Bağmeşə və ya Bağmişə məhəlləsi (fars. باغمیشه) — Təbriz şəhərinin tarixi məhəllələrindən biri. Məhəllə Təbriz şəhərinin şimal-şərqində yerləşib, şimaldan Eynəli dağı ətəkləri, cənubdan Əsbehriz çayı sahili ilə həmsərhəddir. Keçmişdə Fərəh adlanan müasir Abbasi küçəsi bu məhəllədən keçərək şərqdə Beğmeşə qəsəbəsinə, qərbdə Qarı körpüsünə və Bağmeşə darvazasına qədər uzanmaqdadır.[1]
| Bağmeşə məhəlləsi | |
|---|---|
| 38°04′00″ şm. e. 46°19′59″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
  Bağmeşə məhəlləsi | |
Məhəllədə çoxlu ağac və bağlarla əhatə edildiyi üçün belə adlandırılmaqdadır və bağ ilə meşə sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır.
Pol-e Səngi (Daş körpü) də bu məhəllənin tərkibində sayılırdı. Nadir Mirzə Qacar bu barədə yazır:[2]
Pol-e Səngi – kiçik bir bölgədir, ağaclar, bağlar və möhtəşəm evlərlə doludur. Bu yer də Bağmeşəyə aiddir.
Eynilə, Şeşgilan da Bağmeşə köyünün tərkibində sayılırdı. Onun haqqında belə qeyd edilir:[3]
Bu kiçik köydə yaşayanların çoxu zadəganlar və nüfuzlu şəxslər idi. Şeşgelan, Bağmışənin alt məhəllələrindən biri hesab olunurdu.
Keçmişdə Bağmeşə ərazisi çoxsaylı bağlara malik olmuş, bu məhəllənin əhalisi əsasən bağçılıq və əkinçiliklə məşğul olmuşdur. Bu bağlarda yetişdirilən əsas meyvə məhsulları şəhərin daxili tələbatını ödəməklə yanaşı, digər bölgələrə də ixrac edilirdi. Bu məhsullar arasında ərik, albalı, turşəng, üzüm, alma, şaftalı və armud kimi meyvələr xüsusilə qeyd edilməlidir. Bağların su təminatı bulaqlar, çaylar və qədim kanal sistemləri vasitəsilə həyata keçirilmişdir. Bu çaylardan biri olan Əsbehriz çayı üzərində bir neçə dəyirman da inşa edilmiş və bu qurğular vasitəsilə un istehsalı aparılmışdır.[4][5]
Lakin sonrakı onilliklərdə kəndlərdən şəhərə kütləvi miqrasiyalar nəticəsində və yaşayış evlərinin inşası məqsədilə bağların məhv edilməsi prosesinə başlanılmışdır. Bu proses nəticəsində Bağmeşənin əksər bağları dağıdılmış, hazırda yalnız Əsbehriz çayı sahilində yerləşən bir neçə kiçik bağ qalmışdır ki, onlar da hal-hazırda məhv edilməkdədir. Xüsusilə 1980-ci illərin ortalarından etibarən, Təbriz şəhərinin iqlim baxımından əlverişli ərazilərindən biri olan Bağmeşə bölgəsindəki məhsuldar bağ və əkin sahələrinin böyük hissəsi bələdiyyə tərəfindən funksional təyinatı dəyişdirilərək xarici sərmayədarlara təqdim edilmişdir. Bu proses nəticəsində bölgənin cənub hissəsində yerləşən bağlar tam şəkildə məhv edilmiş, əkin sahələri və təbii bitki örtüyü ciddi şəkildə zərərə uğramış və həmin torpaqlar daşınmaz əmlak şirkətlərinə verilməklə, həmin yerdə iki nəhəng bina inşa olunmuş, sonradan bu binalar “Lalə” ticarət kompleksi və otel kimi istifadəyə verilmişdir. Bağların digər hissələrində isə çoxmərtəbəli yaşayış binaları inşa edilmişdir. Hazırda isə bölgənin əsas su mənbələrindən biri olan, Səhənd dağlarından qaynaqlanan və hər zaman axarlı olan Bağmeşə çayı sahilində genişmiqyaslı tikinti işləri davam