Aydın Arif oğlu Əlizadə (1989-cu ilə qədər Əliyev; 21 oktyabr 1963, Bakı) — multidissiplinar sahədə fəaliyyət göstərən Azərbaycan alimi, fəlsəfə elmləri doktoru, dosent.
| Aydın Əlizadə | |
|---|---|
| Aydın Əliyev (1989-cu ilə qədər) | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | SSRİ, Azərbaycan SSR, Bakı şəhəri |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Elm sahəsi | Multidissiplinar tədqiqatlar |
| Elmi dərəcəsi | Fəlsəfə üzrə elmlər doktoru |
| Elmi adları | Baş elmi işçi, dosent |
| İş yerləri | AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu |
| Alma-mater | Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutu |
| Təhsili | Ali |
| Üzvlüyü | |
| science.gov.az/az/forms/… | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İskəndər Əliyevin, Pəri Əliyeva və Abutalıb Abdullayevin nəvəsidir.
1963-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdu. 1980-ci ildə orta məktəbi bitirmiş, 1988-ci ildə Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunda ali təhsil almışdı. 1981−1983-cü illərdə SSRİ Hərbi dəniz güvvələrində qulluq etmişdi. 1978-2002 ilə qədər təsərrüfat sahəsində işləyib.
Elmi fəaliyyəti 1997−2000-ci illərdən başlamış, o zaman Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq (indiki Fəlsəfə və Sosiologiya) institutunun dissertantı olmuşdu. 2001-ci ildə namizədlik, 2009-cu ildə isə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdi.
2003-cü ildən bu günə kimi AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya institutunda elmi işçidən baş elmi işçi vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir[1]. Bir müddət həmin institutunun ictimai elmlər üzrə Dissertasiya şurasının üzvü olmuşdu. 2023-cü ildən başlayaraq Bakı İlahiyyat İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən AAK-ın 8 dekabr 2023 il tarixli 3-50/3-1-1-271/2023 nömrəli əmri ilə yaradılmış qeydiyyat nömrəsi BFD 4.03 Birdəfəlik dissertatiya şurasının üzvüdür[2].
Azərbaycanda və xarici ölkələrdə dərc edilmiş kitabların (monoqrafiyalarin, polemik və apologetik əsərlərin, ensiklopedik lüğətlərin, dərsliklərin, ədəbi əsərlərin) məqalələrin və tərcümələrin müəllifidir. Rusiya və Azərbaycan müəllifləri tərəfindən yazılmış bir sıra kitabların elmi redaktoru olmuşdur[3].
Bir çox beynalxalq elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış etmişdi.
Elmi fəaliyyəti multidissiplinar xarakter daşıyır və müxtəlif elm sahələrinin qovşağında formalaşmışdır. Tədqiqatları humanitar, ictimai və texniki fənlərin inteqrasiyasını əhatə edir. Təsərrüfat sahəsinin sosiologiyası, dinşünaslıq, siyasi sosiologiya, hüquq tarixi, fəlsəfə və ədəbiyyatşünaslıq sahələrində apardığı araşdırmalar bu fənlərin qarşılıqlı əlaqəsini nümayiş etdirir. Yanaşmaları həm tarixi-sosioloji metodları, həm də normativ-hüquqi və texniki təhlilləri birləşdirərək elmi nəticələrin praktik tətbiqinə və dövlət siyasətinə töhfə vermişdir.
Azərbaycanın iyirminci əsrin ortalarında qazlaşdırılmasının[4] və kommunal təsərrüfatının[5] tarixi-sosioloji aspektlərini arxiv materialları əsasında araşdırmışdır. Rus dilinə tərcümə edilmiş monoqrafiyalar Rusiya Dövlət Kitabxanasında açıq yayımdadır[6][7]. Bununla da təsərrüfat sahəsinin sosiologiyası elm sahəsini ilk dəfə ölkə elmində tətbiq etmişdir. Bu sahədə elmi fəaliyyət praktiki xarakter daşıyır, SOCAR Qaz İxrac İdarəsi[8], "Azəriqaz" İB[9] və Bakı İcra Hakimiyyətinin Mənzil-Kommunal Departamenti[10] tərəfindən rəsmi olaraq tanınmışdır. Monoqrafiyalara xarici rəylər Volqoqrad İdarəetmə institutu[11] və Rusiya Ali İqtisad Məktəbi[12] tərəfindən verilmişdir. Azərbaycan mətbuatında da bu elmi əsərlərin haqqında yazılar dərc edilmişdır[13][14].
Azərbaycan dilində antik fəlsəfə tarixi dərsliyini[15] , eləcə də erkən Xristianlığın fəlsəfə tarixinə[16] həsr edilmiş monoqrafiyanı dərc etmişdi. Bu əsərlər Azərbaycan dilində ali məktəblərdə istifadə olunan yeganə fundamental dərsliklərdir.
Gizli Müsavatın təşkilatının tarixini[17][18], sağ-trotskiçilərin repressiya işini[19] və 1944-1964-cü illərdə Azərbaycanda erməni kilsəsinin fəaliyyətini[20] arxiv materialları əsasında araşdırmışdır.
