Bakı Iqtisadi Rayonu (BIR) — Azərbaycanın 14 iqtisadi rayonlarından biri. Ölkənin əsas iqtisadi mərkəzlərindən biridir. Sahəsi 2140 km²-dir.
| İqtisadi rayon | |
| Bakı Iqtisadi Rayonu (BIR) | |
|---|---|
|
40°23′03″ şm. e. 49°50′08″ ş. u.HGYO |
|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 7 iyul 2021 |
| Sahəsi | 2.140 km² |
 Bakı iqtisadi rayonu |
|
1991-ci ildən 2021-ci ilə qədər Bakı şəhəri Abşeron iqtisadi rayonunun bir hissəsi idi.
Bakı iqtisadi rayonu, Azərbaycan Prezidentinin 7 iyul 2021-ci il tarixli "Azərbaycan Respublikasında iqtisadi rayonların yeni bölgüsü haqqında" fərmanı ilə qurulmuşdur.[1][2]
İndiki Bakı bölgəsində insan məskəninin izləri Daş dövrünə aiddir. Bayıl yaxınlığında Tunc dövrü qayaüstü təsvirləri, İçərişəhər ərazisində isə tuncdan kiçik balıq fiquru aşkar edilmişdir. Bunlar bəzilərinin şəhərin ərazisində tunc dövrünə aid yaşayış məskəninin mövcud olduğunu düşünməyə vadar edib.[3] Nardaran yaxınlığında, a. Ümid Qaya adlanan yerdə ibtidai astronomik cədvəllə birlikdə qayaya günəşin və müxtəlif bürclərin təsvirləri həkk olunmuş tarixdən əvvəlki rəsədxana yerləşir.[4] Sonrakı arxeoloji qazıntılar zamanı müasir şəhərin ərazisində və onun ətrafında müxtəlif tarixdən əvvəlki yaşayış məskənləri, doğma məbədlər, heykəllər və digər artefaktlar aşkar edilmişdir.
Eramızın I əsrində Romalılar iki Qafqaz yürüşü təşkil edərək indiki Bakıya çatdı. Şəhərin yaxınlığında, indiki Qobustan ərazisində eramızdan əvvəl 84-96-cı illərə aid Roma yazıları günümüzə qədər gəlib çatmışdır – bu, oradakı bir şəhərə dair ən erkən yazılı sübutlardan bəziləridir.[5] VI əsr Kipr arxiyepiskopu və tarixçisi Müqəddəs Sophroniusun dediyinə görə, 71-ci ildə Müqəddəs Apostol Varfolomey Xəzər dənizinin sahilində yerləşən Albana və ya Albanopolis şəhərində xristianlığı təbliğ edirdi. Müqəddəs Varfolomey hətta yerli kral ailəsinin Astarot bütə sitayiş edən üzvlərini belə dinə çevirə bildi, lakin sonradan bütpərəst kral Astiaqın əmri ilə üzünü diri-diri şəhid edildi və baş aşağı çarmıxa çəkildi. müqəddəs Varfolomey qalıqları gizli şəkildə Mesopotamiyaya köçürüldü.
Əsas inkişaf edən sənaye sahələri neft emalı sənayesi, beynəlxalq ticarət, maşınqayırma, kimya, qida və tekstildir.[6]
| № | Dövlət və ya ərazi vahidi (il) | Sülalə | Bayrağı və ya gerbi | Ərazisi |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Bakı xanlığı (1747–1806) | Bakıxanovlar | 
|
3500 kv.km |
| 2 | Bakı qəzası (1840-1929) | 
|
4200 kv.km | |
| 3 | Bakı iqtisadi rayonu (2021-günümüz) | 2140 kv.km |
- Danışılan Bakı dialekti Azərbaycan dilinin şimal şərq ləhcəsinə aiddir.[7]
- Bakı xalçaları Abşeron xalçaçılıq məktəbinə daxil olan xovlu xalçalardır.[8]
- ↑ "Azərbaycan Respublikasında iqtisadi rayonların yeni bölgüsü haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı". president.az (az.). 2021-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-07.
- ↑ Сабина Шихлы Sputnik Азербайджан. "Президент утвердил новое деление экономических районов АР". Sputnik Азербайджан (rus). 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-07.
- ↑ Город Баку... Arxiv surəti 19 mart 2014 tarixindən Wayback Machine saytında Error in Webarchive template: Invalid URL. 24 iyun 2006-cı ildə alınıb
- ↑ Qədim Abşeron Rəsədxanası. Qobustan, № 3 (1973)
- ↑ "Azerbaijan – Şirvanşahlar Sarayı ilə divarlı Bakı şəhəri..." (#archive_missing_date) tarixində .heindorffhus.dk/frame-AzerbaijanBaku.htm arxivləşdirilib (#bad_url).
- ↑ "10.2 An Overview - Baku: City that Oil Built - by Farid Alakbarov". azer.com. 2010-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-07.
- ↑ Azərbaycan dili dialekt və şivələrinin təsnifi, səh. 19 // Azərbaycan dialektologiyasının əsasları: Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti. Müəllif: Məmmədağa Şirəliyev. Bakı: "Marif", 1967, 424 səh. — Təkrar nəşr. Buraxılışa məsul: Əziz Güləliyev. Bakı: "Şərq–Qərb", 2008, 416 səh. ISBN 9789952341836
- ↑ Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "Baku rug". Encyclopedia Britannica, 24 Feb. 2005, https://www.britannica.com/art/Baku-rug Arxivləşdirilib 2022-04-02 at the Wayback Machine. Accessed 2 April 2022.
- Bakı folklor örnəkləri, 2-ci kitab, Bakı, Elm və təhsil, 2015, 320 səh.