Azərbaycanın yumşaq gücü və mədəni diplomatiyası

Sovet dövründə Moskvada keçirilən Azərbaycan dekada günləri vasitəsilə Azərbaycan SSR sovet paytaxtı ilə əlaqə qurur, bu zaman özünün çoxmillətli sovet ailəsindəki yerini də nümayiş edirdi. Azərbaycan qəzetləri milli nümayəndələrin dekada günlərindəki fəaliyyəti haqqında yazıları özlərinə borc bilərək dərc edirdi.^[1]

Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyəti 1946-cı ildə Bakıda yaradılmışdır.^[2] Həmin vaxt Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin (DTK) xüsusi nəzarəti altında gərgin fəaliyyət göstərən qurumun əsas məqsədi xaricdə yaşayan azərbaycanlıların, xüsusilə də ziyalı təbəqəsinin Azərbaycanla əlaqəsinin qurulması idi.^[2] Ona görə də cəmiyyətin xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla sıx əlaqələrin qurulması və Azərbaycan diasporunun formalaşmasında mühüm rolu olmuşdur.^[2] Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyəti Türkiyə,^[3] Çin,^[4] Hindistan,^[5] İran^[6] və İraqla mədəni əlaqələrin qurulmasında da iştirak etmişdir.^[7]

Sovet dövründə Azərbaycan müğənnisi Rəşid Behbudov Qafqazın 3 dominant dilində (azərbaycanca, gürcücə, ermənicə) mahnılar oxuyurdu. Rəşid Behbudovun "Arşın mal alan"da Əsgər obrazını canlandırması ona tipik azərbaycanlı obrazı yaratmağa imkan vermişdir. Bundan sonra onun Gürcüstana və Ermənistana səfərləri diplomatik səfərlər kimi təşkil edilir, Azərbaycan xalqının nümayəndəsi digər xalqları ziyarət edirdi.^[8]

1986-cı ilin oktyabrının 1-dən 3-ə qədər Bakıda Zaqafqaziya Müsəlmanları Ruhani İdarəsi tərəfindən 60 ölkədən 600 nümayəndənin qatıldığı "Müsəlmanlar sülh mübarizəsində" adlı konfrans keçirilmişdir. İdarənin rəhbəri Allahşükür Paşazadə Əfqanıstanda mücahidlər tərəfindən əsir götürülən sovet hərbi əsirləri üçün dəfələrlə münaqişə zonasına getmiş, burada mücahid liderləri ilə sovet hərbi əsirlərinin azad edilməsi ilə bağlı danışıqlar aparmışdır.^[9]

Müstəqillik dövründə Azərbaycan davamlı bir şəkildə dünya siyasətində müəyyən normaların, prinsiplərin və standartların qəbul edilməsi üçün çalışmışdır. Bu missiyasına görə, Azərbaycanın beynəlxalq məkanda xüsusi təsir imkanları var. Bundan başqa, Azərbaycan rəqəmsal sahədə ictimai diplomatiya üçün onlayn platformalardan və sosial şəbəkələrdən istifadə etmişdir. Azərbaycan həmçinin müxtəlif beynəlxalq idman tədbirlərini, məsələn, 2015 Avropa Oyunlarını və Azərbaycan Qran-prisini, həmçinin 2012 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsini təşkil etmişdir. Təhsil siyasəti sahəsində isə xarici tələbələrə təklif edilən Azərbaycan Təqaüd Proqramı və akademik əməkdaşlıqlar Azərbaycanın yumşaq gücünün tətbiqində böyük rol oynamışdır.^[10]

Azərbaycan Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə ilk dəfə 2021-ci ildə daxil olub. Azərbaycan 2021-ci ildə Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə görə ölkələr arasında 72-ci yeri, 2022-ci ildə isə 77-ci yeri tutub. 2023-cü ildə isə Azərbaycan 20 pillə irəliləyərək, ölkələr arasında Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə görə 57-ci yeri tutub.^[11][12]

Azərbaycan 2024-cü ildə Çinlə strateji tərəfdaşlıq üzrə, 2025-ci ildə isə Çinlə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq üzrə müqavilə imzalamışdır. Hər iki sənəddə Azərbaycanın təşkilatçısı olduğu Bakı prosesi (Bakı Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu) layihəsi qlobal platforma olaraq dəstəklənmişdir. Azərbaycanın Çinlə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq üzrə müqaviləsində Heydər Əliyev Fondu ilə Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyası və ŞƏT-in Mehriban Qonşuluq, Dostluq və Əməkdaşlıq üzrə Çin Komitəsi arasında qurulmuş tərəfdaşlıq əlaqələrinin, həmçinin Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin müvafiq Çin assosiasiyaları və institutları ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi dəstəklənmişdir. Çin Azərbaycanın sədrliyi ilə COP29 çərçivəsində irəli sürülən "Dayanıqlı və sağlam şəhərlərin formalaşması üçün Multisektoral Fəaliyyət Yolları" təşəbbüsünü, Azərbaycan tərəfinin AQEM-in inkişafına istiqamətlənmiş "Daha Güclü AQEM: Asiyada qarşılıqlı əlaqə, rəqəmsallaşma və davamlı inkişaf" mövzusunda silsilə tədbirlərin keçirilməsi planını dəstəkləmişdir.^[13][14]

2025-ci ilin əvvəllərində ABŞ-ın ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) təşkilatının, həmçinin Avropa Birliyinin "Erasmus+" proqramının Azərbaycandakı fəaliyyəti dayandırılıb.^[15][16] Həmin ilin martında həm də BMT-in Azərbaycanda yerləşən 4 qurumunun bağlanması ilə bağlı qərar qəbul edilib. Bunlar BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP), BMT-nin Əhali Fondu (UNFPA), BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR) və BMT-nin Uşaq Fondunun (UNICEF) Azərbaycanda yerləşən ofisləridir.^[17] Azərbaycan Milli Məclisinin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin sədri Arzu Nağıyev bunun səbəbini belə izah edib ki, artıq Azərbaycan başqa ölkələrə kömək edən ölkəyə çevrildiyi üçün bu qurumların fəaliyyətinə ehtiyac qalmayıb.^[18] Bundan başqa Qırmızı Xaç Komitəsinin və Rus Evinin Azərbaycan nümayəndəliyi, "Sputnik-Azərbaycan" və "BBC News Azərbaycanca" regional filialları da 2025-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb.^[19][20]

2025-ci ildə BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası çərçivəsində Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Çoxtərəflilik yol ayrıcında: Çağırışlar və sülhə gedən yol" mövzusunda tədbir, Bakı Təşəbbüs Qrupunun təşkilatçılığı ilə "Bujival razılaşmasından sonra Dənizaşırı ərazilər: rekolonizasiya, yoxsa dekolonizasiya?" mövzusunda konfrans, Azərbaycanın COP29 Sədrliyi və Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının təşəbbüsü ilə "Bakı Mərkəzi Tərəfdaşlığı: Münaqişələrdən zərər çəkən və həssas ölkələr üçün innovativ həllər" mövzusunda tədbir, Azərbaycanın sədrliyi ilə Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin (AQEM) Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclası keçirilmişdir. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin tədbirində indiki və keçmiş dövr dövlət başçıları və siyasət adamları, Bakı Təşəbbüs Qrupunun konfransında Fransanın Dənizaşırı əraziləri — Kanaki (Yeni Kaledoniya), Qvadelup, Martinik, Reyunyon, Mahoi Nui (Fransız Polineziyası), Fransız Qvianası, eləcə də Niderlandın Boneyra, Aruba, Sen Martin kimi əraziləri, COP29-un tədbirində isə 100-dən artıq hökumət üzvləri və rəsmisi iştirak etmişdir.^{[21][22][23][24]}

BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev BMT Baş Katibi Antoniu Quterreşlə görüşmüş, Quterreş Azərbaycana BMT-in digər regionlarda fəaliyyətini dəstəklədiyi üçün təşəkkür etmiş, beynəlxalq böhranların aradan qaldırılmasında Azərbaycanla əməkdaşlıq imkanları olduğunu qeyd etmişdir. Azərbaycanın BMT-nin institutlarının fəaliyyətinə donor ölkə kimi köməyi də yüksək dəyərləndirilmişdir.^[25]

2024-cü ildə BƏƏ Hökumət İnkişafı və Gələcəyi naziri Uhud Əl-Rumi Azərbaycanın inkişaf modelinin başqa ölkələrə ilham verdiyini qeyd etmişdir.^[26] 2025-ci ildə ŞƏT tədbirləri çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşən Çin lideri Si Tsinpin Azərbaycanın suveren inkişaf modelini dəstəklədiyini demişdir.^[27]

2023-cü ildə Dünya Hökumət Sammitində ASAN xidmət "Qlobal Hökumət Mükəmməlliyi Mükafatı" Proqramı çərçivəsində "Dünyanın Ən Qabaqcıl Dövlət Xidməti" seçilmiş və xüsusi mükafata layiq görülmüşdür.^[28] 2024-cü ildə Bakıda keçirilən COP29 çərçivəsində Azərbaycan hökuməti ilə BMT arasında "Töhfə sazişi" imzalanmışdır. Sazişin əsas məqsədi ASAN xidmətin BMT xətti ilə 4 qitədə tətbiq və təşviq edilməsi, dövlətlərin göstərdiyi xidmət vasitəsilə vətəndaş hüquqlarının reallaşdırılması və yeni texnologiya və innovasiyanın tətbiq edilməsi ilə bağlı tədbirlərin keçirilməsidir.^[29]

Azərbaycanın ASAN xidmət mərkəzi 2025-ci il məlumatına görə, 25-dən çox ölkəyə ixrac edilib.^[30] Ruminiya rəsmiləri ASAN xidmətin ölkədə tətbiqi üçün 2024-cü ildə Azərbaycanla müqavilə imzalayıb.^[31] 2025-ci ildə Kolumbiya, Ruanda, Qvineya-Bisau və Somali rəsmiləri ASAN xidməti öz ölkələrində tətbiq etmək üçün Azərbaycanla müqavilə imzalayıblar.^{[32][33][30][34]} Efiopiyada 2025-ci ildə ASAN xidmət modeli əsasında "MESOB" dövlət xidməti mərkəzi açılıb. Efiopiya bu mərkəzə görə Azərbaycana təşəkkür edərək, belə mərkəzlərin sayını artırmağı planlaşdırdığını qeyd edib.^[35] Pakistan da ASAN xidmət modelini ölkə daxilində tətbiq edir.^[36] Bundan başqa Azərbaycanın Dost Agentliyinin təcrübəsi Moldova tərəfindən öyrənilmiş, DOST modelinə əsasən Moldovanın müxtəlif regionlarında pilot layihələr icra edilmişdir.^[37] 2025-ci ildə Serbiya ilə imzalanmış müqaviləyə əsasən, Azərbaycan Xüsusi Təyinatlıları Serbiya hərbçilərinə təlim keçmişdir.^[38]

2025-ci ildə Bakıda keçirilən III Beynəlxalq Statistika Forumunda Özbəkistan Milli Statistika Komitəsinin sədri Behzod Hamrayev bəyan edib ki, Azərbaycanın statistika sahəsindəki təcrübəsi Özbəkistan tərəfindən siyahıyaalmanın təşkilində, anketlərin və metodologiyanın işlənib hazırlanmasında, statistikanın inkişafına dair ilk strategiyanın yaradılmasında istifadə edilmişdir. Macarıstan isə Azərbaycanla bu sahədə təcrübə mübadiləsinə hazır olduğunu, Azərbaycanın göstəricilərin rəqəmsal təhlili praktikasını istədiklərini qeyd etmişdir.^[39][40]

Azərbaycanın 2020-ci ildə Qarabağı azad etməsindən sonra xarici ölkələrin dövlət başçılarının və diplomatlarının, həmçinin səyyahların və bloqqerlərin Qarabağa və Şərqi Zəngəzura səfərləri təşkil edilib, onlar bu ərazilərdə müharibə dövrünün dağıntılarına, həmçinin Azərbaycanın gördüyü quruculuq işlərinə nəzər salıblar. Bu əraziləri ziyarət edən dövlət başçılarına Türkiyə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Belarus prezidentləri daxildir.^[41][42] ABŞ və Fransanın Azərbaycandakı səfirləri uzun müddət Şuşaya səfər etməmiş, nəhayət, 2024-cü ilin mayında ABŞ səfiri Mark Libbi, 2025-ci ilin iyununda isə Fransa səfiri Ann Buayon ilk dəfə Şuşaya getmişdir.^[43][44]

2025-ci ilin avqustunda Rumıniya Senatının nümayəndə heyəti Xankəndidə olmuş və Böyük Qayıdış üçün görülən işlərlə tanış edilmişdir.^[45] 2025-ci ilin sentyabrında Avropa İttifaqının genişlənmə məsələləri üzrə komissarı Marta Kos Ağdama səfər etmiş, Qarabağda görülən quruculuq işlərini tərifləmişdir:

Multikulturalizm Azərbaycan kimliyi və siyasətinin vacib bir hissəsidir. Ona görə də Azərbaycan üçün başqalarının mədəniyyətini qəbul etmək və bağrına basmaq diplomatik kommunikasiyanın əsaslandığı əsas nöqtədir. Tarixən bir çox etnik qrupların yaşadığı ərazilərin kəsişdiyi yer olan Azərbaycan dünyaya təqdim edəcək bir çox xüsusiyyətə malikdir. Ona görə də Azərbaycan bu rəngarəngliyi beynəlxalq arenada istifadə edir. Azərbaycan milli mədəni irsinin dünyada mədəni mübadilə, sərgilər və nümayişlər vasitəsilə təbliğ edilməsi Azərbaycan xarici siyasətinin vacib məsələlərindən biridir.^[47]

Azərbaycan Avropanı öz ölkəsi ilə maraqlandırmaq üçün, təbliğata ehtiyac duymadan göstərə biləcəyi əsl mədəniyyətə (həyat tərzi, dini inanclar, incəsənət və ədəbiyyat) malikdir. Bunu, xüsusən, "Qafqaz döyüşçü təfəkkürü"nün (ədəbi əfsanələr, MMA güləşçisi Rafael Fiziev kimi bəzi idmançıların şücaətləri və s.) azəri əsilli avropalılara qətiyyətli, cəsur və sadiq bir cəmiyyətə mənsub olduqlarını iddia etmək imkanını təklif etdiyi, işçi sinfi icmalarında görmək mümkündür.^[48]

2021-ci ildə Şuşanın Azərbaycanın çoxəsrlik zəngin mədəniyyətinin, memarlıq və şəhərsalma sənətinin parlaq incisi kimi beynəlxalq aləmdə təbliği məqsədilə şəhər Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilmişdir.^[49]

