Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edin
|
Bu məqalə Bərdə rayonu haqqındadır. Bərdə şəhəri üçün Bərdə səhifəsinə baxın. |
Bərdə rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi.[1] Mərkəzi Bərdə şəhəridir.
| Rayon | |
| Bərdə rayonu | |
|---|---|
 | |
|
40°22′00″ şm. e. 47°07′00″ ş. u. |
|
| Ölkə | |
| Daxildir | Qarabağ iqtisadi rayonu |
| İnzibati mərkəz | Bərdə |
| İcra başçısı | Vidadi İsayev |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 61 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-BAR |
| Bərdə rayonunun statistik kodu | 61000001 |
| Qarabağ iqtisadi rayonu üzrə zona kodu | 610 |
| Telefon kodu | 994 20 |
| Poçt indeksi | 0900 |
| Avtomobil nömrəsi | 09 |
| Rəsmi sayt | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rayonda 73 müəssisə, 32 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 76 məktəb, 16 tibb müəssisəsi, 205 mədəniyyət ocağı yerləşir.
1930-cu ildə təşkil edilmişdir. Qarabağ düzündədir. Sahəsi 957 km², əhalisi 138,1 min nəfərdir. (01.01.2006). Mərkəzi Bərdə şəhəridir. Səthi az meylli və dalğalı düzənlikdən ibarətdir. Antropogen sisteminin çöküntüləri ilə örtülüdür. Gil, çınqıl və qum yataqları var.
Ərazisi haqqında daha geniş statistik məlumat
| Ümumi ərazi, [km²] | 957.00 |
| Məhsuldar torpaqların ümumi sahəsi, [km²] | 724.62 |
| Kənd təsərrüfatına yararsız torpaqların sahəsi, [km²] | 47.26 |
| Heyvandarlıq üçün otlaqların sahəsi, [km²] | 240.61 |
| Əkilmiş torpaqların ümumi sahəsi, [km²] | 517.62 |
| Meyvə bağlarının ümumi sahəsi, [km²] | 9.32 |
| Şoran torpaqların ümumi sahəsi, [km²] | 31.64 |
| ƏRDƏ RAYONU - 61000001
İnzibati ərazi dairələrinin sayı: Ərazi vahidlərinin sayı: Şəhər . . 1 Şəhər . . . 1 Qəsəbə . . - Qəsəbə . . . - Kənd . . 34 Kənd . . . 110 |
| KODLAR | ADLAR | KODLAR | ADLAR |
| 61001005
61001014 61035005 61035018 61035028 61035038 61024005 61024018 61002005 61002018 61002028 61021005 61021018 61021028 61025005 61025018 61005005 61005018 61005098 61005088 61005068 61005038 61005078 61005058 61005048 61005028 61026005 61026018 61003005 61003018 61003038 61003048 61003028 61004005 61004018 61004028 61004038 61004048 61019005 61019018 61019028 61020005 61020018 61020028 61008005 61008018 61008078 61008028 61008038 61008068 61008058 61008048 61017005 61017018 61017028 61018005 61018018 61018048 61018038 61018028 61030005 61030018 61031005 61031018 61032005 61032018 61022005 61022018 61022038 61022058 61022028 61022048 61023005 61023018 61023048 61023078 |
1. Bərdə şəhər iəd