etdirilməkdədir. Şimal-şərqi Təbrizin bu hissəsində aparılan hədsiz inşaat nəticəsində bu bölgədə nə bir bağ, nə də kənd təsərrüfatı üçün əlverişli sahə qalmışdır. Qeyd olunmalıdır ki, bu intensiv inşaat işləri Bağmeşə ərazisinin ölkənin şimal-qərb aktiv seysmik zonasında yerləşən zəlzələ qırılma xətti üzərində yerləşməsinə baxmayaraq həyata keçirilmişdir. Buna görə də, geologiya sahəsində çalışan bir çox mütəxəssis və alim bu ərazidə hər hansı yaşayış və ya çoxmərtəbəli tikilinin inşasının gələcəkdə baş verə biləcək zəlzələlər zamanı ciddi fəsadlara yol aça biləcəyini vurğulamışdır.[5][6]
Hazırda Bağmeşə bölgəsinin şimal hissəsində, yəni Rüşdiyə ərazisində, Eynəli dağı yüksəkliklərinin ətəyində, bütün bu seysmik risklərə və dəfələrlə edilmiş elmi xəbərdarlıqlara baxmayaraq, çoxmərtəbəli yaşayış binalarının tikintisi davam etdirilməkdədir. Tikinti işlərinə başlamazdan öncə məsul mütəxəssislər bu ərazidə seysmik aktivlik, torpaq sürüşməsi və dağ yamaclarının çökə bilməsi riskləri barədə dəfələrlə xəbərdarlıqlar etsələr də, tikinti prosesləri daha da sürətlənmiş və bölgənin seysmik təhlükələrinə baxmayaraq aparılmağa davam edir.
- Baçerağ
- Polsəngi
- Bilankuh
- Kələntər
- Həsənüçə
- Sərçeşmə
- Siyavən
- Qüllə
- Kələntərküçə
- Hacı Haşim
- Hacı Fəxr
- Mirağa
Keçmişdə bu ərazinin bəzi hissələri Barənc məhəlləsinin sakinlərinə aid olmuşdur. 1990-cı illərin əvvəllərində Bağmeşə tarixi məhəlləsinin şərq hissəsində Bağmeşə şəhərciyi adlı yeni bir yaşayış massivinin təməli qoyulmuşdur. Bu şəhərcik Təbriz şəhərinin mərkəzinə nisbətən daha təmiz iqlimə malikdir. Yay aylarında mülayim və xoş hava şəraiti ilə seçilən bölgə, qış aylarında dağlara yaxınlıq səbəbindən sərt və üşüdücü iqlim xüsusiyyətlərinə malikdir. Şəhərciyin planlaşdırılması müasir şəhərsalma prinsiplərinə əsasən sahə bölməsi sistemi üzrə aparılmışdır. Yaşayış sahələrinin ölçüləri nisbətən kiçik olsa da, strukturlaşdırma baxımından nizamlı şəkildə təşkil olunmuşdur. Hazırda Bağmeşə şəhərciyi səkkiz sahə bölməsi ayrılmışdır. Bu bölgülər aşağıdakı kimidir:[7]
Sahə 1: Əmir Kəbir küçəsindən Səfa küçəsinin sonuna qədər olan hissə Sahə 2: Kac küçəsi və onun ətrafı Sahə 3: Kac küçəsindən Ərğəvan meydanına qədər olan ərazi Sahə 4: Ərğəvan meydanından bazarçaya qədər olan sahə Sahə 5: Bazarçadan Atlas meydanına qədər olan hissə Sahə 6: Atlas meydanından Ana meydanına və Nəsr küçəsinə qədər Sahə 7: Nəsr küçəsindən Gülşən-Raz məhəlləsinə qədər Sahə 8: Gülşən-Razdan Ustad Cəfəri küçəsinə qədər olan hissə
Bu şəhərcikdə hazırda dörd böyük meydan yerləşir:
Atlas meydanı – bu meydan əvvəllər Barənc kəndinin yerli sakinlərindən birinə məxsus olmuş və sonradan Təbriz şəhərinin 5-ci bölgə bələdiyyəsinə təhvil verilmişdir. Vənək meydanı Ərğəvan meydanı Ana (Madər) meydanı
Şəhərciyin ən məşhur və tanınan nöqtəsi isə dördüncü sahədə, Şəqayiq meydanında yerləşən taxta evdir. Bu ev memarlıq baxımından diqqətçəkici və turistik dəyərə malik bir tikilidir.