Azərbaycan tərəfindən 2023-cü ildə İspaniyanın Madrid Kral Nəbatat Bağına xarıbülbül hədiyyə edilmiş, 2025-ci ildə bitkinin bu bağda çiçək açması Cənubi Qafqazda sülh dövrünün gəlməsi ilə əlaqələndirilmişdir.^[50]

2024-cü ildə Azərbaycan etdiyi səfərdə Şimali Makedoniya Prezidenti Qordana Silyanovska-Davkova Azərbaycan mədəniyyəti tanış olmaqdan məmnun olduğunu demiş, Azərbaycanın mədəni diplomatiyasını dəstəkləmişdir.^[51]

Azərbaycan 2012–2013-cü illərdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olmuşdur. Bu dövrdə Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə BMT arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinə, Afrikanın üzləşdiyi problemlərə diqqət göstərilməsinə kömək etmişdir. Azərbaycan üzvlüyü dövründə BMT-nin fundamental dəyərlərinin və prinsiplərinin uca tutulmasına töhfə vermişdir.^[52]

Azərbaycan 2019–2024-cü illərdə Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etmişdir. Bu dövrdə Azərbaycan öz təşəbbüsü ilə təşkilatın "COVID-19 pandemiyası ilə mübarizədə bütün ölkələr üçün peyvəndlərə bərabər, məqbul qiymətə, vaxtında və universal əlçatanlığın təmin edilməsi" adlı qətnaməsini BMT İnsan Hüquqları Şurasında və Baş Assambleyasında qəbul etdirmişdir. 2022-ci il Şuşa razılaşmasına görə, Bakıda Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatı yaradılmışdır. Azərbaycanın sədrliyi bəyənildiyi üçün təşkilatın üzvləri tərəfindən sədrlik müddəti bir il daha uzadılmışdır.^[53]

2022-ci ildən etibarən Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatı, 2023-cü ildən etibarən isə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Əmək Mərkəzi və Bakı Təşəbbüs Qrupu Azərbaycanda yerləşdirilmişdir. Bundan başqa Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Azərbaycanda yerləşir.^[54]

2024-cü ildə Azərbaycan COP29-a sədrlik etmişdir. Bu tədbir çərçivəsində Azərbaycanda Bakı İqlim və Sülh Mərkəzi yaradılmışdır.^[55] 2025-ci ilin aprelində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının iki mərkəzinin (Təmiz Enerji Mərkəzi və Tədqiqat Mərkəzi) Azərbaycanda yaradılması ilə bağlı qərar qəbul edilmişdir.^[56]

Azərbayacan 2024–2026-cı illərdə Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin (AQEM) sədrliyini etmək üçün seçilmişdir. Azərbaycan təşkilatdakı fəaliyyətini "Daha güclü AQEM, Asiyada bağlantılar, rəqəmsallaşma və dayanıqlı artım" üzrə qurmuşdur. 2026-cı ildə Bakıda AQEM-in zirvə toplantısının keçirilməsi planlaşdırılır.^[57] 2025-ci ildə BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası çərçivəsində Azərbaycanın sədrliyi ilə AQEM-in Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclası keçirilmiş, iki yeni məsləhətçi orqan – AQEM Maliyyə Sammiti və AQEM Qadınlar Şurası yaradılmışdır.^[24]

Azərbaycan 2024-cü ildə D-8-ə üzv seçilmişdir. 2025-ci ilin oktyabrında Azərbaycanda D-8 Həftəsinin və İqlim və Şəhərlər üzrə D-8 Yüksək Səviyyəli Dialoq Tədbirinin keçirilməsi planlaşdırılır. Həmçinin, D-8 Həftəsi çərçivəsində Azərbaycanda yaradılacaq D-8 Enerji və İqlim Mərkəzi, D-8 Media Mükəmməllik Mərkəzi və D-8 Nəqliyyat Mükəmməllik Mərkəzi ilə bağlı dialoqun aparılması qərarlaşdırılmışdır.^[58]

Azərbaycan Bakı–Tbilisi–Ceyhan neft kəməri və Cənub Qaz Dəhlizi layihələri vasitəsilə Avropanı neft və qazla təmin etmiş, beləliklə, Avropanın etibarlı tərəfdaşlarından birinə çevrilmişdir. Azərbaycanın öz enerji üstünlüklərindən "yumşaq" sövdələşmə vasitəsi kimi istifadə etmək bacarığı beynəlxalq arenada əməkdaşlıqla mükafatlandırılmışdır. Azərbaycan Avropaya yaşıl enerji də ixrac etməyi planlaşdırır.^[59] Avropa İttifaqı isə İNOQEYT enerji və TRASEKA nəqliyyat proqramlarının bir hissəsi olaraq həyata keçirilən, Türkiyə və postsovet ölkələri ilə arasındakı enerji və nəqliyyat əməkdaşlığına dair siyasi dialoqu — Bakı təşəbbüsünü başlatmışdır.^[60]

SOCAR neft-qaz şirkəti Azərbaycanın vacib yumşaq güc alətidir. İştirak etdiyi beynəlxalq müqavilələrin vasitəsilə, SOCAR Azərbaycanla xarici iqtisadi əməkdaşlar arasında vacib əlaqə vasitəsinə çevrilmişdir. Neft şirkəti Avropanın, xüsusilə Türkiyənin və Balkan ölkələrinin enerji ilə təmin edilməsində vacib rol oynayır, həmçinin İsrail, Pakistan və Özbəkistan kimi Asiya ölkələrinin enerji sektoruna da daxil olmuşdur. SOCAR bərpa olunan enerji sektoruna daxil olmuş, Çin və Orta Şərq şirkətləri ilə bu sahədə əməkdaşlıq etmişdir. Şirkət həmçinin İsveçrədə və Avstriyada yanacaqdoldurma məntəqələri şəbəkəsinə malikdir.^[61][62]

2023-cü ildə Azərbaycan "Həmrəklik Halqası" qaz dəhlizi layihəsinin icra edilməsi ilə bağlı, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və Slovakiya ilə anlaşma memorandumu imzalamışdır. Bu layihənin köməkliyi ilə Azərbaycanın Avropa İttifaqına daha çox qaz tədarük etməsi üçün, memorandumu imzalayan ölkələr arasındakı qaz ötürücü şəbəkə sistemlərinin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.^[63]

Azərbaycan rəqəmsal diplomatiyadan istifadə edərək, Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı və Dağlıq Qarabağ azərbaycanlılarının hüquqları ilə bağlı mövqeyini beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmış, bu siyasət xüsusilə İkinci Qarabağ müharibəsinin qazanılması üçün beynəlxalq dəstəyin əldə edilməsində rol oynamışdır. Azərbaycan Avropa Şurası, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı, BMT və Türk Dövlətləri Təşkilatını Qarabağ münaqişəsinə cəlb etməyə çalışmışdır. İslam Əməkdaşlıq Şurası bu münaqişədə Azərbaycana dəstək olmuşdur. Qoşulmama Hərəkatı isə Azərbaycan tərəfindən baxılanda münaqişənin həllində bir müttəfiq olaraq görülmüşdür.^[64]