B ə r d ə ş. 2. Alpout kənd iəd A l p o u t k. Qarayusifli k. Tumaslı k. 3. Bəcirəvan kənd iəd 4. Böyük Göyüşlü kənd iəd Bala Göyüşlü k. 5. Çələbilər kənd iəd Nifçi k. 6. Əmirli kənd iəd Ə m i r l i k. 7. Güloğlular kənd iəd Bala Ərəblər k. Cəyirli k. Divanlı k. Ərəblər k. Gərənə k. Qaradağlı k. Qaraqoyunlu k. Şorəlli k. 8. Hacallı kənd iəd 9. Həsənqaya kənd iəd Qəhrəmanlı k. Mirasəfli k. Saatlı k. 10. Hüseynalılar kənd iəd Arabaçılar k. Hacılar k. Qaradırnaq k. 11. Xanərəb kənd iəd Şərəfli k. 12. Xəsili kənd iəd X ə s i l i k. Qazaxlar k. 13. Kələntərli kənd iəd Alaçadırlı k. Darğalar k. Əliyanlı k. Qasımbəyli k. Muğanlı k. 25. Nazırlı kənd iəd Qaratəpə k. 26. Otuzikilər kənd iəd Bayramlı k. Hacıəhmədli k. Vəliuşağı k. 27. Samuxlu kənd iəd 28. Soğanverdilər kənd iəd 29. Şahvəlilər kənd iəd 30. Şatırlı kənd iəd Hacılı k. Kürdborakı k. 31. Şirvanlı kənd iəd Bala Qacar k. Böyük Qacar k. |
61010005
61010018 61010038 61010028 61011005 61011018 61011038 61011028 61011048 61011058 61009005 61009018 61009028 61009048 61009038 61027005 61027018 61013005 61013018 61013058 61013078 61013068 61013048 61013038 61013028 61012005 61012018 61012028 61012038 61028005 61028018 61014005 61014018 61014028 61014038 61015005 61015018 61015038 61015058 61015068 61015048 61015078 61015028 61016005 61016018 61016048 61016028 61016038 61029005 61029018 61023028 61023068 61023088 61023058 61023038 61033005 61033018 61034005 61034018 61006005 61006018 61006038 61006068 61006048 61006028 61006058 61007005 61007018 61007038 61007028 |
14. Kətəlparaq kənd iəd
Qurdlar k. Piyadalar k. 15. Kolayır kənd iəd Gülgəzli k. Mollaisalar k. Sərkarlar k. 16. Qaradəmirçi kənd iəd B i r i n c i Q a r a d ə m i r ç i k. Qazıqurdalı k. Lək k. 17. Lənbəran kənd iəd 18. Mehdixanlı kənd iəd Cicimli k. Qayalı k. Tağılar k. Umudalılar k. 19. Mehdili kənd iəd Xanağalı k. Qaradəmirçi k. 20. Məmmədli kənd iəd 21. Mirzəcəfərli kənd iəd Qarağacı k. Mollagüllər k. 22. Mirzəxan Qaraqoyunlu kənd iəd M i r z ə x a n Q a r a q o y u n l u k. Cumalar k. Hacıbəyli k. Həsənli k. Kafarlı k. Köbərkənd k. Türkmən k. 23. Mollalı kənd iəd Çərəlilər k. Məşədiibişli k. Yerliağalı k. 24. Mustafaağalı kənd iəd Dəymədağıldı k. Hüseynbəyli k. Xanxanımlı k. Qullar k. Uğurbəyli k. 32. Təhlə kənd iəd T ə h l ə k. 33. Yeni Daşkənd kənd iəd 34. Yeni Əyricə kənd iəd Əyricə k. Kərimbəyli k. Qaraməmmədli k. Mirzalıbəyli k. 35. Zümürxan kənd iəd Çəmənli k. |
Bərdə rayonu 8 avqust 1930-cu ildə təşkil olunmuşdur. Kür-Araz ovalığının şimal-qərb hissəsində yerləşir.
Rayonun mərkəzi olan Bərdə şəhəri təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə Yaxın Şərqin ən qədim yaşayış mərkəzlərindəndir. Bunu arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış materiallar, o cümlədən Makedoniyalı İsgəndər, Arakilər və Roma imperatoru Avqust dövrünə aid pullar sübut edir. Əldə edilmiş mənbələr Bərdənin hələ e.ə. mövcud olan ölkələrlə əlaqəsi olduğunu göstərir.
