Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBaş icraçı direktor (BİD) (ing. Chief Executive Officer, CEO) — bir şirkətin, təşkilatın və ya korporasiyanın ən yüksək vəzifəli icraçı rəhbəridir. CEO şirkətin ümumi strategiyasının müəyyən edilməsi, idarəetmə qərarlarının verilməsi və resursların idarə olunması üçün əsas məsuliyyət daşıyır. O, adətən, Direktorlar şurasına hesabat verir və təşkilatın gündəlik fəaliyyətlərinin idarə edilməsindən cavabdehdir.
CEO şirkətin siması və əsas strateqi kimi çıxış edir. Onun vəzifəsi şirkətin missiyasını, vizyonunu və uzunmüddətli hədəflərini müəyyənləşdirmək və bu hədəflərə çatmaq üçün lazımi addımları atmaqdır.
CEO vəzifəsi XX əsrin əvvəllərində iri korporasiyaların yaranması ilə formalaşmağa başlamışdır. Sənaye inqilabından sonra şirkətlər böyüdükcə və mürəkkəbləşdikcə, sahibkar-menecer modelindən peşəkar idarəetməyə keçid zərurəti yarandı. Bu dövrdə şirkətlərin gündəlik fəaliyyətlərini idarə edən və birbaşa Direktorlar şurasına hesabat verən bir icraçı liderə ehtiyac duyuldu.
"CEO" termini XX əsrin ortalarında ABŞ-da geniş yayılmağa başladı. Bu termin, şirkətin gündəlik əməliyyatlarına rəhbərlik edən şəxsi, əsasən strateji nəzarət və idarəetmə funksiyasını yerinə yetirən Direktorlar şurasının sədrindən fərqləndirmək üçün istifadə olunurdu. Qloballaşma və texnologiyanın inkişafı ilə CEO-nun rolu daha da mürəkkəbləşmiş və onun vəzifələri sadəcə əməliyyat rəhbərliyindən kənara çıxaraq strateji vizyon, innovasiya və beynəlxalq əlaqələri də əhatə etməyə başlamışdır.
CEO-nun vəzifələri şirkətin ölçüsündən, sənayesindən və strukturundan asılı olaraq dəyişsə də, əsas öhdəliklərə aşağıdakılar daxildir:
- Strateji planlaşdırma və vizyonun müəyyən edilməsi;
- Liderlik və korporativ mədəniyyətin formalaşdırılması;
- Yüksək səviyyəli qərarların qəbulu;
- Maliyyə nəticələrinə nəzarət;
- Əməliyyatların idarə edilməsi;
- Kommunikasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr;
- Direktorlar şurası ilə əlaqələrin idarə edilməsi.
CEO şirkətin ən yüksək icraçı səlahiyyətinə malikdir, lakin onun fəaliyyəti Direktorlar şurası tərəfindən nəzarətdə saxlanılır. CEO Direktorlar şurası tərəfindən təyin edilir və vəzifədən azad edilə bilər. Onun əsas məsuliyyəti şirkətin səhmdarlarının maraqlarına uyğun fəaliyyət göstərmək və şirkətin dəyərini artırmaqdır.
Bəzi şirkətlərdə CEO eyni zamanda Direktorlar şurasının sədri vəzifəsini də icra edir. Bu, idarəetmədə gücün bir şəxsdə cəmləşməsinə səbəb olduğu üçün korporativ idarəetmə standartları baxımından mübahisəli hesab olunur.
CEO, digər yüksək səviyyəli rəhbərlərdən ibarət "C-Suite" komandası ilə birlikdə işləyir. Əsas C-Suite üzvləri:
- Baş əməliyyat direktoru (COO)
- Baş maliyyə direktoru (CFO)
- Baş texnologiya direktoru (CTO) və ya Baş informasiya direktoru (CIO)
CEO bu komandanın fəaliyyətini əlaqələndirir və şirkətin ümumi strategiyasına uyğun işləməsini təmin edir.
Uğurlu CEO-dan aşağıdakı bacarıqlar tələb olunur:
- Strateji düşüncə;
- Liderlik və insanları idarəetmə;
- Qərar qəbuletmə bacarığı;
- Kommunikasiya bacarıqları;
- Maliyyə savadlılığı;
- Adaptasiya və dəyişikliklərə çevik reaksiya.