Bakı Təşəbbüs Qrupu dekolonizasiya və insan hüquqları sahələrində beynəlxalq tərəfdaşlıqların inkişafını dəstəkləyən beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır.^[65] Qrupun məqsədi müstəmləkəçilikdə olan dünyanın müxtəlif bölgələrində yerləşən xalqların azadlıq uğrunda apardıqları mübarizəyə dəstək verməkdir.^[65] 20 iyun 2024-cü ildə qrupun təşəbbüsü ilə BMT-nin Nyu-Yorkdakı mənzil-qərargahında "Müstəqilliyə və fundamental azadlıqlara doğru: Müstəmləkəçiliyə son qoyulmasında C24 Komitəsinin rolu" adlı beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Konfransda Fransa və Niderlandın müstəmləkəsi olan 8 ərazidən nümayəndələr iştirak etmişlər.^[66] 2024-cü ilin iyulunda Bakı Təşəbbüs Qrupunun dəstəyi ilə Bakıda Fransanın son müstəmləkələrinin nümayəndələri tərəfindən Beynəlxalq Dekolonizasiya Cəbhəsi yaradılıb. Beynəlxalq Dekolonizasiya Cəbhəsi 23–24 yanvar tarixlərində Kanakidə keçirilən konqresdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin "Dəmir Yumruğ"unu özlərinə rəsmi rəmz olaraq qəbul edib.^[67]

Fransa 2024-cü ildə Yeni Kaledoniyada baş verən etirazlar zamanı Azərbaycanı günahlandırmış, Azərbaycanın etirazlara müdaxilə etdiyini bildirmişdir. Azərbaycan tərəfi bu iddiaları rədd etmişdir.^[68] Fransa daha sonrakı dövrdə Yeni Kaledoniyaya dövlət statusu vermiş, Azərbaycan mediasında bu xəbər Bakı Təşəbbüs Qrupunun qələbəsi olaraq şərh edilmişdir.^[69]

2025-ci ildə Azərbaycanın səyləri nəticəsində Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası,^[70] Asiya Parlament Assambleyası,^[71] İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı,^[72][73] və İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı Ermənistandan çıxarılmış qərbi azərbaycanlıların bu ölkəyə qayıdış hüququnu təsdiqləyən qərarlar qəbul etmişdir.^[74]

Azərbaycan 2005-ci ildən 2018-ci ilə qədər 50 milyon dollar xarici yardım etmişdir. Bunun 21 milyon dolları çoxşaxəli təşkilatlara, 9 milyon dolları Asiya ölkələrinə, böyük bir hissəsi isə Şərqi Avropa və keçmiş sovet ölkələrinə, əsasən fəlakətlərin aradan qaldırılması və humanitar səylər üçün verilmişdir.^[10] Azərbaycan Yəmən və Livana, müharibə dövründə Ukraynaya, 2023-cü il zəlzələsindən sonra Türkiyəyə dəstək göstərmişdir. Azərbaycanın iqtisadi gücü onun digər dövlətlərlə münasibətdə yumşaq güc tətbiq etməsini asanlaşdırır.^[75]

2013-cü ilə qədər Azərbaycanın Beynəlxalq İnkişafa Yardım Agentliyi səhiyyə, kənd təsərrüfatı və potensialın yaradılması kimi sahələri əhatə etməklə, 20-ə yaxın proqramı həyata keçirmişdir. Bunların çoxu Afrikada olmaqla, bəziləri yalnız agentlik tərəfindən, bəziləri isə beynəlxalq tərəfdaşlarla birlikdə icra edilmişdir.^[52]

COVID-19 pandemiyası dövründə Azərbaycan Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına 5 milyon ABŞ dolları, İrana 5 milyon ABŞ dolları yardım göstərib. Bu dövrdə həmçinin Çinin Sian şəhəri və Mianyanq şəhərlərinə Azərbaycan tərəfindən tibbi ləvazimatlar göndərilib. Azərbaycan Bosniya və Herseqovinaya da pandemiyaya görə humanitar yardım etmişdir.^{[76][77][78][79]} Digər ölkələrə və təşkilatlara edilən maliyyə, humanitar və tibbi yardımlarla yanaşı, Azərbaycan COVID-19 pandemiyası ilə mübarizə aparan xalqlarla həmrəy olduğunu göstərmək üçün Heydər Əliyev Mərkəzini bu xalqlarınn bayraqlarının rəngləri ilə işıqlandırmışdır.^[80]

2022-ci ildən şiddətlənən Rusiya–Ukrayna müharibəsi dövründə Azərbaycan Ukraynaya dəstək göstərmişdir. Azərbaycan Ukraynaya qida, elektrik avadanlıqları, dərman və s. də daxil olmaqla humanitar yardım, həmçinin yenidənqurma və bərpa işləri üçün nəzərdə tutulmuş 42 milyon ABŞ dolları dəyərində kömək göstərmişdir.^[81] Azərbaycan ukraynalı uşaqlar üçün dəstək göstərmiş, sosial-psixoloji reabilitasiya və tibbi proqramlar vasitəsilə 330 uşağa (2025-ci ilin iyuluna qədərki rəqəm) kömək edilmişdir. Bundan başqa, Azərbaycan Ukraynaya minatəmizləmə sahəsində kömək etmiş, ANAMA xətti ilə Ukraynaya lazım olan ehtiyat hissələrinin göndəriləcəyi və ukraynalılara təlim keçiriləcəyi planlaşdırılmışdır.^[81] Azərbaycan həm də Ukraynadakı infrastruktur layihələrinə dəstək vermiş, İrpen şəhərinin məktəbinin, poliklinikasının və parkının yenidənqurma işlərini görmüş, Kiyevdə isə park və uşaqlar üçün sığınacaq maliyyələşdirmişdir. İrpen şəhərində dörd sosial təyinatlı obyektin tikintisi isə 2025-ci ildə davam etdirilmişdir.^[81]

Allahşükür Paşazadə 1992-ci ilin 7 sentyabrında Qroznı şəhərində çağırılan "Qafqaz Evi" konfransında Azərbaycanın, Dağıstanın, Kabardino-Balkariyanın, Gürcüstanın, İnquşetiyanın, Çeçenistanın, Qaraçay-Çerkesiyanın və Adıgeyin dini xadimləri tərəfindən Qafqaz Xalqlarının Ali Dini Şurasının sədri seçilmişdir. 2003-cü ildə isə şeyxülislamlıq vəzifəsinə ömürlük seçilmişdir.^[82] Bakıda yerləşən Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri olan Allahşükür Paşazadə MDB müsəlmanları Məşvərət Şurasının sədri olaraq da fəaliyyət göstərmiş, 2025-ci ildə beynəlxalq "Dinlər Sülh Naminə" Təşkilatının həmsədri seçilmişdir.^[83][84]

Azərbaycanda 2014-cü ildən Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi, 2017-ci ildən isə Bakı Beynəlxalq Dinlər və Sivilizasiyalar arası Əməkdaşlıq Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi İslam Dünyası Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı, Kərkük Mədəniyyət Dərnəyi və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindəki İnsan Qardaşlığı Ali Komitəsi ilə anlaşma memorandumları imzalamışdır. Mərkəz həmçinin Beynəlxalq Multikulturalizm Gənclər Forumunu keçirir.^[85][86][87] Bundan başqa, Bəhreyn İslamdaxili dialoq konfransında Azərbaycanın məzhəblər arasında anlaşma modeli nümunə olaraq qəbul edilmişdir.^[88]

2024-cü ilin dekabrında Azərbaycan rəhbərliyi ABŞ-də ən vacib İsrail lobbi təşkilatlarından biri olan Amerika İsrail İctimai Əlaqələr Komitəsinin rəhbərliyi ilə görüş keçirmişdir. Görüşdə Azərbaycanda dinlər və mədəniyyətlər arası dialoq qonaqlar tərəfindən təriflənmişdir.^[89]

