Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Azərbaycan–Şərqi Asiya mədəni əlaqələri

  • Məqalə
  • Müzakirə

Azərbaycan–Şərqi Asiya mədəni əlaqələri — Azərbaycanın müxtəlif Şərqi Asiya xalqları və ölkələri ilə mədəni əlaqələri.

Mündəricat

  • 1 Tarixi-mədəni arxa plan
    • 1.1 İpək Yolu irsi
    • 1.2 Nizami irsi
  • 2 Xalqlar
    • 2.1 Monqollar
    • 2.2 Uyğurlar
  • 3 Çin
  • 4 Yaponiya
  • 5 Monqolustan
  • 6 İstinadlar
  • 7 Ədəbiyyat
  • 8 Əlavə ədəbiyyat

Tarixi-mədəni arxa plan

İpək Yolu irsi

Əsas məqalə: Azərbaycanda Böyük ipək yolu irsi
 
Min imperatoru Syuandenin adı yazılmış boşqab
" Lakin çay nöqteyi-nəzərindən bizim çoxlu oxşarlıqlarımız var. Məsələn, hamımız çay içməyi sevirik, lakin fərqli bir təamlarla. Bu da bizi bir çox məsələlərə gətirib çıxarır. Bilirsiniz, Qədim İpək Yolu, məsələn, mən onun haqqında danışa bilərəm. Ya da biz xalqlararası mübadilələr, turizm haqqında danışa bilərik."
— Çinin CGTN (China Global Television Network) telekanalı jurnalistinin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə sualından[1]

Çini Avropa ilə birləşdirən Böyük İpək yolu müasir Azərbaycanın ərazisindən keçmişdir. Bu yol mədəniyyətlərarası mübadilədə vacib rol oynayırdı.[2] Naxçıvan-Təbriz yolu və Ərdəbil marşrutu müasir Azərbaycan ərazisini Böyük İpək Yolu ilə birləşdirirdi. Xəzər dənizi bölgələri İpək Yolu üzərindəki Qafqaz marşrutları boyunca ticarət, iqtisadiyyat və mədəniyyət əlaqələrinin yaranması və intensiv inkişafı üçün xüsusi əhəmiyyətə malik idi.[3] Azərbaycanda istehsal edilən xalçalar Böyük İpək Yolu boyunca yerləşən bazarlara, xüsusilə Çinə ixrac edilirdi. VII əsr Çin səyyahı Syuançzan qeyd edirdi ki, Azərbaycan ərazisi xalçaçılığın vacib mərkəzidir.[4] Azərbaycan tapılmış seladon fraqmentləri Çinlə əlaqələri göstərir.[5]

İpək Yolu ilə Azərbaycana gətirilən Çin malları əsasən ipək, ipək parçalar, aromatik məmulatlar, çini qablar, qiymətli daşlar və s. idi. Bunlar arasında çini qablar xüsusilə əhəmiyyətli idi, möhkəmliyi və şəffaf görünüşü ilə xüsusi qiymətləndirilirdi.[6] Xəzər ətrafındakı ticarət mərkəzi olan şəhərlərdə, o cümlədən Şamaxı, Bakı və digər şəhərlərdə Çin ipəyi və keramikası və s. mallar satılırdı.[7] Çin keramikası texnikası müsəlman Şərqindəki ustalar tərəfindən təkrarlanaraq belə keramika məhsulları istehsal edilmişdir. Şabrandan tapılmış keramika nümunəsində iki ceyran bulaq ətrafında təsvir edilmişdir. Çin incəsənətində dağlar, çaylar, meşələr və şəlalələr daoist konseptə görə insan və təbiət vəhdətinin rəmzi idi.[8] Azərbaycan alimi Fərid Ələkbərli ehtimal edir ki, çıldaq ənənəsi XIII əsr monqol hakimiyyəti dövründə Çindən Azərbaycana gəlmişdir.[9][10]

Nizami irsi

 
İsgəndərin Çin xaqanı ilə görüşməsi, XVII əsr, Uolters Sənət Muzeyi

Nizami "Sirlər xəzinəsi"ni yazarkən həm də Şərq xalqlarının – iranlıların, çinlilərin, hindlilərin, ərəblərin və başqalarının folklorunu da mənimsəmiş, əsərlərini yaradarkən öz mövzu və ideyalarını həmin xalqların folkloru ilə də zənginləşdirmişdir.[11]