Bağmeşə şəhərciyi hazırda İranın ən böyük və ən sıx məskunlaşmış şəhərciklərindən biri, eləcə də ölkənin şimal-qərb bölgəsinin ən böyük şəhərsalma layihəsi hesab olunur.
Eyni adda bir məhəllə ƏrdƏbil şəhərində də mövcuddur. Bu məhəllə həmin şəhərin köhnə və tarixi məhəllələrindən biri hesab olunur.
Beynəlxalq standartlara əsasən, Təbriz şəhərinin zəlzələ qırılma xətti aktiv qırılma xətlərindən biri hesab olunur. Bu qırılma xətti üzərində aparılan seysmoloji təhlillər və zəlzələlərin təkrarlanma ehtimalları, gələcəkdə bu bölgədə yenidən dağıdıcı bir zəlzələnin baş verə biləcəyini göstərir. Lakin bu zəlzələnin konkret nə zaman baş verəcəyi ilə bağlı alimlər və tədqiqatçılar arasında müxtəlif yanaşmalar və fikir ayrılıqları mövcuddur.
Bağmeşə şəhərciyini təhdid edən ən mühüm amillərdən biri də onun seysmik cəhətdən son dərəcə həssas bir bölgədə – Təbrizin şimal qırılma xətti üzərində yerləşməsidir. Bu qırılma xətti, Təbriz şəhərinin şərqində, Mərzdaran şəhərciyindən başlayaraq Bağmeşəyə qədər uzanır və oradan Eynəli dağlarının ətəkləri boyunca hərəkət edərək Acıçay çayını kəsib keçir.
- ↑ Lughatnāma-yi Dehkhudā. "Bāghmīsheh". www.loghatnaameh.com. oktyabr 2009. İstifadə tarixi: 31 may 2025.
- ↑ Nāder Mīrzā, 1323
- ↑ "Maḥalla-hā-yi qadīmī-yi Tabrīz". tabriz16.blogsky.com. İstifadə tarixi: 31 may 2025.
- ↑ Khamāchī, 1398. səh. 245–248
- ↑ 1 2 "Mahalle-ye Baghmisheh-ye Tabriz". melketun.ir. 2024. İstifadə tarixi: 31 may 2025.
- ↑ "Burj-sāzī dar shahrak-hā-yi Roshdīyeh, Elāhīyeh va Bāghmīsheh – Burj-sāzī bar rū-yi khaṭṭ-i marg". www.ahrabnews.com. 11 aprel 2012. 27 yanvar 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 may 2025.
- ↑ "Shahr-sāzī va Khāna-sāzī-yi Bāghmīsheh". baghmisheh. İstifadə tarixi: 31 may 2025.
- Khamāchī, Behruz, Shahr-e man Tabriz, Təbriz: Nedā-ye Shams, 1398
- Nāder Mīrzā, Tārīkh va jughrāfiyā-ye Dār al-Salṭaneh-ye Tabrīz, Tehran: Iqbal, 1323