Baça bazi ya da Beçəbazlıq (Dari: بچه بازی, Beçə bazi - "oğlanlarla oynamaq";بچه beçə, "bala, uşaq" və بازی bāzī, "oyun") — Əfqanıstanda uşaqbazlıq üçün istifadə edilən söz. Cavan oğlanların qız obrazında erotik rəqslər və başqa cinsi fəaliyyətlərdən ibarət olan[1] cinsi quldarlığın və uşaq fahişəliyin növü.[2] Əfqanıstanda və Pakistanda mövcuddur.[1][3]
Talibanın birinci hakimiyyəti dövründə (1994-2001) baça bazi üçün ölüm hökmü tətbiq olunurdu.[4][5] İddia edilir ki, ABŞ hərbi qüvvələri Əfqanıstanda baça bazi fəaliyyətini etina edirdilər.[6] ABŞ hərbi qüvvələri bu iddiaları inkar edir və məsələnin çözülməsi böyük nisbətdə Əfqanıstan hökumətinin məsuliyyəti olduğunu qeyd edirlər.[7] Bu hal Əfqanıstan qanunlarına,mülki məcəlləsinə və şəriətə də qarşı olduğuna görə zidd hesab olunur.[8]
Bu biznes günümüzdə Əfqanıstanda artır, bəzi kişilər baça bazi adətini sərvətin və yüksək vəziyyətin göstəricisi kimi qoruyub saxlayırlar.[9][10][11]
Baça bazi Mərkəzi Asiyada IX və ya X əsrdə ortaya çıxıb.[1] Birinci Dünya müharibəsindən sonra o, böyük şəhərlərdə azalıb. Tarixçi Entoni Şeyin fikirinə görə bunun səbəbi qərbi kolonial dəyərlər idi.[12]
Mərkəzi Asiyaya səfər edən bir sıra xarici səyyahlar baça bazi haqqında yazırdılar. Məsələn, 1872-1873 illərin arasında Türküstana səfər edən Yucin Şuler qeyd edirdi ki, varlı yiyələr sevdiyi rəqqasları böyüdükdə onlara öz biznesini təsis etməyə kömək edirdilər.[13]
2010-cu ildə, Əfqanıstan parlamentinin üzvü olan Abdulxabir Uçqun baça bazi fəaliyyətinin artımda olduğunu demişdi.
Xalid Hüseyninin Çərpələng uçuran romanında baça bazi göstərilib.
Əfqan jurnalisti Nəcibullah Qureyşi 2010-cu ilin martında Böyük Britaniyada və apreldə ABŞ-da nümayiş etdirilən "Əfqanıstanın rəqs edən oğlanları" adlı sənədli film çəkdi.[14] Film 2011-ci ildə Amnesty International hüquq təşkilatının ən yaxşı sənədli filmə görə media mükafatını qazandı.[15]
Əfqanıstan Qadınlarının İnqilabi Assosiasiyası rəsmi bəyanat yayaraq baça bazi adətini qınayıb.
2010-cu ilin dekabr ayında WikiLeaks açıqlayıb ki, DynCorp hərbi podratçının işçiləri şimalı Əfqanıstanda baça baziyə pul xərclədilər. Əfqanıstan Daxili Naziri Məhəmməd Hanif Atmar ABŞ hərbçilərindən DynCorp fəaliyyətini nəzarət etməyi tələb etmiş, lakin, ABŞ səfirliyi iddia etmişdi ki, bu DynCorp ilə mövcud olan müqavilə çərçivəsində bu hüquqi baxımdan mümkün deyil.[8]
2011-ci ildə BBC Xidmətinin Sənədli Film proqramı diqqəti baça bazi hallarının sayının artmasına yönəltdi.[16]
2015-ci ildən pedofillərdən qurtulmaq əvəzinə, əfqan ordusunun onları Talibana qarşı silahlandırması və onları kəndlərə polis komendantı kimi vəzifələrə təyin etməsi və uşaqlara qarşı zorakılığın qarşısının alınması üçün heç bir iş görülməməsi orada xidmət edən ABŞ əsgərlərini narahat etməyə başlamışdı.[17] 2017-ci ilin iyun ayında Əfqanıstanın Yenidənqurulması üzrə Xüsusi Baş Müfəttiş tərəfindən açıqlanan hesabata görə, ABŞ ordusu əfqan qoşunları tərəfindən 5753 "insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması" hadisəsi barədə məlumat verib və onların əksəriyyəti cinsi zorakılıqla bağlı olub.[18] Hətta ABŞ Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinin zabiti kapitan Den Kuinn bir oğlan uşağını cinsi köləlikdə saxlayan əfqan polis rəisi ilə mübahisədən sonra Əfqanıstanda komandanlıqdan azad edilmişdi.[19]
- ↑ 1 2 3 Winterdyk, John; Perrin, Benjamin; Reichel, Philip. Human Trafficking: Exploring the International Nature, Concerns, and Complexities. CRC Press. 2011. ISBN 9781439820360.