Nizami "Yeddi gözəl"ində İran şahı Bəhram həftənin hər gününü gözəllərdən birinin yanında keçirir. O, bazar günü sarı günbəzli sarayda Günəşin hökm etdiyi Türkistan[12] (Çin) gözəli ilə vaxt keçirir, ondan Xeyir və Şər hekayəsini dinləyir. Azərbaycanda Xeyir və Şər hekayəsi cizgi film şəklində hazırlanmış, opera və balet kimi səhnəyə qoyulmuşdur.[13]

Qara Qarayevin Nizaminin "Yeddi gözəl" poeması əsasında hazırladığı eyniadlı baletdə Çin gözəlinin portreti öz incəliyi ilə fərqlənir. Onun rəqsi Çin musiqisində geniş yayılmış lad – pentatonika əsasında səslənir. "Çin gözəli"nin rəqsində orkestr qeyri-adi zərif və yüngül səslənmə kəsb edir.[14] Partituranın şəffaflığına nail olmaq üçün bəstəkar ayrı – ayrı partiyaları vahid tembr – dramaturji xəttdə birləşdirir.[15] Məsələn, iki skripkanın sürətlə çalğısı bir alət kimi səslənir. Fleyta və qoboyun partiyaları da bir-birini tamamlayaraq, bir alətin çalğısını xatırladır. Rəqsin milli xüsusiyyətlərindən irəli gələrək, bəstəkar tamburo, kampanelli, arfa kimi alətlərə xüsusi diqqət yetirir.[15]

Nizami "İsgəndərnamə"də Çin barədə geniş danışmışdır. Əsərdə Xaqan, vəzir, kəniz (çinli kəniz), rəssamlardan ibarət bir sıra müsbət surətləryaradılmışdır. Adları çəkilməyən həmin insanlar öz məharətləri ilə tanınırlar. Çinin adamları ilə yanaşı torpaqlarının təbii gözəllikləri də vəsf edilir. Nizami Çin dedikdə əsasən Çin Türküstanını nəzərdə tutmuşdur. Nizaminin Çindən bəhs edərkən adını çəkdiyi Yəğma, Xəllux, Xəta, Xötən, Səncab, Çaç, Kaşqar və sair yerlər Çin Türküstanındadır. Bununla yanaşı şair Çin xaqanını "Çinli türk" və "Əfrasiyab mülkünün varisi" adlandırır. Firdovsidən fərqli olaraq, Nizami Əfrasiyabı hörmətlə yad edir.[16] "İsgəndərin Çin xaqanı ilə görüşməsi" miniatür sənətində məşhur mövzulardan biri olmuşdur.[17]

Xalqlar

Monqollar

Əsas məqalə: Qafqaz və tarixi Azərbaycan ərazisində monqol–türk əlaqələri
 
At və sahibi. Əbdul Baqi Bakuvi

Monqol işğalları nəticəsində müasir Azərbaycan (Arran və Şirvan) şəhərləri Beyləqan, Gəncə, Bərdə, Şəmkir, Şabran dağıntılara məruz qalmışdır. 1236-cı ildə Cənubi Qafqaz artıq monqol dövlətinə daxil idi.[18] Buddizmin Azərbaycanda monqol hakimiyyəti dövründə qısa bir müddət üçün mövcudluğu, iki əsrə yaxın müddətdə uyğur əlifbasının dövlət səviyyəsində tətbiq edilməsi və yayılması, Çin rəssamlıq ənənələrinin bölgə müsəlmanları və xristianlarının bədii və tətbiqi yaradıcılığına nüfuz etməsi ümumilikdə Azərbaycanda və Cənubi Qafqazda daha plüralist mədəniyyətin formalaşmasına öz töhfəsini vermişdir.[19] XIV əsrin əvvəllərində Elxani vəziri Rəşidəddinin emalatxanalarında işləyən rəssamların yaratdığı arxaik ənənələrin izləri XV əsr bakılı rəssam Əbdul Baqi Bakuvinin miniatürlərində də müşahidə olunur. Bakuvinin "At və sahibi" əsəri son dövr Yuan və erkən Min sülaləsi dövründə Çində çox məşhur olan döyüşçü təsvirinin İslami variantıdır.[20][21]