Ərəb tarixçisi Belazüri (IX əsr) Bərdənin Sasani hökmdarı I Qubadın (483–531)[2] İran tarixçisi Həmdullah Qəzvini (XIV əsr) Makedoniyalı İsgəndərin (e.ə. 336–323) dövründə salındığını bildirmişdir. Movses Kalankatlının məlumatına görə, Bərdə Alban hökmdarı II Vaçe dövründə Firuzin (459–484) göstərişi ilə salınmışdır. Bu dövrdə Bərdənin adı "Firuzabad" olmuşdur.[3][4] "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında Bərdədən bəhs olunur.
Sasanilər dövründə Bərdə canişinliyinin mərkəzi olmuşdur. I Qubadın dövründə Bərdənin ətrafına divar çəkilmişdir. X əsrdə Albaniyanın paytaxtı olmuş, 552-ci ildə Alban kilsəsinin də mərkəzi Bərdəyə köçürülmüşdür. Bərdə 628-ci ildə Xəzərlər, 639-cu ildə İran feodalları tərəfindən işğal olunmuşdur. Alban hökmdarı Cavanşir işğalçıları Bərdədən qova bilmişdir. Xəlifə Osmanın dövründə (644–656) ərəb qoşunları Bərdəni tutmuşdur. VI-VII əsrlərdə Bərdədə 100 min nəfər əhali yaşamışdır. XIII əsrdə Bərdədə pul kəsilmişdir. Bərdə 752-ci ildə Arran vilayətinin mərkəzi olmuşdur. VIII-IX əsrlərdə Bərdə mühüm ticarət, mədəniyyət mərkəzinə çevrilmişdir. Məşhur "Əl-Kürkiy" bazarı Bərdə darvazasının yaxınlığında yerləşirdi. Bərdə həm də Xürrəmilər hərəkatının əsas güc mənbələrindən biri idi.
Şəhər bəzi mənbələrdə "Aranın baş şəhəri", "Aranın anası" adlanıb.
Yaxın və Orta Şərqdə sənətkarlıq və ticarət mərkəzi kimi tanınmış Bərdəyə 944-cü ildə ruslar yürüş etmişlər.[5] Rusların irəli sürdüyü şərtlərə uyğun olaraq bir gün ərzində şəhəri tərk etməyən bərdəlilərə divan tutulmuşdur. Ruslar 20 min bərdəlini qılıncdan keçirmişlər. Ərazidə taun yayılmış, buna görə də rus qoşunu şəhəri tərk etməli olmuşdur. Rusların talanlarından sonra uzun müddət Bərdə özünə gələ bilməmişdir. Şəddadilər sülaləsindən olan Fəzlin (985–1030) Bərdəni 993-cü ildə öz dövlətinə daxil etmişdir. Bərdə XI əsrdə səlcuqların, XII əsrdə Eldəgizlərin hakimiyyətinə tabe idi. Monqolların hücumu zamanı Bərdə yenidən dağılmış, Elxanilər dövründə bərpa olunmuşdur. Əmir Teymurun yürüşündə Bərdə yenidən viran qalmışdır. Xanlıqlar dövründə Bərdə Qarabağ xanlığının tərkibində olmuşdur. Qarabağ xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən 1804-cü ildə işğalından sonra ruslar bütün Qarabağa olduğu kimi Bərdəyə də ermənilərin köçürülməsinə başladılar. Təkcə 1828-ci ildə Bərdə ərazisinə 1000-dən çox erməni ailəsi köçürülmüşdür.[6] Rusiya işğalı dövründə Bərdə Yelizavetpol Quberniyasının tərkibində olmuş, 1918-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini qazandıqdan sonra isə Azərbaycanın tərkibində olmuşdur.