Son tədqiqatlar CEO-nun şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin və demografik göstəricilərinin korporativ nəticələrə təsirini göstərir. Məsələn, CEO-nun açıqlıq xüsusiyyətinin şirkətin davamlı yaşıl innovasiyalarına[1] və rəqəmsal transformasiyasına[2] müsbət təsiri olduğu müəyyən edilib. Bundan başqa, CEO-nun yaşı, təhsili, cinsi və vəzifədə olma müddəti kimi amillər şirkətin beynəlxalq fəaliyyətinə[3] və maliyyə göstəricilərinə[4] təsir göstərir.
CEO-nun liderlik üslubu şirkətin innovasiya qabiliyyətini birbaşa təyin edir. Transformasiya liderliyi ilə innovasiya arasında güclü müsbət əlaqə müəyyən edilib.[5] CEO-nun intellektual stimullaşdırma və ilhamverici motivasiya kimi davranışları işçilərin innovativ təşəbbüslərini artırır.[6]
CEO-nun səlahiyyətləri və onların balansı korporativ idarəetmənin keyfiyyətindən asılıdır. CEO gücünün artması bəzi hallarda şirkətin birləşmə və əqliyyatlarından sonrakı performansına mənfi təsir göstərə bilər; lakin güclü və müstəqil direktorlar şurası bu təsiri zəiflədə bilər.[7] Bundan başqa, CEO-nun qərar qəbul etmə üslubu (heuristik və ya analitik) yeni məhsul inkişafının sürətini və innovasiyasına təsir göstərir ki, bu da ümumi firma performansına öz təsirini göstərir.[8]
Müasir CEO-lar şirkətin əsas ictimai üzü hesab olunurlar. Onların daxili kommunikasiya üslubu (məsələn, cavabverici və ya iddialı) işçilərin təşkilatla olan münasibətinə və ümumi iş mühitinə təsir edir.[9] Sosial şəbəkələrdə aktivlik isə CEO-nun şəffaf və etibarlı görünməsini təmin edir.[10]
- ↑ Liu, L.; və b. "Making Sustained Green Innovation in Firms Happen: The Role of CEO Openness". Sustainability. 17 (11). 2025. doi:10.3390/su17115098.
- ↑ Tian, H.; və b. "More open, more innovative? CEOs' openness in promoting digital transformation". Current Psychology. 44. 2025: 5638–5653. doi:10.1007/s12144-025-07555-y.
- ↑ Saeed, A.; və b. "Chief executive officers' characteristics and the internationalisation of SMEs". European Journal of International Management. 23 (1). 2024: 88–111. doi:10.1504/EJIM.2024.138408.
- ↑ Nguyen, D. V.; və b. "CEO attributes and firm performance: Evidence from companies listed on Ho Chi Minh Stock Exchange". Cogent Economics & Finance. 11 (2). 2023. doi:10.1080/23322039.2023.2282838.
- ↑ Prasad, B.; Junni, P. "CEO transformational and transactional leadership and organizational innovation". Management Decision. 54 (7). 2016: 1542–1568. doi:10.1108/MD-11-2014-0651.
- ↑ Sethibe, T.; Steyn, R. "The Mediating Effect of Organizational Climate on the Relationship between Leadership Styles and Their Components on Innovative Behaviour". Journal of Entrepreneurship and Innovation in Emerging Economies. 4 (1). 2018: 22–32. doi:10.1177/2393957517747313.
- ↑ Brahma, S.; və b. "CEO power and post-merger performance in the UK: the moderating effects of corporate governance mechanisms". Review of Quantitative Finance and Accounting. 2025. doi:10.1007/s11156-025-01432-2.
- ↑ Kruse, S.; və b. "How Does CEO Decision Style Influence Firm Performance?". Journal of Management Studies. 60 (5). 2023: 1205–1235. doi:10.1111/joms.12913.
- ↑ Men, L. R. "The internal communication role of the chief executive officer". Public Relations Review. 41 (4). 2015: 461–471. doi:10.1016/j.pubrev.2015.06.021.
- ↑ Saavedra, G.; Capriotti, P. "CEO communicators: bibliometric analysis on the role of chief executive officers in institutional communication". Estudos em Comunicacao. 2 (39). 2024: 122–152. doi:10.25768/1646-4974n39v2a08.