Monqolların dövründə Azərbaycanın türkləşməsi ilə eyni dövrdə, burada yaşayan monqolların da türkləşməsi prosesi baş vermişdir, ikinci proses birinci prosesə müsbət formada təsir etmişdir.[22] Zaqatala dairəsindəki araşdırmalara görə "muğal" adlandırılan türk kəndlərini nəzərə alaraq monqolların həqiqi sayını müəyyən etməyin mümkünsüz olduğu ortaya çıxmışdır, yalnızca Cəlair və Tanqıt kəndləri həqiqi, qədim monqol adlandırılmışdır.[23]

Azərbaycan dilinin bütün formalarında monqol dilindən alınan sözlər var: yekə, qadağan, darğa, qayçı, nöqtə, hündür, keşik, kürəkən.[24][25] Bu sözlər ümumi Elxani irsini (1256–1335) təmsil edir.[24]

Ümumiyyətlə, monqolların bölgədə müxtəlif hakimiyyət dövrləri müqayisə edilərsə, Azərbaycan və monqol dilləri arasındakı əlaqə daha çox Elxanilərin dövründə daha da inkişaf etmişdir.[25] Monqol dilindən alınma sözlər Azərbaycan dilində XIII əsrdən formalaşan monqol "dil qatı"nı göstərir.[25]

XIII əsr monqol işğalı və ondan sonrakı dövrlərdə Elxanilərin müasir Azərbaycanın üzərində hakimiyyət qurması burada yayılmış şamançılıq adətlərinin güclənməsinə gətirib çıxarmışdır. Qədim adət-ənənə qaydaları Azərbaycan mədəni mühitində uşaq folklor və oyunlarında, geniş xalq təbəqələrinin mərasim və inanclarında yaşamağa davam etmişdir.[26] Elxani hökmdarı Qazan xanın dövründə İslam şəriəti ilə Çingiz xan Yasasına birgə riayət etmək qərarı qüvvədə qalmışdır. Azərbaycan və Şərqi Anadolu türkləri Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövründə də Yasa qanunlarını öz milli qanunu saymış, ona sadiqliyini davam etdirmişdir.[27] Ağqoyunlu Sultan Yaqubun dövründə Çingiz yasası ləğv edilmişdir.[28] Türk və monqolların törə və yasa adlanan hüquq normaları monqol dövründən sonrakı əsrlərdə də Azərbaycanda istifadə olunmaqda davam etmişdir.[29]

Pənahəli bəy 1747-ci ildə süvari tərəfdarları ilə birlikdə Qarabağa gələrək özünü xan elan etmiş, özünü xan elan etməsini Çingizli Elxanilər sülaləsindən olan Arqun xanın nəslindən gəlməsi ilə əsaslandırmışdır.[30] Bu iddia Əhməd bəy Cavanşirin "Qarabağ xanlığının 1747–1805-ci illərdə siyasi vəziyyətinə dair" əsərində və Mir Mehdi Xəzaninin "Kitabi-tarixi-Qarabağ" əsərində qeyd edilmişdir.[31][32]

Monqol Yuan sülaləsi dövrü sarayının yemək resepti kitabı (1330-cu illər) olan "Yinşan zhenqyao" Daxili və Qərbi Asiyadan ilhamlanaraq yazılmışdır. Azərbaycan kulinariyasında bu yemək resepti kitabında rast gəlinən qidalara oxşar elementlər vardır. Belə ünsürlərdən biri piti yeməyidir. Bu yemək monqol kitabındakı bir sıra reseptlərlə oxşardır. Azərbaycanın parça bozbaş yeməyinə də "Yinşan zhenqyao"da tez-tez edildiyi kimi heyva əlavə edilir. Azərbaycan mürəbbələri və şərbətləri Türkiyə və Məşriq mətbəxləri və "Yinşan zhenqyao" reseptlərini xatırladır.[33] Azərbaycan, İran və rus mətbəxində hazırlanan kabab yeməyinin kökü bu dövlətlərin ərazisinin köhnə Monqol sivilizasiyasının tərkib hissəsi kimi yaşadığı dövrə gedib çıxır.[34]