2025-ci ilin 28 iyul tarixində Azərbaycanla Vatikan "Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə Müqəddəs Taxt-Tacın Dinlərarası Dialoq üzrə Dikasteriyası arasında dinlərarası dialoq sahəsində Anlaşma Memorandumu"nu imzalamışdır. Anlaşma memorandumu dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqi, tolerantlığın gücləndirilməsi məqsədilə informasiya və təcrübə alış-verişini, həm də birlikdə tədbirlərin keçirilməsini nəzərdə tutur.^[90]

2024-cü ilin noyabrında Azərbaycanda BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı (COP29) keçirilmişdir. Konfransda iqlim dəyişikliyinin təsirlərini yumşaltmaq və inkişaf etməkdə olan ölkələrə daha dayanıqlı enerji mənbələrinə keçməyə kömək etmək üçün maliyyə planları razılaşdırılmış,^[91] karbon kreditlərinin (ətraf mühitə xeyir veriləndə alınan kredit) beynəlxalq ticarətini asanlaşdırmaq və qeydə almaq üçün qaydalar və BMT reyestri razılaşdırılmışdır.^[92]

COP29 tədbirində Bakı İqlim və Sülh Mərkəzi yaradılmışdır. Bakı İqlim və Sülh Çağırışına görə, Bakı İqlim və Sülh Mərkəzinin daimi katibliyi Bakı şəhərində olacaq. Mərkəzdə Azərbaycan İngiltərə, Almaniya, İtaliya, Misir, BƏƏ və Uqanda ilə əməkdaşlıq edir. 30-dan çox ölkə, bir sıra qlobal təşkilatlar və 300-dən çox beynəlxalq QHT-lər Bakı İqlim və Sülh Mərkəzinin fəaliyyətini dəstəkləyir.^[55][93] COP29 ərzində Azərbaycanın təşəbbüsü ilə İqlim Maliyyəsi üzrə Fəaliyyət Fondu yaradılmışdır. Azərbaycan fondun təsisçi-donorudur. Fond bərpa olunan enerji sahəsinə dəstək olacaq.^[94]

Azərbaycan COP29-un təşkilatçısı olaraq, 2025-ci ildə COP30 beynəlxalq tədbirinin keçirilməsi üçün səylər göstərmiş, bu tədbirin keçiriləcəyi ölkə olan Brazilya ilə əməkdaşlıq etmişdir. Brazilya Azərbaycana göstərilən köməyə görə təşəkkür etmişdir. Bununla bağlı olaraq, Azərbaycanın Şamaxı şəhərində iqlim dəyişikliyi üzrə yay düşərgəsi təşkil edilmişdir. COP30 tədbirində "Bakıdan Belemə" adlı yol xəritəsinin təqdimatı olacaq.^{[95][96][97][98]}

2025-ci ilin sentyabrında Azərbaycan nümayəndə heyəti Afrika İqlim Həftəsində iştirak etmişdir. Tədbir ərzində Efiopiyanın Planlama və İnkişaf naziri Fitsum Assefa Azərbaycana iqlim dəyişikliyi və münaqişədən əziyyət çəkən Afrika dövlətlərinə davamlı olaraq dəstək olduğu üçün təşəkkür etmişdir. BMT-nin Afrika İttifaqında xüsusi nümayəndəsi Parfait Onanqa-Anyanqa və İtaliyanın iqlim dəyişikliyi ilə bağlı xüsusi səfiri Françesko Korvaro Bakı İqlim və Sülh Fəaliyyəti Mərkəzinin artan rolunu xüsusi vurğulamışdır.^[99]

2025-ci ilin sentyabrının sonlarında Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi COP31-in keçirilməsi üçün danışıqlar apardığını bəyan etmişdir. Azərbaycan bu tədbiri keçirmək istəyən iki ölkə olan Avstraliya və Türkiyə arasında vasitəçi rolunu oynayır. İki ölkənin tədbiri birlikdə keçirməsi müzakirə edilir.^[100]

Azərbaycan və Böyük Britaniya arasındakı enerji layihələri iki ölkə arasında siyasi dialoq və əməkdaşlıq üçün münbit zəmin rolu oynamışdır.^[101] Bundan başqa, Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan-Birləşmiş Krallıq Parlamentlər arası İşçi qrupu Azərbaycanın Böyük Britaniyada müasir, tolerant, qlobal olaraq qəbul edilə biləcək imicini formalaşdırmada başlıca rol oynamışdır. Fond Londonda sərgilər, musiqili tədbirlər və mədəniyyətlərarası forumlar keçirmişdir. 2022-ci ildə keçirilən Azərbaycan-Birləşmiş Krallıq Mədəni Dialoq Forumunda diplomatlar, incəsənət xadimləri və akademiklər toplaşmış, mədəniyyətin beynəlxalq səviyyədə dialoqun qurulmasındakı rolu araşdırılmışdır. Londonda Azərbaycan muğamı konsertləri, iki ölkə arasındakı ortaq universitet layihələri isə mədəniyyəti diplomatik körpü kimi istifadə etməyin bir nümunəsidir. ^[102]

Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin süvarilər dəstəsi və rəqs ansamblı 2012-ci ildən bəri "Vindzor Kral Atçılıq Şousu"nda iştirak edir.^[103] 2013-cü ildə Oksford Universitetinin Nizami Gəncəvi Mərkəzi açılmışdır. Bu mərkəz Azərbaycan tarixi-mədəni irsini öyrənir.^[104]

Xalçaçılıq və xəttatlıqdan müasir təsviri sənətə qədər Azərbaycan incəsənət irsi Viktoriya və Albert Muzeyi, Saatçı Qalereyası kimi vacib London məkanlarında nümayiş edilmişdir. Muğam, Azərbaycan cazı və klassik musiqisinin təqdim edilməsi ilə Britaniya tamaşaçısı Azərbaycan musiqi ənənələrini tanımışdır. Londonda keçirilən ənənəvi Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri isə konsertlər, Azərbaycan milli mətbəxinin dadılması, kino nümayişləri və akademik mühazirələr vasitəsilə Azərbaycan mədəniyyətiylə tanışlığa imkan verir. ^[105]

Heydər Əliyev Fondu Londonda Azərbaycan irsini nümayiş etdirən sərgilərin və dinlərarası dialoqun təşkil edilməsində açar rolu oynamışdır. Bu tədbirlərdə Şəki və Gəncə kimi şəhərlərdən olan Azərbaycan memarlıq abidələri, əlyazmalar və tarixi eksponatlar nümayiş edilmişdir. ^[105] İki ölkə arasındakı media əməkdaşlığı isə getdikcə təkamül keçirmiş, birlikdə istehsal edilmiş sənədli filmlər, podkastlar və jurnalist mübadiləsi proqramları Britaniya və Azərbaycan baxış bucaqlarını yaxın dialoqa doğru çəkmişdir. ^[106]

Azərbaycan Rusiya ilə müttəfiqlik münasibətləri ilə bağlı Moskva Bəyannaməsini imzalamışdır. Bəyannamədə "konsert-qastrol fəaliyyəti, kitabxana və muzey işi, kinematoqrafiya və mədəniyyət üzrə təhsil sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsini, eləcə də irimiqyaslı mədəni maarifləndirmə tədbirlərinin keçirilməsini" təşviq etmək məsuliyyətini iki tərəf də öz üzərinə götürmüşdür.^[107]