1 yanvar 2011-ci il tarixinə rayon əhalisi 143.9 min nəfərdir.[7]
| Etnik qruplar | 2009[7] s.a. |
|---|---|
| Cəmi | 141 646 |
| azərbaycanlı | 141 485 |
| türk | 97 |
| rus | 48 |
| ukraynalı | 5 |
| tatar | 5 |
| digər | 6 |
Əhalisi haqqında daha geniş məlumat
| Əhalinin ümumi sayı | 136000 |
| Şəhər əhalisinin sayı, [%] | 27.5000 |
| Kənd əhalisinin sayı, [%] | 72.5000 |
| Əhalinin orta sıxlığı | 142.110763 |
| Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (kişilər), [%] | 49.2000 |
| Əhalinin cins qrupları üzrə sayı: (qadınlar), [%] | 50.8000 |
| Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (uşaqlar), [%] | 10.3676 |
| Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18 yaşa qədər), [%] | 40.5941 |
| Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (18-dən 55–60-a), [%] | 48.5294 |
| Əhalinin yaş qrupları üzrə sayı: (təqaüdçülər), [%] | 16.9691 |
| Ali təhsilli əhalinin sayı, [%] | 5.3000 |
| Orta təhsilli əhalinin sayı, [%] | 36.3088 |
| Məskunlaşmış qaçqınların sayı | 1001 |
| Məskunlaşmış məcburi köçkünlərin sayı | 47984 |
Bərdə rayonu ərazisində tapılmış müxtəlif dövrlərə aid gümüş və mis sikkələrdən ibarət Bərdə dəfinələri. Buradan Makedoniyalı İskəndərin, Selevk, Parfiya, Sasani hökmdarlarının, Roma imperatorlarının dirhəmləri. Şatırlı kəndinin yaxınlığında Tunc Dövründən Orta Əsrlərədək mövcud olmuş Şortəpə qədim yaşayış yeri. Ətrafı 3 – 4 m hündürlükdə torpaq sədd ilə əhatələnmişdir. Ərazidən müxtəlif əşyalar, o cümlədən Roma İmperatorları Antoni (m.ə. 83–30), Avqustun (m.ə. 27–14) gümüş dinarları tapılmışdır.
Bərdə şəhərində Bərdə türbəsi memarlıq abidəsi-bürcvari türbə. 1322-ci ildə memar Əhməd ibn Əyyub əl-Hafiz Naxçıvani tərəfindən tikilmişdir. Hündürlüyü 12.5 m olan silindrik gövdə, konusvari gümbəzdən ibarətdir. Abidənin bütün səthi, üzərinə firuzəyi kaşı çəkilmiş kərpiclə naxışlanmışdır. Hörgünün kərpic naxışlarında "Allah" sözü mütənasib təkrarlanır. Onun elxanilər sülaləsinin bir nümayəndəsi üçün tikildiyi ehtimal edilir.
Kür-Araz ovalığının şimal-qərb hissəsində, Qarabağ düzünün mərkəzi ərazilərində yerləşir. Səthi azmeyilli və dalğalı düzənliklərdən ibarətdir.
Antropogen sisteminin çöküntüləri ilə örtülüdür.
Rayon ərazisindən Tərtərçay və Xaçınçay, şimal sərhədi boyu isə Kür çayları keçir. Tərtərçay öz mənbəyini Kiçik Qafqazda 3120 m yüksəklikdən götürür.
Tərtərçayın 31 qolu var. Xaçınçay Kiçik Qafqazın Hacı-Yurd (2397 m), Uyuxlu (2316 m), Çiçəkli (2343 m), Alla-Qaya (2585 m) dağlarının bulaqlarından formalaşır. Çayın əsas 12 qolu vardır.
İqlimi mülayim isti və quru subtropikdir.Əsasən, boz və boz-çəmən torpaqları yayılmışdır. Təbii bitki örtüyü, əsasən, quru bozqır və yarımsəhra tiplidir. Kür çayı sahilində seyrək tuqay meşələri vardır. Bərdə Dövlət Təbiət Yasaqlığının bir hissəsi burada yerləşir. Qarabağ düzü regionunun əsas xüsusiyyətlərindən biri burada yarımsəhra bitki örtüyü zonasında düzən palıd və palıd-qarağac meşələrinin yayılmasıdır. Vaxtilə Qarabağ düzündə düzən meşələri geniş ərazilərdə yayılmışdır. Bərdə şəhərinin ətrafındakı Lək kəndi yanındakı kiçik sahədə düzən meşəsi qalmışdır. Burada ağaclıq yaradan ağac növü uzunsaplaq palıd sayılır. Ona adətən adi qarağac və qarışır. Relyefin çökək yerlərində tut və yulğun bitir. Meşə altında yemişan, əzgil, ishal murdarçası, qaramurdarşa, nar bəzən qaratikan bitir.