Uyğurlar

Həmçinin bax: Azərbaycan–Çağatay mədəni əlaqələri

Azərbaycanın daxil olduğu Monqol imperiyası Çin təqviminin uyğur versiyasını bütün işğal etdikləri ərazilərdə tətbiq etmişdi. Elxanilər dövründə on iki heyvanlı təqvimin istifadəsi türk dili və mədəniyyətinin İranda güclənməsini göstərir.[35] Elxanilər dövründə bütün Azərbaycan və Şərqi Anadolu türkmən oğuz boyları türk il və ay adlarını istifadə edirdi.[36] On iki heyvan təqviminin istifadəsi şərq türkcəsinin təsiri ilə bağlı idi. Monqol tərcümələri istifadə edilsə də, türk adlandırılmaları öz əhəmiyyətini qoruyurdu.[35]

Azərbaycan və Çağatay ədəbiyyatlarının təmsil edildiyi türk ədəbiyyatı uyğur muğamında istifadə edilən poeziya üçün mənbə rolunu oynamışdır. Uyğur muğamında istifadə edilən poeziya "Leyli və Məcnun", "Tahir və Zöhrə", Azərbaycan ədəbiyyatının Nəsimi və Füzuli kimi şairlərinin əsərləridir.[37] Müasir dövrdə Mavəraünnəhrdə uyğur rəvabı və özbək rübabı Azərbaycan tarı ilə əvəz edilmişdir.[38]

1935-ci ildə Almaatadakı Uyğur Dövlət Teatrı Üzeyir Hacıbəyovun "Arşın mal alan" komediyasını səhnələşdirmiş, illər boyunca tamaşa uyğur tamaşaçısının xüsusi sevgisi ilə əhatə edilmişdir.[39]

Çin

 
 
Azərbaycan və Çin arasında mədəni mübadilə. Sağdakı şəkildə Çin səfiri Lu Meyə hədiyyə təqdim edilir.

1997-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsində Çin dili ixtisası şöbəsi fəaliyyətə başlamışdır. 2002-ci ildə Azərbaycan və Çin arasında tələbə müdailəsi ilə bağlı əməkdaşlıq müqaviləsi imzalanmışdır. 2020-ci ilin məlumatına görə, Çində 500-ə qədər azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Azərbaycanda Konfutsi İnstitutu 2011-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin nəzdində açılmışdır. BDU-nun tələbələri Anhoy Universitetində təcrübə proqramı keçirlər, Anhoy Universiteti isə BDU-ya hər il Çin dili və mədəniyyəti üzrə mütəxəssislər göndərir, onları dərs materialları ilə təmin edir. 2016-cı ildə isə Azərbaycanda ikinci Konfutsi İnstitutu Azərbaycan Universitetində açılmışdır. 2018-ci ildə isə Azərbaycanda Konfutsi Mərkəzi fəaliyyətə başlamışdır. Mərkəz BDU nəzdindəki Konfutsi İnstitutu ilə əməkdaşlıq çərçivəsində yaradılmışdır.[40]

2017 və 2018-ci illərdə Çinin Anhui Universiteti və Hugou Universitetində Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzləri yaradılmışdır. Heydər Əliyev Fondu ilə birgə əməkdaşlıq layihəsi çərçivəsində Çinin Azərbaycandakı səfirliyi Bakının Şüvəlan, Zirə, Türkan və Binə qəsəbələrində yerləşən orta məktəblərdə Çin Mədəniyyəti Otaqları yaratmışdır. 2022-ci ilindən etibarən Çin Mərkəzi Teleradio və Televiziya Qrupunun CGTN kanalı Facebook və X kimi sosial şəbəkələr vasitəsilə Azərbaycan dilində davamlı olaraq Çinlə əlaqədər xəbər və digər məlumatları təqdim edir.[41]

Azərbaycan 2024-cü ildə Çinlə strateji tərəfdaşlıq üzrə, 2025-ci ildə isə Çinlə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq üzrə müqavilə imzalamışdır. Hər iki sənəddə Azərbaycanın təşkilatçısı olduğu Bakı prosesi (Bakı Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu) layihəsi qlobal platforma olaraq dəstəklənmişdir. Azərbaycanın Çinlə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq üzrə müqaviləsində Heydər Əliyev Fondu ilə Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyası və ŞƏT-in Mehriban Qonşuluq, Dostluq və Əməkdaşlıq üzrə Çin Komitəsi arasında qurulmuş tərəfdaşlıq əlaqələrinin, həmçinin Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin müvafiq Çin assosiasiyaları və institutları ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi dəstəklənmişdir. Çin Azərbaycanın sədrliyi ilə COP29 çərçivəsində irəli sürülən "Dayanıqlı və sağlam şəhərlərin formalaşması üçün Multisektoral Fəaliyyət Yolları" təşəbbüsünü, Azərbaycan tərəfinin AQEM-in inkişafına istiqamətlənmiş "Daha Güclü AQEM: Asiyada qarşılıqlı əlaqə, rəqəmsallaşma və davamlı inkişaf" mövzusunda silsilə tədbirlərin keçirilməsi planını dəstəkləmişdir.[42][43]