2025-ci ilin yayında Azərbaycan ilə Rusiya arasında münasibətlərin pisləşməsi nəticəsində Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Rusiya ilə dövlət və özəl müəssisələrin xətti ilə Azərbaycanda keçirilməsi nəzərdə tutulan konsertlər, festivallar, tamaşalar, sərgilər ləğv edilmişdir.^{[108][109][110]} Daha sonra Rusiyada Azərbaycanın keçirəcəyi mədəni tədbirlər Rusiya tərəfindən ləğv edilmişdir.^[111] TASS agentliyinin rəhbəri Mixail Qusman Azərbaycanın III Şuşa Qlobal Media Forumunda iştirak etdiyi üçün vəzifəsindən azad edilmişdir.^[112] Tədbirdə iştirak edən, politoloq Sergey Markov əvvəlcə Rusiyada təhdil edilmiş, daha sonra isə Rusiyanın xarici agent siyahısına salınmışdır.^[113]

Rusiyanın TASS agentliyi bundan sonra Qarabağda İvan Ayvazovskinin heykəlinin götürülməsi ilə bağlı xəbərdə Xankəndi şəhərini "Stepanakert" adlanmışdır. Azərbaycan bunun ardınca açıqlama verərək, Rusiya toponimləri üçün qeyri-rus adlarını istifadə etməyə başlayacağını bəyan etmişdir. TASS agentliyi daha sonra xəbərdə dəyişiklik edərək, əvvəlcə "Dağlıq Qarabağ", sonra isə sadəcə "Qarabağ" adından istifadə etmişdir.^[114]

Bundan başqa, Azərbaycanın "İpək Yolu" Mədəni və Tarixi Araşdırmalar İctimai Birliyi Rusiya tərəfindən soyqırıma məruz qalan çərkəz xalqı haqqında silsilə tədbirlər keçirmişdir. Bu tədbirlərdə çərkəz diaporunun nüməyəndələri iştirak etmiş, Azərbaycanla çərkəzlər arasında əlaqələrin davam etdirilməsi yolları təklif edilmişdir.^[115]

Azərbaycan və Türkiyə arasında 2021-ci ildə imzalanmış Şuşa Bəyannaməsinə görə, iki ölkə beynəlxalq miqyasda türk mədəni irsini təşviq etməyi öhdəlik kimi öz üzərilərinə götürüblər.^[116] Bundan başqa, 2018-ci ildən Türkiyədə aktiv olan Haber Global xəbər kanalı Azərbaycan tərəfinin fikirlərini dünyaya çatdırır.^[117] Azərbaycanın neft-qaz şirkəti SOCAR isə Türkiyənin Galatasaray klubuna sponsor olmuşdur.^[118] 2023-cü ildə Türkiyədə baş verən zəlzələdən sonra Azərbaycanın köməyi ilə, dağıntılara məruz qalan Qəhrəmanmaraşda "Azərbaycan məhəlləsi" salınmış, zəlzələdən əziyyət çəkənlər evlə təmin edilmişdir.^[119]

2024-cü ildin avqustunda Azərbaycan və Özbəkistan müttəfiq olmuş, iki ölkənin mədəniyyət nazirlikləri mədəni-humanitar əməkdaşlıq üzrə yol xəritəsini imzalamışdır.^[120] Müttəfiqlik müqaviləsində hər iki tərəf "yaradıcı ittifaqlar və birliklər, mədəniyyət, ədəbiyyat, elm, təhsil və incəsənət xadimləri arasında tarixən yaranmış əlaqələr və təmaslar əsasında ümumi mədəni-humanitar məkanın qorunub saxlanması və möhkəmləndirilməsi üçün şərait təmin edilməsi"ni öhdəlik kimi öz üzərilərinə götürüblər.^[121]

2025-ci ilin 17 iyul tarixində Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada olmuş, ona "Dostluq" adlı Qarabağ atı hədiyyə edilmişdir.^[122] Azərbaycan rəhbərliyinin 22 avqust tarixində Türkmənistana etdiyi səfərdə Qurbanqulu Berdiməhəmmədov qarşılıqlı Mədəniyyət Günlərinin keçirilməsini, təhsil, mədəniyyət, turizm, mədəni dəyərlərinin — xalçaçılıq, atçılıq, tətbiqi sənətin inkişafı sahələrində tədbirlərin keçirilməsini mədəni-humanitar əlaqələrin tərkib hissəsi kimi qeyd etmiş, mədəni mübadilə üçün imkanların olduğunu demişdir.^[123] Bu səfərdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə "Taus" ləqəbli Ahaltəkə atı hədiyyə edilmişdir.^[124]

2025-ci ilin avqust ayında Daşkənddə "Azərbaycan, Özbəkistan və Avropa — ümumi inkişaf naminə əməkdaşlıq" adlı beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Tədbirdə sabiq dövlət başçıları, xarici işlər nazirləri və Avropa İttifaqı institutlarının nümayəndələri iştirak etmişdir. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi tərəfindən təşkil edilən tədbirdə Avrasiyada strateji dialoq və əməkdaşlıq müzakirə edilmişdir.^[125][126]

2025-ci ildə Azərbaycanın Avraam müqavilələrinə daxil edilməsi, Ərəb–İsrail münaqişəsində rol oynaması təklif edilmiş,^[127] Bakıda hərbi qarşıdurmanın qarşısını almaq üçün Türkiyə-İsrail və Suriya-İsrail danışıqları keçirilmişdir.^[128][129]

Azərbaycan Suriyanın yenidən qurulmasında maraqlı olduğunu bəyan etmiş, Suriyanı qazla təchiz etməyi planlaşdırmışdır.^[130] Bundan başqa Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin Hələbdəki məzarının bərpa edilməsi iki ölkə arasındakı danışıqlarda qərarlaşdırılmışdır.^[131] Beləliklə, Azərbaycan Orta Şərq diplomatiyasında yeni oyunçu olaraq meydana çıxmışdır.^[132] Bu zaman Azərbaycan münaqişələrə vasitəçilik etmək və enerji sövdələşmələri etmək üçün öz neytrallığını və rəqib güclərlə diqqətlə balanslaşdırılmış əlaqələrini istifadə etmişdir.^[133]

2025-ci ilin oktyabrında Avropa Ravvinləri Konfransının Azərbaycanda keçirilməsi planlaşdırılıb. Əsas müzakirə ediləcək mövzulardan biri Azərbaycanın Avraam müqavilələrinə daxil edilməsidir.^[134]

Azərbaycan öz diasporundan beynəlxalq arenada təmsil edilmək və ölkənin imicini artırmaq üçün istifadə edir. Mədəni kommunikasiya vasitəsilə, çalışılır ki, təkcə diaspor nümayəndələrinin xarici ölkələrə töhfələrinin tanınması əldə edilməsin, həm də Azərbaycan mədəniyyətinin, dəyərlərinin və diplomatik təşəbbüslərinin təşviqi həyata keçirilsin.^[135]

2019-cu ildən etibarən müxtəlif ölkələrdə dövlət tərəfindən Azərbaycan evləri açılmışdır. 2025-ci il məlumatına görə, dünyanın 20 ölkəsində 30-dan çox Azərbaycan evi fəaliyyət göstərir. Bu evlərin məqsədi Azərbaycan diasporu ilə münasibətlərin saxlanılması, Azərbaycan adət-ənənələri, mədəniyyəti və dilinin təbliğ edilməsi, Azərbaycan dövlətinin mövqeyinin dünyaya çatdırılması, Azərbaycanın tanıdılması və s.-dir. Bu evlər Azərbaycanın kiçik modeli sayılır və burada Azərbaycan adət-ənənələri "qorunur". COVID-19 pandemiyası dövründə Azərbaycan evləri azərbaycanlılara yardım göstərmişdir.^[136][137] Hər Azərbaycan evinin həftəsonu məktəbi də var.^[138]

