Aylar Həqqi

Aylar Həqqi 1999-cu ildə Məlikkənd şəhərində anadan olub^[1][2]. Əslən azərbaycanlıdır^[1]. Sonradan ailəsi ilə birlikdə Təbriz şəhərinə köçüblər. Təbriz Azad Universitetinin tibb fakültəsinin IV kurs tələbəsi olub^[3].

O, 2022-ci il İran etirazları çərçivəsində noyabrın 16-da Təbrizdə baş tutmuş hökumət əleyhinə etiraz aksiyasına qatılıb^[4]. Hökumət qüvvələri nümayişçilərə qarşı zorakılıq tətbiq edərək aksiyanı dağıtmağa başlayıblar. Polisin müdaxiləsindən sonra Aylar Həqqi zorakılıqdan qaçmaq məqsədilə binalardan birinə sığınıb^[5][6]. Onu təqib edən bir neçə məmur onun ardınca binaya girib başının arxasından güllə ilə vurub öldürüblər.^{[7][8][9][10][11][12]} Cinayətin izini itirmək məqsədilə isə onun nəşini hündürmərtəbəli binadan aşağı atıblar.^{[10][13][14][15][16]} Daha sonra təhlükəsizlik agentləri Ayların hündürlükdən yıxıldığını, intihar etdiyini^[4] söyləmələri üçün ailəsinə təzyiq göstəriblər.^{[13][17][18][19]}. Ailəsi bunu qəbul etmədikdən sonra isə atası Rəcəb Həqqi təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən saxlanılıb^[4][10]. Hökumət qüvvələri Aylar Həqqinin ailəsinə təzyiq etmək məqsədilə onun nəşini 2 gün özlərində saxlayıblar.^[4]

İranda rejiminə bağlı olan media bir binanın təhlükəsizlik kamerasının lentə aldığı videonu yayımlayıb iddia edib ki, Aylar Həqqi maşından endikdən bir az sonra çuxura düşərək həyatını itirib^[13]. Lakin bu videoda sadəcə bir qadının maşından düşdüyü görünür^[13]. Və videoda üzü belə görünməyən qadının kimliyini müəyyən etmək mümkün deyil^[20][21].

2022-ci il İran etirazları dövründə İran hökuməti etirazlarda həyatını itirənlərin ölüm səbəbini müxtəlif "qəzalarla" əlaqələndirib^[22]. Çox vaxt öldürülənlərin "yüksəkdən yıxılma", "intihar", "ürək problemi" və "üsyançı izdihamın içindən hücum" nəticəsində öldüyünü iddia ediblər. Hökumət etirazların başlanma səbəbi olan Məhsa Əmininin də ürək xəstəliyindən öldüyünü açıqlayıb^[20].

Ailəsi qızlarının nəşini təhvil aldıqdan sonra onu doğulduğu Məlikkəndə dəfn etmək istəsələr də bu onlara icazə verilməyib^[23]. Daha sonra isə Aylar Həqqinin atası Rəcəb Həqqiyə dəfn mərasiminin Təbrizdə, səssiz keçirilməsi və ictimailəşdirilməməsi üçün təzyiq göstərilib.^[5][23] Buna baxmayaraq, xəbər ictimailəşib^[5] və dəfn mərasiminə çox sayda vətəndaş qatılıb^[20]. Dəfn mərasimi 2022-ci il noyabrın 18-də Təbrizin Vadi-Rəhmət qəbiristanlığında baş tutub^[20]. Dəfnə qatılan vətəndaşlar İran əleyhinə şüarlar səsləndiriblər^[20][24][25]. Onlar "Biz hamımız Aylarıq, mübarizə davam edir"^[26][27], "Azadlıq, ədalət, milli hökumət"^[20] "Azərbaycan milləti çəkəmməz bu zilləti" kimi şüarlar səsləndiriblər^[8]. Təhlükəsizlik qüvvələri qəbiristanlıqda toplaşan vətəndaşlara hücum edərək onları ərazidən uzaqlaşdırıb^[20][28][29] və bir neçə nəfəri həbs edib^[30]. Bundan başqa Təbriz Tibb Elmləri Universitetinin professoru Şəmsi Abbasəlizadə Aylar Həqqinin dəfn mərasiminə qatıldığı üçün işindən uzaqlaşdırılıb^[31].

2022-ci il dekabrın 27-də Aylar Həqqinin 40 mərasimi baş tutub^[32][33]. Mərasimə toplaşanlar burada hökumət əleyhinə şüarlar səsləndiriblər^[34]. Onlar "Biz hamımız Aylarıq, azadlığı haylarıq", "Azərbaycan yatmayıb, Aylar qanı batmayib", "Xamenei qatildir, hökuməti etibarsızdır", "diktatora ölüm" kimi şüarlardan istifadə ediblər^[34][35]. Mərasimdə Aylar Həqqinin atası da çıxış edib.^[21] Daha sonra mərasimə təhlükəsizlik qüvvələri müdaxilə ediblər. Nəticədə mərasim iştirakçıları ilə təhlükəsizlik qüvvələri arasında qarşıdurma baş verib^[34][36]. Təhlükəsizlik qüvvələri insanlara hücum edib onları dəyənəklərlə döyüblər. Aylar Həqqinin valideynləri və bir neçə nəfər həbs edilib.^{[21][34][37][38]}

Aylar Həqqi öldürüldükdən sonra Şərqi Azərbaycan ostanında etirazların şiddəti artıb^[39][40]. Təbriz, Binab və Aylar Həqqinin doğulduğu Məlikkənddə güclü etirazlar və tətillər keçirilib^[41][40]. Bu etirazlarda onlarla etirazçı həbs edilib^[41][40]. Təbriz Azad Universitetinin Tibb fakültəsinin tələbələri də İran hakimiyyətinin Aylar Həqqini qətlə yetirməsinə etiraz olaraq universitetdə aksiya keçiriblər^{[42][43][44][45]}.

2022-ci il noyabrın 28-də Azərbaycan Respublikasındakı gənc qızlar İranda qadın hüquqları uğrunda mübarizə aparan insanlara və orada öldürülmüş azərbaycanlı qızlar Hədis Nəcəfi, Əsra Pənahi və Aylar Həqqinin xatirəsinə fləşmob keçiriblər.^{[46][47][48][49]} Fləşmobun sonunda Aylar Həqqi və digər öldürülmüş azərbaycanlıların şəkilləri nümayiş etdirilib və "Xəbərimiz var, sizinləyik!" yazısı yazılıb.^[50]

2023-cü il fevralın 20-də Təbriz küçələrində divarlara "Aylar Həqqi", "Şüarlarımızı divarlardan silə bilərsiniz, qan izlərini yox", "Ölüm olsun Xameneiyə", "Ölüm olsun diktatora" şüarları yazılıb.^[51][52]

• Hədis Nəcəfinin ölümü
• Əsra Pənahinin qətli
• Məhsa Əmini etirazları

• İran polisi tərəfindən qətlə yetirilən Cənubi Azərbaycanlı Aylar Həqqi dəfn edilib / İTV
• Aylar Həqqinin qırx mərasimində etirazçılar Əli Xameneiyə qarşı şüarlar səsləndirib
• Aylar Həqqinin 40 mərasimi
• Aylar Həqqinin dəfn mərasimində polislərin insanları döyməsi
• آیلار حقی را "با گلوله کشتند" اما باز ادعای سقوط از ارتفاع در رسانه‌های حکومتی