- ↑ «Boys in Afghanistan Sold Into Prostitution, Sexual Slavery» Arxivləşdirilib 2013-12-03 at the Wayback Machine, Digital Journal, Nov 20, 2007
- ↑ Jalalzai, Musa Khan. Child Sex, Bacha Bazi and Prostitution in Afghanistan. LAP Lambert Academic. 2011. ISBN 9783845473611. (#missing_name)
- ↑ Arni Snaevarr. "The dancing boys of Afghanistan". United Nations Regional Information Centre for Western Europe (UNRIC). 2019-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-30.
- ↑ London Times: Kandahar Men Return to Original Love: Teenage Boys. Arxivləşdirilib 2015-03-29 at the Wayback Machine January 27, 2002. Accessed February 9, 2015.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-01.
- ↑ Londoño, Ernesto. "Afghanistan sees rise in 'dancing boys' exploitation". Washington Post. Washington Post. 25 September 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 September 2015.
- ↑ 1 2 Boone, Jon. "Foreign contractors hired Afghan 'dancing boys', WikiLeaks cable reveals". The Guardian. London. December 2, 2010. July 16, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 30, 2015.
- ↑ Afghanistan: The Perfect Failure. Xlibris Corporation. 2012-09-26. səh. 96. ISBN 9781479720705.
- ↑ «The Dancing Boys of Afghanistan» Arxivləşdirilib 2022-06-13 at the Wayback Machine, PBS Frontline TV documentary, April 20, 2010.
- ↑ Qobil, Rustam. "The sexually abused dancing boys of Afghanistan". Би-би-си. September 7, 2010. February 22, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10.02.2014.
- ↑ Shay, Anthony. "The Male Dancer in the Middle East and Central Asia". August 24, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 7, 2008.
- ↑ Schuyler, Eugene, Turkistan: Notes of a Journey in Russian Turkistan, Khokand, Bukhara and Kuldja Arxivləşdirilib 2021-08-18 at the Wayback Machine (London: Sampson, Low, Marston, Searle & Rivington) 1876, Vol.I pp 132-3
- ↑ "True Stories: The Dancing Boys of Afghanistan". www.thersa.org. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010.03.29.
- ↑ "'Dancing Boys Of Afghanistan': Bacha Bazi Documentary Exposes Horrific Sexual Abuse Of Young Afghan Boys (VIDEO)". HuffPost (ingilis). 2010-06-22. İstifadə tarixi: 2025-03-24.
- ↑ "BBC World Service - The Documentary, World Stories, Afghanistan's Dancing Boys". BBC (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-03-24.
- ↑ "U.S. Soldiers Told to Ignore Sexual Abuse of Boys by Afghan Allies (Published 2015)" (ingilis). 2015-09-20. 2021-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-24.
- ↑ "Xüsusi hesabat" (PDF). www.sigar.mil. 2020.08.01 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Afghan Pedophiles Get Free Pass From U.S. Military, Report Says (Published 2018)" (ingilis). 2018-01-23. 2020-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-24.