2025-ci ildə Azərbaycanın dəstəyi ilə Əfqanıstanda "Avşar Ulduzu" Tədris Mərkəzi açılmışdır. Mərkəzin açılmasında məqsəd əfşar milli mədəni irsinin qorunması, Azərbaycan dili və tarixinin öyrədilməsidir.^[139]

2025-ci ilin mart ayında Azərbaycanda "Türkman irsi: vətəndaş cəmiyyətlərinin həmrəyliyi" adı ilə silsilə tədbirlər keçirilmişdir. Tədbirlərin İraq türkmanları tərəfdən iştirakçıları İraq parlamentinin Türkmanlar qrupunun sədri Ərşad Saleh, İraq Tarixçiləri Birliyinin təmsilçisi, "Türkmaneli" qəzetinin baş redaktoru Najat Şükür və İraq türkmanlarının "Tert TV" kanalının rəhbəri Türkeş Salehdir, Suriya türkmanlarından olan iştirakçılar isə Suriya Türkman Dərnəkləri Federasiyasının prezidenti Tarık Sulo Cevizci və Suriya Türkman Platformasının yaradıcısı Əsəd Arberdir. Tədbirlər boyunca, türk xalqları arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi məsələlərinin müzakirəsi, yenidən qurulan Qarabağa səfər, Novruz bayramı şənliklərində iştirak və s. həyata keçirilmişdir.^[140]

2025-ci ilin sentyabrında Şərqi Anadolunun universitet rektorları və Azərbaycan İğdır evinin rəhbərinin daxil olduğu Türkiyə nümayəndə heyəti Azərbaycanın Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə görüşmüşdür. Görüşdə vahid türk diasporunun yaradılması, Azərbaycan və Türkiyənin "yumşaq gücü"nün inkişaf etdirilməsi, universitetlərlə ortaq layihələrin həyata keçirilməsi və s. müzakirə edilmişdir.^[141] Həmçinin, 2025-ci ildə Şərqi Anadoluda yaşayan azərbaycanlı gənclərin forumunun keçirilməsi planlaşdırılmışdır.^[142]

XX əsrin 90-cı illərindən başlayaraq, Azərbaycan xaricdə Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzləri yaradır. Mədəniyyət Mərkəzləri Azərbaycan mədəniyyətini təbliğ edir, həm də mədəni əlaqələrin yaranmasına kömək edir. Bu mərkəzlər həm də Azərbaycanın dövlət siyasətini, mədəniyyətlər və xalqlar arasındakı dostluğu təbliğ edir.^[143] Bundan başqa Pakistan, Çin, Rusiya, Özbəkistan, Serbiya, Belarus və Macarıstanda Azərbaycan Dil və Mədəniyyət Mərkəzləri, Ruminiyada Azərbaycan Multikulturalizm Mərkəzi fəaliyyət göstərir.^[144]

Kann və Paris kimi bir sıra Fransa şəhərlərində Azərbaycan şəhərciklərinin qurulması vasitəsilə fransız cəmiyyətinə "balaca Bakı" nümayiş etdirilmişdir. Parisdəki Azərbaycan şəhərciyi Eyfel qülləsinin düz yanında yerləşdirilmişdi.^[145]

Heydər Əliyev Fondu Azərbaycanın milli marka kimi özünü təbliğ etməsi prosesində özünəməxsus mövqeyə malikdir. Fond mədəni diplomatiyada yumşaq güc forması kimi fəaliyyət göstərir. Fond Azərbaycanın müsbət imicini təbliğ edərək, həm də mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqi və qlobal mədəni irsin qorunması üçün işlər görür. Heydər Əliyev Fondu Azərbaycan diasporu ilə də işlər aparır. 2007-ci ildən bəri fond Xocalı qətliamı və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı dünya miqyasında maarifləndirmə kampaniyası aparır. Keçirilən nümayişlər, sərgilər və nəşrlər bu hadisələri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq məqsədi daşıyır. Xüsusilə, 2008-ci ildə Heydər Əliyev Fondunun rəhbərliyi ilə həyata keçirilən "Xocalıya Ədalət" Beynəlxalq Maarifləndirmə Kampaniyası Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinin ədalətli həllində Azərbaycanın mövqeyini gücləndirmək və maarifləndirmək üçün vacib rol oynayır. UNESCO-nun Baş Qərargahında "Qarabağ xanəndələri" albomunun təqdimatı və Xocalı soyqırımı kimi hadisələri əks etdirən bukletlərin nəşri də fon tərəfindən həyata keçirilmişdir. Heydər Əliyev Fondu mədəni diplomatiya vasitəsilə, Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalının keçirilməsi və Azərbaycan muğamının UNESCO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs kimi tanınması təşəbbüsləri vasitəsilə ölkənin tanıdılmasına töhfə verir.^[135]

Heydər Əliyev Fondu və İtaliya Katolik kilsəsi rəhbəri, kardinal Gianfranko Ravasi Roma katakombalarının bərpası üçün maliyyə ayrılması haqqında müqavilə imzalamış, beləliklə, fond katakombaların bərpasında iştirak etmişdir. Eyni vaxtda fond həm də müqəddəs Marsellin və Pyotrun məzarlarının bərpasında iştirak etmişdir.^[48] Fondun xarici ölkələrdə tarixi-mədəniyyət abidələrinin bərpası sahəsində fəaliyyətinə 2007-ci ildə Parisdə Versal Sarayının parkındakı ümumbəşəri abidələrin bərpası^[146], 2008-ci ildə Luvr muzeyinin bərpası^[147], 2011-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi zamanı yanmış və dağıdılmış Berlin qəsrinin bərpası^[148], 2013-cü ildə Romada Kapitolini Muzeyinin "Filosoflar zalı"nın təmirini^[149] misal göstərmək olar. 2025-ci ildə Azərbaycanın vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə, Vatikanda Kommodilla katakombalarının Azərbaycanın maliyyə dəstəyi ilə bərpasından sonra açılışı olmuşdur. Mehriban Əliyeva həm də Azərbaycanın maliyyə dəstəyi ilə bərpa edilən Müqəddəs Pavel Bazilikasında görülən işlərlər tanış olmuşdur.^[150][151]

•  
  Pakistanın Müzəffərabad şəhərində Heydər Əliyev Fondu dəstəyi ilə qurulmuş qızlar üçün orta məktəb
•  
  Parisdə “Azərbaycan – tolerantlıq məkanı” adlı foto-sərgi
•  
  Vatikanda “Azərbaycanın zəngin incilərinə tarixi baxış” sərgisi
•  
  İtaliyada "Azərbaycan Mədəniyyəti İli" konsert proqramı

Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin dəstəyi ilə fəaliyyətini davam etdirən qeyri-hökumət təşkilatı olaraq, ətrafında müxtəlif xarici ölkələrin keçmiş dövlət və hökumət başçılarını və nüfuzlu beynəlxalq ekspertləri birləşdirir. Mərkəzi Bakı şəhərində yerləşir. Ali idarəetmə orqanı dünyanın nüfuzlu ictimai və siyasi xadimlərindən ibarət İdarə Heyətidir. Mərkəzin həmsədrləri Latviya Respublikasının sabiq Pezidenti (1999–2007) Vayra Vike-Freyberqa^[152] və Dünya Bankının sabiq vitse-prezidenti (1992–2000) İsmayıl Seragəldindir.^[153]