  •  
    Azərbaycan tərəfinin Çin nümayəndə heyəti ilə görüşündə təqdim edilmiş bir heykəl kompozisiyası
  •  
    Çin yazısı təsvir edilmiş, Çin təqvimi təsvir edilmiş Azərbaycan poçt markası
  •  
    Pələng İlinə həsr edilmiş Azərbaycan poçt markası

Yaponiya

 
"Molla Nəsrəddin" jurnalının 7 fevral 1910-cu il tarixli 6-cı nömrəsində dərc olunmuş bu rəsmdə Avropa və Yaponiyanı inkişaf və tərəqqidə göstərildiyi halda, Asiya tənbəl və məzlum şəkildə təsvir olunmuşdur. Altda əski əlifba ilə Azərbaycan dilində bu sözlər yazılmışdır: "İyirminci əsrdə yer üzündə olan millətlərin halları."
 
Əhməd bəy Ağayevin yuxusu. Yaponiya islamı qəbul edəndən sonra. "Molla Nəsrəddin" jurnalı

Yaponiya Azərbaycan poeziyasında və Azərbaycan ziyalılarının məqalələrində qeyd edilmişdir. Yaponiya Hüseyn Cavidin "Hesbihal" məqaləsində və Cəlil Məmməquluzadənin "Biz nəyik?" məqaləsində müxtəlif səbəblərdən qeyd edilmişdir. Rus-yapon müharibəsindən sonra yazılmış Dəli Alı dastanında Yaponiya belə qeyd edilir:[44]

Divarda asılmış gördüm
Yaponiyadan gətirilmiş tüfəngi
Zərbəsi dağları lərzəyə gətirir.

Burada yapon tüfənginə istinad yapon silahlarının və texnologiyasının təriflənməsidir. Nəcəf bəy Vəzirov isə Təbriknaməsində Yaponiyanın İslama keçməsinə sevinəcəyini qeyd edirdi.[44][45] Mirzə Ələkbər Sabir isə yaponların inkişafda sürətli uğurunu tərifləyir:[45]

Qəzet məzet sözünün ortaya çıxdığı gün heç olmayaydı,
Qəzet işin çıxaran işsizə lənət olaydı.
Nə Şərq, nə Uzaq Şərq, nə Yaponiya, nə də onların hünəri xalqa
ibrət dərs olaydı.

Abbas Səhhət Yaponiyanı uzaq yer mənasında istifadə edir. Cənubi Azərbaycan şairi Mirzə Əlixan isə "Şərqi-Rus qəzeti"ndə "zərdüşt" Yaponiyanın zirvələrə çatmasını tərifləyir.[45]

Monqolustan

Həmçinin bax: Qafqaz və tarixi Azərbaycan ərazisində monqol–türk əlaqələri
 
Monqolustan Rəssamlar İttifaqının üzvü Cahid Camal

Azərbaycan rəssamı Cahid Camal uzun müddət Azərbaycan, Rusiya və Monqolustanda fəaliyyət göstərmiş, Monqolustan və onun köçəri xalqları haqqında bir çox rəsm çəkmişdir. Cahid Camal Azərbaycan və Monqolustan Rəssamlar İttifaqının üzvü idi.[46] Cahid Camal həm də Cavanşir-Sarıcalı xətti ilə monqol hökmdarı Arqun xanın nəslindən gəlir.[47]

İran azərbaycanlısı Səid Mollayi İranı beynəlxalq idman turnirlərində cüdo üzrə təmsil etdikdən sonra Monqolustan və Azərbaycan təmsilçisi kimi turnirlərdə iştirak etmişdir. Onun birbaşa Azərbaycana deyil, Monqolustan millisinə keçməsi Azərbaycan-İran münasibətlərini zədələməmək məqsədi daşıyırdı. Pasport dəyişikliyi məsələsində Monqolustan Azərbaycana yardım etmiş, Səid Mollayi də Olimpiya oyunlarında Monqolustana gümüş medal qazandırmışdır. Daha sonra vəziyyət sakitləşəndən sonra Mollayi Azərbaycan vətəndaşlığına keçmişdir.[48]