Burada həmçinin çala və bataqlıq bitki qruplaşmaları geniş yayılmışdır. Çökəkliklərin daha çox rütubətli yerlərində südləvən böyürtkən və başqa bitkilər yayılmışdır.
Çala bitki qruplaşmalarında biyan, dəvətikanı (Alhagi pseudoal- hagi), şovis yovşanı və b. üstünlük təşkil edir.Rütubətli çökək yerlərdə kiçik sahələrdə süsən üstünlük təşkil edən çəmənliklər geniş yayılmışdır.[8]
Bərdə meşə təsərrüfatının Kür qırağı tuqay meşə ərazisində ağyarpaq qovaq, söyüd, uzunsaplaq palıd, qarağac, tut ağaclıqları, yulğun kolluqları vardır. Meşə altı kollardan yulğun, iydə, nar, qaramurdarça, yemişan, qaratikan və b. göstərmək olar.
Tərtərçayın Kürə qarışdığı yerin vaxmlıaında bacea) kiçik sahədə saqqızağac meşəsi qalmışdır. Burada saqqız ağaclığına uzunsaplaq palıd qarışır. Meşəaltı kollar sıx olub, əsasən qaratikandan (Paliurus spina- ehristi) ibarətdir. Ona tək-tək göyəm (Primus spinosa) qarışır. Ot örtüyü sıx olub tərkibində qırtıc (Poa sp.), topal (Festuca sp.), yovşan (Ap tends ia sp.) üstünlük edir. Tək-tək zəncirotu ətirşah, tikanlı kəvərə rast gəlinir.
Heyvanları canavar, çaqqal, adi tülkü, qaban, boz dovşan, meşə pişiyi, qamışlıq pişiyi, porsuq, meşə dələsi, süleysin və s., quşlardan turac, qırqovul, bayquş, harayçı ququşu, fitçi cürə, qırmızı ördək, meşə cüllütü, ala-baxta, kiçik və böyük qarabattaq və s.[9]
Rayonda təsərrüfatın əsasını əkinçilik və maldarlıq təşkil edir. Əsas təsərrüfat sahəsi taxılçılıq və pambıqçılıqdır. Bostan və tərəvəz məhsulları istehsalı son illər xeyli artmışdır. Bərdə rayonu yerli əhalisini, burada məskunlaşmış qaçqınlar və məcburi köçkünləri çörəklə təmin edə bilir. Bərdə bazarından ölkənin iri şəhərlərinə müntəzəm olaraq heyvandarlıq məhsulları daşınır.
Bərdədə aqrar islahatlar uğurla başa çatdırılmışdır. 43362 hektar torpaq sahəsi 24324 ailənin xüsusi mülkiyyətinə verilmişdir. Kənd təsərrüfatı bütünlükdə özəl sektorun əlindədir. Torpağın sahibinə verilməsi özünün müsbət nəticəsini dərhal göstərmişdir. Rayonda 300-dən çox kəndli-fermer təsərrüfatı fəaliyyət göstərir. Həmin təsərrüfatlar ildən-ilə daha da mükəmməlləşir və istehsal göstəricilərini artırırlar.
Bərdənin kənd təsərrüfatı işçiləri elmi-texniki yenilikləri uğurla mənimsəyir və istehsalatda tətbiq edirlər. Burada adi əkinçinin, sıravi maldarın da məşğulluq biliyi, demək olar, mütəxəssis səviyyəsindədir. Təsadüfi deyildir ki, Bərdə maldarlarının ətçilik istiqamətində apardıqları iş respublika səviyyəsində öyrənilib yayılmışdır.