Mərkəz 2013-cü ildən etibarən Bakı şəhərində keçirilən Qlobal Bakı Forumunun əsas təşkilatçısı kimi çıxış edir. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi 2013-cü ildən bugünədək sayca 7 Qlobal Bakı Forumu və 42 yüksəksəviyyəli toplantı keçirilib. Hər bir forumda ümumilikdə 500-dən çox xarici qonaq iştirak etmişdir.^[154]

Azərbaycan ticarət evləri ölkənin təbliğ edilməsi, ixracının artırılması, "Made in Azerbaijan" brendinin dünyada tanıdılması üçün istifadə edilir. İlk dəfə Azərbaycan ticarət evi 2017-ci ildə yaradılıb. İlk Azərbaycan evi Minskdə olub, daha sonra MDB ölkələrinə, Asiyaya və Körfəz ölkələrinə yayılıb. Azərbaycan ticarət evləri Belarus, Polşa, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər, Latviya, Çin, Qazaxıstanda fəaliyyət göstərir. Azərbaycan şərab evləri isə Rusiyada və Çində fəaliyyət göstərir.^[155][156] Azərbaycanın Çində Azərbaycan ticarət evi və şərab evlərinin sayı 10-a çatmışdır.^[157]

İslam ölkələrində yerləşən Azərbaycan ticarət evlərində şirələr, qənnadı məhsulları, quru və təzə meyvələr, çay və s. geniş təqdim edilən məhsullar arasındadır. Belarus, Rusiya və Çində isə daha çox Azərbaycan şərabları və içki məhsulları təqdim edilir. Alıcılar arasında nar şərabları və şirələrinə xüsusilə üstünlük verilir.^[155] Bundan başqa Azərbaycan bir sıra ölkələrdə turizm büroları açaraq, ölkənin turizm imkanlarını beynəlxalq səviyyədə reklam edir.^[158]

• Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri. Mədəniyyəti Günləri keçmiş Sovet ölkələri, Almaniya, Cənubi Koreya, Səudiyyə Ərəbistanı, Mərakeş, İsveçrə, Kuba, Meksika, Mərakeş, İordaniya, Çin, Fransa, İtaliya, Türkiyə, Braziliya, İran və Albaniyada keçirilmişdir. Təşkilatçısı Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyidir.^[159]
• Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və Caspian Event Organisers tərəfindən keçirilən beynəlxalq sərgidir.
• Bakı prosesi və ya Bakı Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu. 2011-ci ildən bəri Azərbaycanda keçirilir. Məqsəd mədəniyyətlər və sivilizasiyalar arasında effektiv və səmərəli dialoqun qurulmasıdır. Təşkilatçısı Heydər Əliyev Fondudur.^[160]
• Qlobal Bakı Forumu. Qlobal problemlər bu forumda müzakirə edilir və mümkün həll yolları təklif edilir. Təşkilatçısı Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzidir.^[161]
• Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində bir sıra ölkələrin nazirlərinin iclasları. 2015-ci ildən bəri Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının, 2023-cü ildən bəri isə Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasının iclasları Bakıda keçirilməyə başlanmışdır.^[162]
• Diaspor Gənclərinin Yay Düşərgəsi. Düşərgənin məqsədi diaspor gənclərinə Azərbaycanın müəyyən məsələlərdəki mövqeyinin çatdırılması, mədəni maarifləndirmə, diasporun inkişaf etdirilməsi, mədəniyyətlərarası dialoq və s.-dir.^[163] Təşkilatçısı Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsidir.^[164]
• Şuşa Qlobal Media Forumu. Forumda müxtəlif media nümayəndələri toplaşır və Azərbaycan beynəlxalq ictimaiyyətə lazım bildiyi, müəyyən mesajları verir. Forumun digər hədəfləri Azərbaycan mədəniyyətinin tanıdılması, regionda sülh və əməkdaşlıq üçün körpülərin qurulmasıdır.^[165]
• Nəsimi — şeir, mənəviyyat və incəsənət festivalı. 2008-ci ildən bəri qeyd edilən festivaldır. Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə, 2025-ci ildən etibarən isə ICESCO-nun tərəfdaşlığı ilə keçirilir.^[166]
• Bakı Təhlükəsizlik Forumu. Qlobal və regional təhlükəsizlik məsələlərinə həsr olunmuş beynəlxalq platformadır. Müxtəlif ölkələrin kəşfiyyat və təhlükəsizlik qurumlarının nümayəndələrini bir araya gətirərən forumun keçirilməsində məqsəd müasir təhlükəsizlik çağırışlarını müzakirə etmək, baxış bucaqlarını bölüşmək və əməkdaşlığı gücləndirməkdən ibarətdir.^[167]

• Bakı Enerji Həftəsi. 1994-cü ildən etibarən, Xəzər regionunda neft-qaz sahəsi ilə bağlı keçirilən sərgidir.^{[168][169][170][171]}
• Bakı Su Həftəsi. Azərbaycan və ətraf regionda su təsərrüfatı sahəsində praktiki əməkdaşlıq imkanlarının qiymətləndirilməsi və açıq dialoqun həyata keçirilməsi üçün keçirilən tədbirdir.^[172]
• Bakı İqlim Fəaliyyəti Həftəsi. İqlim həllərinin araşdırılması və belə həllərin tətbiqinin sürətləndirilməsi üçün, müxtəlif ölkələrdən olan mütəxəssislərin, siyasətçilərin, vətəndaş cəmiyyətinin üzvlərinin, özəl sektorun nümayəndələrinin dəvət edildiyi tədbirdir.^[173]

• Azərbaycan Mədəniyyət Elçilərinin Forumu. Təşkilatçısı Azərbaycanın Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Mədəniyyət Nazirliyidir, forumun Antalyada keçirilməsi planlaşdırılır. Forum çərçivəsində mədəniyyət elçilərinin fəaliyyəti ilə Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği, Azərbaycan mədəniyyət xadimlərinin Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzləri və Azərbaycan evləri ilə əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi planlaşdırılır.^[174]
• Şərqi Anadoluda yaşayan azərbaycanlı gənclərin forumu. Şərqi Anadoluda yaşayan azərbaycanlıların mənşəcə bir hissəsinin Ermənistandan olması, Ermənistan azərbaycanlılarının qayıdış konsepsiyasının qəbulu ilə bağlı olaraq, Azərbaycan hökuməti Şərqi Anadoluda yaşayan azərbaycanlılara diqqəti artırmış, belə bir forum keçirməyə qərar vermişdir.^[142]

• Dünya Azərbaycanlılarının Qurultayı. Xaricdə yaşayan azərbaycanlıların müstəqil Azərbaycan Respublikası ilə əlaqələrinin daha da möhkəmləndirilməsi, dünya azərbaycanlıları arasında birliyin və həmrəyliyin təmin olunması, habelə Azərbaycan icmaları, cəmiyyət və birliklərinin fəaliyyətinin gücləndirilməsi və əlaqələndirilməsi ilə bağlı məsələlərin müzakirə edildiyi ən yüksəksəviyyəli tədbirdir.^[175]
• Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu. Bəşəriyyətdə maraq doğuran, qlobal məsələlərlə bağlı geniş dialoq, fikir mübadiləsi və müzakirələr aparmaq üçün, 2011-ci ildən bəri keçirilən forumdur.^[176]

• Azərbaycan təsiri

• Aqil Vəliyev. Azərbaycanın mədəni diplomatiyası. "Turizm və qonaqpərvərlik tədqiqatları".-2014.-№ 5.-S.68–78.