2024-cü ildə Monqolustan Prezidenti Uxnaaqiyn Xurelsux COP29-da iştirak üçün Azərbaycan gələndə yerli tarixi muzeyi ziyarət etmişdir. Burada Azərbaycan–Monqolustan mədəni–tarixi əlaqələri haqqında qonağa məlumat verilmiş, Azərbaycan mədəniyyəti ilə Monqolustan tarixini birləşdirən eksponatlara baxış keçirilmişdir. Belə eksponatlar arasında olan, monqol dövrü xalatı və numizmatik nümunələr Xurelsuxun diqqətini çəkmişdir.[49] O, həmçinin İçərişəhərdə Cümə məscidini ziyarət etmiş, məscidin Elxani monqol hökmdarı Olcaytunun dövrünə aid kitabəsinə baxış keçirilmişdir.[50]

Monqolustan UNESCO-nun çoxmillətli qeyri-maddi mədəni irsi olan Novruz bayramını qeyd edən ölkələr siyahısına qoşulmuşdur. Bu irs Azərbaycan və Monqolustanın UNESCO-da qeydiyyatdan keçmiş ilk və tək ortaq qeyri-maddi mədəni irsidir.[51][52]

İstinadlar

  1. ↑ "İlham Əliyev Pekində Çinin CGTN telekanalına müsahibə verib". İstifadə tarixi: 14 noyabr 2025.
  2. ↑ Alakbarli, 2013. səh. 1
  3. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 92
  4. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 96
  5. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 180
  6. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 181
  7. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 257
  8. ↑ Mustafayev, 2020. səh. 265-266
  9. ↑ "Fighting fear in Azerbaijan". İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2025.
  10. ↑ "Uşaqlıqdan bəri mən "Çildağ" adlı qeyri-adi xalq təbabəti müalicəsi haqqında o qədər rəvayətlər eşitmişəm ki , çoxları deyir ki". İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2025.
  11. ↑ Səlim Neysari – Tarixe ədəbiyyate İran, Tehran, 1334, səh. 331
  12. ↑ Бороздина П. А. Очерки истории литератур народов СССР. — Издательство Воронежского университета, 1991. — С. 83. — 476 с.
  13. ↑ Крымский, 1981. səh. 263
  14. ↑ R. Fərhadova — Qara Qarayevin baletləri, Bakı, Elm, 1970
  15. ↑ 1 2 G. Abdullazadə — "Yeddi gözəl" balet süitasının orkestr təfsirinə dair metodik tövsiyələr, Bakı, 2007, səh 9–15
  16. ↑ Abbasov, səh. 89
  17. ↑ Керимов, 1970. səh. 32
  18. ↑ Lane, (1999-09-01), George (1999). "Arghun Aqa: Mongol bureaucrat". Iranian Studies. 32 (4): 459–482. doi:10.1080/00210869908701965.
  19. ↑ Mustafayev, 2018. səh. 166
  20. ↑ ""Популярная художественная энциклопедия." Под ред. Полевого В. М.; М.: Издательство "Советская энциклопедия", 1986". 8 dekabr 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 yanvar 2016.
  21. ↑ Topqapi Sarayi Muzesi Islam Minyaturleri
    Orijinal mətn (türk.)
    78. At ve sahibi

    H. 2160 nolu albümden, y. 366, 21,5 x 24,5 cm. Resim 30

    Atının kuyruğunu düğünlemeğe hazırlanan bir savaşçı tasviridir. Peyzaj, yapraklı bir ağacın dalları ve çiçek kümeleriyle belirlenmiştir. Bu resmin desen halindeki kopyası «Abdal – Bakî al – Bâkûî » imzalıdır (Aslanapa, «Turkische Miniaturmalerei, Abb* 13») Eser, geç Yüan ve erken Ming devrinden Çin de çok popüler olan bir konunun İslam i kopyasıdır,