- Əbdülxalıq Arrani — fəqih, hüquqçu
- Əhməd Bərdici — görkəmli fəqih, hədis alimi
- Sədallah əl-Bərdəi (XIV əsrin sonu—XV əsrin əvvəlləri) — tanınmış dilçi alim və şair
- Əhməd Bərdəi — XV əsr Azərbaycan alimi
- Mövlana Muhyəddin Məhəmməd ibn Məhəmməd əl-Hənəfi Bərdəi — Azərbaycan alimi
- Məhəmməd Bərdəi — X əsr alimi
- Şəmsəddin Bərdəi — fəqih, hüquqçu
- Əbusəid Əhməd Hüseyn oğlu Bərdəi — hüquqşünas və ilahiyyatçı alim (X əsr)
- Qazi Məhiəddin Bərdəi — XV əsr görkəmli dövlət xadimi
- Əbubəkr Məhəmməd İbn Abdullah Bərdəi — X əsr fəqih və hüquqşünası
- Məkki ibn Əhməd ibn Sadəvəy əl-Bərdəyi — IX–X əsr alimi
- Musa Kalankaytuklu — Alban tarixçisi
- Yusif Məhəmmədcan oğlu Qarabaği — XVI əsr Azərbaycan şairi və filosofu
- Cavanşir Mehrani — Alban hökmdarı
- Davdağ (Dəvdək) — Alban şairi
- Orucov qardaşları — Azərbaycanda ilk mətbəənin sahibləri
- Vəzirov Aslan Fərhad oğlu - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
- Səfiyar Behbudov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
- Elgiz Kərim oğlu Kərimov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı
- Baxşəli Həsən oğlu Baxşəliyev — Azərbaycan SSR-in Maliyyə naziri
- Hacıyev Saleh Hilal — Azərbaycan SSR-in Meliorasiya və Su Təsərrüfatı
- Əliş Cəmil oğlu Lənbəranski — Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin sədri
Rayonda "Bərdə" və "Xan Çinar" qəzetləri nəşr olunur. "Bərdə" qəzetinin ilk nömrəsi 1932-ci ildə "Qızıl Bərdə" adı ilə çıxmışdır. Sonralar "Bərdə pambıqçısı", "Stalin yolu", "Kommunizm yolu" və s. adlarla nəşr edilmişdir. Hal-hazırda "Bərdə" qəzeti rayon İcra Hakimiyyəti aparatının və jurnalist kollektivinin təsisçiliyi ilə çıxır. "Xan-Çinar" özəl qəzetdir və bir neçə ildir ki, nəşr olunur. Rayonda 1964-cü ildən yerli radio verilişləri redaksiyası fəaliyyət göstərir. Burada gündəlik aktual məlumatlar və yerli informasiyalar səsləndirilir.
-
8 nömrəli tam orta məktəb -
Z.Əliyeva adına park -
-
-
-
Bərdə türbəsi -
- ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı, 2024" (PDF) (az.). stat.gov.az. 28 fevral 2024. 14 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 aprel 2024.
- ↑ А. В. Гадло. Этническая история Северного Кавказа IV–X вв. — И: Pubmix.com — стр. 103 — ISBN 9785458285179,
- ↑ "История Ширвана и Ал-баба". 11 mart 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2014.
- ↑ "История страны Алуанк". 7 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2014.
- ↑ Kennedy, Hugh (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century, 2nd ed. Harlow: Longman, p. 256.
- ↑ ""Qürbət cənnətə dönsə, yaddan çıxmaz Qarabağ…"". 25 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 noyabr 2011.
- ↑ 1 2 Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi :Bərdə rayonu Arxivləşdirilib 2011-11-05 at the Wayback Machine
- ↑ ƏsgərovA.M. Azərbaycanın ali bitkiləri. Azərbaycan florasınm konspekti. 3 ciiddə. Bakı: Elm, 2006–2008.
- ↑ Musayev M.Ə., Hacıyev D.V., Qasımov Ə.Q. və b. Azərbaycanm heyvanlar alomi, 3 cilddə. Bakı: Elm, 2000–2004.