şekip Taşpınarın rəhbərliyi ilə 2008/2009-cu il teatr mövsümündə səhnələşdirilmişdir.[8]
2020-ci ildə Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrında səhnələşdirilib. Tamaşanın səhnələşdirəni Həmidə Rüstəmova, quruluşçu rejissoru Namiq Ağayev, quruluşçu rəssamı İqbal Əliyevdir. Musiqi tərtibatlı tamaşa üç aktyorun — Aygül Ağayeva, Cavid Telman və Günay Əhmədin kuklalar və paralel olaraq canlı planda oyunu ilə fərqlənir.[9][10][11]
2024-cü ilin fevralında Yunus Əmrə İnstitutu və Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin dəstəyi ilə Avstriyanın paytaxtı Vyanada “Balaca qara balıq” əsərindən ilhamlanaraq hazırlanan “Arzu balıq dastanı” adlı musiqili tamaşa təqdim olunub. Vyana Musiqi və İfa Sənəti Universitetinin konsert zalında göstərilən tamaşanı Türkiyə, Azərbaycan, Macarıstan və digər ölkə sənətçilərindən ibarət “Öst Ensemble” musiqi qrupu ifa edib.[12]
2024-cü ilin aprelində əsər əsasında radio-tamaşa hazırlanıb. “Qanun” Nəşrlər Evinin “Dinlə Kitab” layihəsinin səsyazma studiyasında hazırlanan tamaşanın rejissoru Elvin Adıgözəl, səs rejissoru Fəyyaz Ələkbərov, layihə rəhbəri isə Cəlil Cavanşirdir. Tamaşanı aktyorlar Ramiz Qəmbərov, Günəş Bağırsoy və Elvin Adıgözəl səsləndirib.[13]
- 1968-ci ildə İtaliyanın Bolonya şəhərində keçirilən "Bolonya Uşaq Kitab Sərgisi"-ndə birinci yerə layiq görülmüşdür.
- 1968-ci ildə "Bratislava Biennialı"-nda mükafatlandırılıb.[14]
- 1969-cu ildə ən yaxşı uşaq kitabı adını alır.
- 1974-cü ildə uşaq ədəbiyyatı sahəsində verilən "Hans Xristian Andersen" mükafatına layiq görülür. [15]
- 2015-ci ildə "Tiny Owl" çap evi tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilərək orijinal illustrasiyalarla yenidən çap olunan kitab "The Guardian" qazeti tərəfindən ən yaxşı uşaq nağılı adına layiq görülmüşdür.[16]
- ↑ Bassiri, Kaveh. "Whatever Happened to The Little Black Fish?". Iranian Studies. 51 (5). 2018: 699. doi:10.1080/00210862.2018.1480358.
When comparing word counts, all translations of The Little Black Fish are longer than the original Persian, possibly because they have to explain the cultural-specific idioms, or because Persian uses fewer words and its syntax is more flexible.
- ↑ Rundle, Christopher, redaktorThe Routledge Handbook of Translation History. Routledge. 2022. səh. 339.
(...) the classic Persian children's story The Little Black Fish by Samad Behrangi (...)
- ↑ Səməd Behrəngi[ölü keçid]
- ↑ Səməd Behrəngi. . Məmmədrza Afiyət tərəfindən tərcümə olunub. "Balaca qara balıq". "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti (№ 37). 13 sentyabr 1975.
- ↑ "Balaca Qara Balıq". parlaqimzalar.az (ingilis). İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ ""Balaca Qara Balıq" hekayəsi barədə düşüncələr". 9 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2018.
- ↑ Behbudqızı, Samirə. ""Səməndər, cavan uşaqları korlama" - FOTO". Milli.Az (az.). 19 noyabr 2014. İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ "Dünyanın ən inqilabçı balığı". 18 avqust 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2018.
- ↑ ""Balaca qara balıq" Bakıda səhnələşdirilir". Kulis.az (az.). İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ "525-ci qəzet - "Qara balığın nağılı" aprelin əvvəlində göstəriləcək". 525.az. İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ Sultanova, Sevda. ""Balaca Qara Balıq" Kukla Teatrının səhnəsində: Uşaqlar onu anlaya bildimi?". Kulis.az (az.). İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ ""Balaca qara balıq" Vyana səhnəsində". Sia.az (az.). 23 fevral 2024. İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ ""Balaca qara balıq" əsəri əsasında radio-tamaşa hazırlandı". Kulis.az (az.). İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- ↑ "Рассказ "Маленькая черная рыбка" опубликован в Хорватии". 18 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2018.
- ↑ "HCAA Winners 1956-2014". 24 may 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 may 2015.
- ↑ "David Cadji Newby's top 10 quests in children's books". 8 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2018.
- Balaca qara balıq nağılın səsləndirilməsi
- Behrəngi, Səməd. "Balaca qara balıq". Ədəbiyyat qəzeti/www.anl.az. 18 yanvar 2013. İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.
- Kitabı oxumaq və ya yükləmək üçün keçid
- Məmməd Süleymanov. "Balaca Qara Balıq". aqreqator.az (az.). İstifadə tarixi: 21 avqust 2025.