    XV. Yüzyıl.

    Yayın : Aslanapa, pl. 6, Abb. 12; Loehr, p, 87; İpşiroğlu, MM, fig. 47; Ipşiroğlu, 70.
  22. ↑ Sümer, 1957. səh. 439
  23. ↑ Latifova, 2023. səh. 227
  24. ↑ 1 2 Elisabetta Ragagnin. 28 Dec 2021, Azeri from: The Turkic Languages Routledge. Accessed on: 04 Nov 2023 https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781003243809-17 Arxivləşdirilib 2023-11-04 at the Wayback Machine
  25. ↑ 1 2 3 Baldane, 2021. səh. 412
  26. ↑ Caferoğlu, 1956. səh. 66-67
  27. ↑ Togan, 1981. səh. 278
  28. ↑ Lane, George (2016). "Turkoman confederations, the (Aqqoyunlu and Qaraqoyunlu)". In Dalziel, N.; MacKenzie, J. M. (eds.). The Encyclopedia of Empire. pp. 1–5. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe193. ISBN 978–1118455074.
  29. ↑ ÇAAĞDAŞ AZƏRBAYCAN TARİXŞÜNASLIĞININ BƏZİ NƏZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ. Tarix və mədəniyyət. Faktlar və dəyərlər. Akademik Nailə Vəlixanlının yubileyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu / Məsul redaktor F. R. Cabbarov. Bakı: "Nurlar" Nəşriyyat-Poliqrafi ya Mərkəzi, 2020. – s. 44–45.
  30. ↑ Tofiq Mustafazadə. Qarabağ xanlığı. Bakı — "Sabah" — 2009 Səh. 333. (səhifə 30).
  31. ↑ Qarabağnamələr. I kitab., 2006. səh. 179
  32. ↑ Qarabağnamələr. II kitab., 2006. səh. 122
  33. ↑ Buell, Paul; Anderson, E.N.; de Pablo Moya, Montserrat; Oskenbay, Moldir. Crossroads of Cuisine: The Eurasian Heartland, the Silk Roads and Food. Crossroads – History of Interactions across the Silk Routes. Volume 2. Brill. 2020. doi:10.1163/9789004432109. hdl:20.500.12657/51058. ISBN 978-90-04-43210-9. page 250–251.
  34. ↑ Serdar Oktay and Saide Sadıkoğlu, Gastronomic Cultural Impacts of Russian, Azerbaijani and Iranian Cuisines, International Journal of Gastronomy and Food Science, https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2018.03.003 Arxivləşdirilib 2023-06-29 at the Wayback Machine
  35. ↑ 1 2 István Vásáry. The role and function of Mongolian and Turkic in Ilkhanid Iran // Turcologia.
  36. ↑ Togan, 1981. səh. 279
  37. ↑ Czekanowska, Anna. "Aspects of the Classical Music of Uighur People: Legend versus Reality." Asian Music, vol. 14, no. 1, 1982, pp. 94–110. JSTOR, https://doi.org/10.2307/834045. Accessed 7 July 2024. page 96.
  38. ↑ Jean During (2005) Power, Authority and Music in the Cultures of Inner Asia, Ethnomusicology Forum, 14:2, 143–164, DOI: 10.1080/17411910500336273
  39. ↑ Валитова А. Книга о возрождённом народе // Литературный Азербайджан. — Издательство Союза советских писателей Азербайджана, 1977. — С. 140.
  40. ↑ Şahin Cəfərli. "Azərbaycan-Çin əlaqələri". 2020. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2025.
  41. ↑ Vüsal Quliyev. "Çinin Cənubi Qafqazdakı yumşaq güc diplomatiyası". 2023. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2025.
  42. ↑ "Astanada "Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə" qəbul olunub". 27 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyul 2025.
  43. ↑ "Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında Birgə Bəyanat imzalanıb". 12 may 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyul 2025.
  44. ↑ 1 2 Esenbel, 2017. səh. 214
  45. ↑ 1 2 3 Esenbel, 2017. səh. 215
  46. ↑ "XTNS-dəki "Azərbaycan" pavilyonunda azərbaycanlı rəssam Cahid Camalın fərdi sərgisi açılıb VİDEO" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 15.11.2024. İstifadə tarixi: 2024-11-12.
  47. ↑ Sibgatullina, Kemper, 2018. səh. 92
  48. ↑ Munkhnaran Bayarlkhagva. "Did Azerbaijan Foot Mongolia's Lobbying Bill In the US?" (ingilis). Baku Research Institute. 11 may 2023. 25 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 aprel 2024.
  49. ↑ "Monqolustan Prezidenti: COP29-un Bakıda keçirilməsi təşəbbüsü münasibətilə Prezident İlham Əliyevi təbrik edirəm" (az.). 11 noyabr 2024. İstifadə tarixi: 21 may 2025.
  50. ↑ "Monqolustan Prezidenti Uxnaaqiyn Xurelsux #COP29 tədbiri ilə əlaqədar ölkəmizə səfəri çərçivəsində İçərişəhəri ziyarət edib". İstifadə tarixi: 21 may 2025.
  51. ↑ "Mongolia to join UNESCO's Nowruz dossier" (ingilis). Tehran Times. 16 mart 2024. 4 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 aprel 2024.
  52. ↑ Laman Ismayilova. "Mongolia joins UNESCO's list of countries celebrating Novruz holiday [PHOTOS]" (ingilis). 6 dekabr 2024. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2024.

