Bakı şəhər rəisliyi 1906-cı il oktyabrın 28-də Rusiya senatının qərarı ilə yaradılmışdı. Ərazisi Bakı qubernatorunun tabeçiliyindən çıxarılmış və qubernatorun idarəçilik hüquqları şəhər rəisinə verilmişdi. Bakı şəhər rəisliyinə aid işlərin müxtəlif quberniya idarələrində müzakirəsində şəhər rəisi sədrlik edirdi. Şəhər rəisliyi yanında iki idarə -inzibati işlər və neft işləri idarələri vardı. Bakı Xalq Komissarları Sovetinin dekreti ilə 1918-ci ilin mayında Bakı şəhər rəisliyi ləğv olunmuşdu.

Bakı şəhər və onun ətrafındakı mədən rayonunda (bütün Abşeron yarımadasında və Bakı yaxınlığındakı adalarda) Bakı qubernatorunun funksiyalarını eyni səlahiyyətlə, əvvəllər olduğu kimi, yenə Bakı şəhər rəisi icra edirdi. Şəhər rəisi vəzifəsi Bakıda və mədən rayonunda mövcud olaan xüsusi şərait nəzərə alınaraq təsis olunmuşdu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin paytaxtı olaraq Bakı şəhərindəki real şərait burada ictimai asayişi və təhlükəsizliyi qorumaq üçün qubernator hüququna malik ayrıca hakimiyyət orqanının olmasını tələb edirdi. Şəhər rəisinin müavini vardı. Şəhər rəisi yanında ümumi, tikinti və maliyyə şöbələrindən ibarət idarə yaradılmışdı.

1918-ci il sentyabrın 14-də Cümhuriyyət Bakı quberniyası və şəhər rəisliyinin hüdudlarında inzibati hakimiyyətin təşkili üçün daxili işlər nazirinə 15 min manat məbləğində kredit ayırmışdı. Bakı Şəhər Rəisliyi rəhbəri olaraq ilk təyinatı Qafqaz İslam Ordusu liderlərindən Məhəmməf Fəthi bəy almışdır. Müseyib bəy Əxicanov onun birinci müavini, Əli bəy Zizikski isə müavini təyin olunmuşdur.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının qərarı ilə Quda Qudiyev Bakı şəhər rəisi təyin olunmuşdu.

1920-ci il yanvarın 5-də müxtəlif ticarət-sənaye, neft sənayesi, bank müəssisələri nümayəndələrinin, ayrı-ayrı sahibkarların təşəbbüsü ilə şəhər rəisinin yanında çağırılmış müşavirənin qərarı ilə yaradılmışdı.

Müşavirədə neft sənayeçiləri, ticarət-sənaye müəssisələri, mülk sahibləri nümayəndələrindən ibarət 24 nəfərlik komissiya təşkil olundu. Komissiya 125 milyon manat vəsait toplamağı qərara almışdı. Bu məbləğin üçdə birini neft sənayeçiləri, qalanını mülk sahibləri ittifaqı və ticarət-sənaye ittifaqı öz üzərinə götürmüşdü. Ticarət-sənaye ittifaqı öz payına düşən məbləği 24 qrup arasında bölüşdürmüşdü.

Komissiya sonrakı fəaliyyəti zamanı öz üzvləri sırasından ayrıca komitə yaratmışdı. Ona neft sənayeçilərinin 4, ticarət-sənaye ittifaqının 8, mülk sahibləri ittifaqının 1 nümayəndəsi daxil idi. Şəhər rəisi komitənin sədri seçilmişdi. Bu qurum Bakı şəhər rəisi yanında zəruri ərzaqların ucuzlaşdırılması komitəsi adlanmağa başladı.

Komitənin hazırladığı nizamnaməni 1920-ci il fevralın 7-də ticarət, sənaye və ərzaq naziri təsdiq etdi. Komitə martın 4-də Bakı dairə məhkəməsində qeydiyyatdan keçdi. Komitə daha səmərəli işləmək üçün öz tərkibindən işgüzar komissiya yaratmışdı. Komissiya hər bir məsələni işləyib hazırlamalı, sonra isə komitənin müzakirəsinə və təsdiqinə verməli idi.

Komitə toplanmış vəsaiti, əsasən, çörək, ət və balıq alınmasına sərf edirdi. Ərzaq Nazirliyi ilə razılaş maya əsasən, taxıl bürosu, ilk növbədə, "Kooperasiya"ın və "Sentrdom"u unla təmin edir, çörəkxanaların bişirdiyi çörəyin bir funtunu 5 manata satırdı. Komitə, əvvəlcə, bunun 2 manatını, sonra isə 3,5 manatını ödəməyi öz üzərinə götürmüşdü. Hər gün 6 min pud çörək bişirilirdi. Komitə "Kooperasiya" vasitəsilə hər gün Bakı şəhər rəisliyinin daha çox ehtiyacı olan kəndlərinə 400 puda qədər ucuz arpa çörəyi də paylayırdı. Əhalinin 40%-nin hər nəfərinə 1 funt hesabı ilə buraxılan çörəyin bir funtunun qiyməti 3,5 manat idi ki, bunun da 2,5 manatını komitə ödəyirdi. Balığı ucuzlaşdırmaq üçün komitə "Kooperasiya"ya 300 min manat faizsiz borc vermişdi. "Kooperasiya" hər gün komitəyə 500 pudadək təzə balıq verirdi. Əhalini ətlə təmin etmək üçün komitə şəhərə ət gətirilməsini podrata vermişdi və bundan ötrü podratçılara 5 milyon manat avans ayırmışdı. Ətin qiyməti də ucuz idi: mal əti 18 manata, camış əti 15 manata satılırdı. Komitə podratçılara mədən rayonuna diri heyvan gətirməyi də tapşırmışdı. Onlar kəsildikdən sonra həmin rayondakı 12 bölüşdürmə məntəqəsinə paylanırdı. Ət burada da şəhərdəki qiymətə satılırdı.

Ucuz isti xörək paylanmasının çox böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq, şəhərətrafı qəsəbələrdə və kəndlərdə yeməkpaylama məntəqələri açılmışdı. 1920-ci il martın 10-da komitə Ticarət, Sənaye və Ərzaq Nazirliyinin tabeliyinə keçdi.

• Bakı Xalq Komissarları Soveti