Böyük İsveçrə zennenhundu — Alp dağlarının İsveçrə hissəsində inkişaf etmiş it cinsi. Cinsin adı "Sennenhund" İsveçrə Alplarında çobanlıq və südçülük edən "Senn" və ya "Senner" adlı insanlardan gəlir. Böyük İsveçrə zennenhundu yerli itlərin və İsveçrəyə gələn xarici köçkünlər tərəfindən gətirilən böyük mastif növü itlərlə cütləşməsinin nəticəsidir.[1] XIX əsrin sonlarına doğru bu cinsin nəsli tükənmiş hesab edilsə də, 1900-cü illərin əvvəllərində yenidən kəşf edilmişdir.[2]
| Böyük İsveçrə zennenhundu | |
|---|---|
 | |
| Mənşəyi | |
| Ölkə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Böyük İsveçrə zennenhundunin mənşəyi məlum deyil, lakin 1515-ci ildən etibarən İsveçrənin uzaq vadilərində üç əsr boyunca bu cins digər bölgələrdən izolyasiya olunmuşdur. Bu itlər həm dağlıq ərazilərdə çobanlıq edirdi, həm də araba ilə yük daşıyırdı. Yük daşıyan it olaraq populyarlığı ona "kasıbın atı" ləqəbini qazandırmışdır. İsveçrəli geologiya professoru Albert Heym bu cinsin qorunması və bərpası üçün mühüm addımlar atmışdır. İlk cins klubu 1912-ci ildə qurulmuş və 1945-ci ildə 100-dən çox bala qeydiyyata alınmışdır. 1939-cu ildə beynəlxalq səviyyədə tanınmış, 1968-ci ildə isə ABŞ-yə idxal edilmişdir.[1][3][4][5]
Böyük İsveçrə zennenhundu böyük, güclü və əzələli bir itdir. Bu cinsin kürkü qara, ağ və pas rəngində olur. Ümumiyyətlə, qara rəng itin arxa hissəsində, qulaqlarında, quyruğunda və ayaqlarında yerləşir, pas rəngi isə yanaqlarda, gözlərin üstündə və ayaqlarda görünür. Erkək Böyük İsveçrə zennenhundu boyu 65–72 sm arasında dəyişir və çəkisi 41–64 kq arasında olur. Dişi itlər isə bir qədər kiçikdir; onların boyu 60–69 sm arasında dəyişir və çəkiləri 36–50 kq arasında olur. Bu itlər öz fiziki gücləri və möhkəm quruluşları ilə diqqət çəkir.[1]
Böyük İsveçrə zennenhundu yüksək enerjili, sosial və uşaqlara qarşı dostcanlıdır. Sahibinə çox bağlıdır və ətrafda sıx əlaqə qurur. Bu itlər orta dərəcədə məşqə ehtiyac duyurlar və həyəti olan bir evdə yaxşı yaşayırlar. Uzun gəzintilər və müntəzəm məşqlər bu cins üçün vacibdir. Fiziki aktivlik, həmçinin piylənmə riskini azaltmaq üçün əhəmiyyətlidir. Böyük İsveçrə zennenhundu gündə təxminən 4–5 fincan yüksək keyfiyyətli quru it yeməyi tələb edir. Mütəxəssislər bu miqdarı iki ayrı yeməyə bölməyi məsləhət görürlər. Bala itlər isə gündə 3–4 kiçik yeməyə bölünmüş qida almalıdırlar, çünki gənc itlərin mədələri kiçikdir və kiçik porsiyalar daha asan həzm olunur. Böyük İsveçrə zennenhundu dəyişkən kürk strukturuna sahibdir və ildə bir neçə dəfə tüklərini tökür. Dırnaq baxımı da vacibdir, çünki bu itlərin dırnaqları sürətlə böyüyə bilər və hər həftə və ya iki həftədə bir kəsilməlidir. Dişlər hər gün fırçalanmalıdır ki, ağız sağlamlığı qorunsun.[6]
Böyük İsveçrə zennenhundunun sağlamlığına təsir edən bir neçə faktor mövcuddur. Bu itlər, böyük ölçüləri və genetik meylləri səbəbilə bir sıra sağlamlıq problemlərinə meyillidir. Ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən bəziləri çanaq və dirsək displaziyasıdır, burada oynaqlarda anormal böyümə nəticəsində ayaqlarda ağrı və ləngimə yaranır. Panosteitis, sürətlə böyüyən itlərdə uzun sümüklərdə iltihablanma ilə müşahidə olunur. Osteokondrit diseksans isə qığırdaq inkişafının düzgün olmaması nəticəsində çatlamalar və ya yarıqların meydana gəlməsinə səbəb olur. Bundan əlavə, göz xəstəlikləri, mədə torsiyonu (bağırsaqda dövrə), epilepsiya və sidik qaçırma kimi problemlər də bu cinsdə müşahidə edilə bilər. Böyük İsveçrə zennenhundunun ortalama yaşam müddəti 10–11 il arasında dəyişir.[7]
- ↑ 1 2 3 Wallace, Anna. "The Beginner's Guide to the Greater Swiss Mountain Dog". Greater Swiss Mountain Dog Club of America. June 21, 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 27, 2019.
- ↑ "AKC Meet the Breeds: Greater Swiss Mountain Dog". America Kennel Club. March 25, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 30, 2010.
- ↑ Raber, Hans. Die Schweizer Hunderassen (PDF). 1971. səh. Chapter 6 (revised) History of the Greater Swiss Mountain Dog. April 28, 2019 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 27, 2019.
- ↑ Great Swiss Mountain Dog Arxiv surəti 25 fevral 2009 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib fevral 25, 2009, at the Wayback Machine (in English), Vertebrate Animals Department, Naturhistoriches Museum der Burgergemeinde Bern
- ↑ "Fédération Cynologique Internationale for Dogs Worldwide". Fci.be. İstifadə tarixi: May 4, 2010.
- ↑ "Greater Swiss Mountain Dog Information". JustDogBreeds.com. July 13, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 1, 2010.
- ↑ Perkins, Ranetta. Splenic Torsion in a 3 year old male intact Greater Swiss Mountain dog (Hesabat). 2009. hdl:1813/12758. February 21, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 14, 2012.