Ədəbiyyat

  • Mustafayev, Shahin. "Outlines of the Mongolian supremacy in Azerbaijan and the South Caucasus" (PDF). Khazar Journal Of Humanities and Social Sciences. 2018. doi:10.5782/.kjhss.2018.145.168. 17 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 noyabr 2023.
  • Sümer, Faruk. "Azerbaycan'ın Türkleşmesi Tarihine Umumi Bir Bakış". Belleten (türk). 21 (83). 20 iyul 1957: 429–448. ISSN 0041-4255. 26 oktyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 oktyabr 2023.
  • Latifova, Elvira. "СЕВЕРО-ЗАПАДНЫЕ РЕГИОНЫ АЗЕРБАЙДЖАНА В КОНТЕКСТЕ ТЮРКО-МОНГОЛЬСКОЙ ИСТОРИИ". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 11 (36). 20 sentyabr 2023: 216–230. doi:10.33692/avrasyad.1276291.
  • Baldane, Orhan. (2021). Azerbaycan Türkçesinde Bazı Oğuzca Dışı Unsurlar Üzerine. IX. ULUSLARARASI TÜRK DILI KURULTAYI. I. CILT.
  • Caferoğlu, Ahmet. "Azerbaycan ve Anadolu Folklorunda Saklanan İki Şaman Tanrısı" (PDF). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5 (1–4). 1956. 10 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 noyabr 2023.
  • Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.
  • Qarabağnamələr. I kitab. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006, 216 səh.
  • Qarabağnamələr. II kitab. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006, 288 səh.
  • Sibgatullina, G., & Kemper, M. (2018). Between Salafism and Eurasianism: Geidar Dzhemal and the Global Islamic Revolution in Russia. In A. K. Bustanov, & M. Kemper (Eds.), Russia's Islam and Orthodoxy beyond the Institutions: Languages of Conversion, Competition and Convergence (pp. 91–108). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351022422, https://doi.org/10.1080/09596410.2017.1287485
  • Крымский, А. Е., Низами и его современники, Б.: Элм, 1981
  • Крымский, А. Е., Низами и его изучение // Выдающиеся русские учёные и писатели о Низами Гянджеви / Составитель, автор предисловия и редактор Рустам Алиев, Б.: Язычы, 1981
  • Ə. Abbasov – Nizami Gəncəvinin "İsgəndərnamə" poeması, AzSSR EA Nəşriyyatı, Bakı, 1966
  • Керимов, К. Султан Мухаммед и его школа (Azərbaycan SSR EA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu). Москва. 1970. səh. 190.
  • Esenbel, S. (Eds.). (23 Oct. 2017). Japan on the Silk Road. Leiden, The Netherlands
  • Alakbarli, Farid. (2013). THE ROLE OF SILK ROAD IN FORMATION OF MULTICULTURAL ENVIRONMENT IN THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN.
  • Azerbaijan on the Silk Road. (Edited by S. Mustafayev). Baku: "Tahsil" Publishing House, 2020 – 344 p.

Əlavə ədəbiyyat

  • Maral Manafova. Azərbaycanın Şərqi Asiya ölkələri ilə mədəni əlaqələri. Dərs vəsaiti. Bakı, 2008, 36 s.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Azərbaycan–Şərqi_Asiya_mədəni_əlaqələri&oldid=8387445"
Informasiya Melumat Axtar