Erkən müsəlman dövlətlərinin səlnamələrinin[21], eləcə də Moskva, Bakı və Almatı şəhərlərində nəşr olunmuş, rus[22], azərbaycan[23] (həmmüəllifliklə) və qazax dillərində[24] (həmmüəllifliklə) hazırlanmış, MDB məkanında tanınan və istinad edilən “İslam. Ensiklopedik lüğət”in müəllifidir. Əsər Qazaxıstanda dövlət qrantı ilə nəşr edilmiş, Qazaxıstan Elm və Təhsil Nazirliyinin rəsmi tövsiyəsi ilə ölkənin təhsil sisteminə daxil edilmişdir. Azərbaycanda bu əsərin beynalxalq əhəmiyyətini Bakı İlahiyyat institutu[25] və Milli Məclis deputatı öz rəylərində təsdiqləmişdir[26].
“Dindarlıq, Tolerantlıq və İslahatlar: Azərbaycan Gəncləri Üzrə 2022-ci il Sosioloji Sorğusu”[27] adlı sosioloji sorğu və təhlilin müəllifidir. Tədqiqat Bakı, Lənkəran, Gəncə və Zaqatala şəhərlərində gənclərin dindarlıq və dünyəvilik səviyyəsini öyrənmişdir. Azərbaycan Respublikasının QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin qrantı çərçivəsində icra olunmuş, dövlətin din siyasəti üçün praktik baza kimi təqdim edilmişdir.
Y. A. Eyvazovun “M. T. Sidqi: poeziya, maarifçilik, publisistika” monoqrafiyasının[28] (Bakı, 2026, 320 s.) elmi redaktorudur. Sovet dövrü alimin əlyazmalarından və yayımlanmamış tədqiqatlarından istifadə edilərək ilk dəfə elmi ictimaiyyətə təqdim olunmuşdur. Sovet ideoloji qəlibləri çıxarılaraq müasir elmi kateqoriyalara uyğunlaşdırılmışdır – postsovet məkanında nadir nümunədir.
2016-cı ildə İtaliyada Fabrizio Serra Editore nəşriyyatında dərc olunmuş və Web of Science bazasında indeksləşdirilmiş “La religione nell'Azerbajgian contemporaneo” adlı məqalənin (Radif Mustafayevlə həmmüəlliflikdə) müəllifidir[29]. Məqalə Religioni e società jurnalının XXXI, № 84 sayında (səh. 41–46) çap olunmuşdur.
Alimin əsərlərinə geniş istinadlar edilmişdir. Google Scholar məlumatına görə, onun işlərinə ümumilikdə 600 sitat gətirilmişdir, h-indeksi 5[30]. Bu göstəricilər onun tədqiqatlarının həm yerli, həm də beynəlxalq elmi mühitdə dövriyyədə olduğunu sübut edir.
2005–2015-cü illərdə Bakı Musiqi Akademiyasında, Bakı Dövlət Universitetində, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində, Fərabi adına Qazaxıstan Milli Universitetində — fəlsəfə, dinşünaslıq, kulturologiya, din fəlsəfəsi, dinlərin tarixi, ekologiya, sosial antropologiya, əməyin sosiologiyası, insan alveri fənləri üzrə mühazirələr oxumuşdur[31]. 2008-ci ildə dosent adını almışdır.
- ↑ "Aydın Əlizadə. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında rəsmi səhifəsi".
- ↑ "A. Əlizadənin Bakı İlahiyyat İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən AAK-ın 8 dekabr 2023 il tarixli 3-50/3-1-1-271/2023 nömrəli əmri ilə yaradılmış qeydiyyat nömrəsi BFD 4.03 Birdəfəlik dissertatiya şurasının üzvü olması haqqında arayış".
- ↑ Redaktorluq Arxivləşdirilib 2021-09-18 at the Wayback Machine // Aydın Əlizadənin səhifələri
- ↑ Azərbaycanın qazlaşdırılması və qaz təsərrüfatının istismarı (1955−1970). Tarixi-sosioloji araşdırma. Bakı, 2020, − 224 səh. − ISBN 978-9952-475-41-8
- ↑ Aydin, Alizade. "Communal Economy in Azerbaijan during the Khrushchev Reforms (1953–1963)". Zenodo. 2025.
- ↑ Али-заде, Айдын Ариф оглы. Газификация и эксплуатация газового хозяйства Азербайджана (1955−1970): историко-социологическое исследование. Москва: б. и. 2023.
- ↑ Али-заде, Айдын Ариф оглы. Коммунальное хозяйство Азербайджана в середине ХХ века: историко-социологическое исследование: монография. Б. м.: б. и. 2025.
- ↑ "Dövlət Neft Şirkətinin Qaz İxrac İdarəsinin rəhbərliyi "Azərbaycanın qazlaşdırılması və qaz təsərrüfatının istismarı" (1955−1970) monoqrafiyası ilə bağlı təşəkkür məktubu ünvanlayıb » Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu". Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu (az.). İstifadə tarixi: 25 dekabr 2025.
- ↑ ""Azərbaycanın qazlaşdırılması və qaz təsərrüfatının istismarı" (1955−1970) monoqrafiyasına "Azəriqaz" İB tərəfindən verilən rəy" (PDF). 2020.
- ↑ "Bakı İcra hakimiyyətinin Mənzil-Kommunal Təsərrüfatı Departamentinin rəyi" (PDF).
- ↑ Татьяна, Иванова. "Газовое хозяйство Азербайджана: история и её уроки (по материалам монографии Айдын Ариф оглы Али-заде «Газификация и эксплуатация газового хозяйства Азербайджана (1955– 1970). Историко-социологическое исследование. М., 2023.)" (PDF). ПАРАДИГМЫ УПРАВЛЕНИЯ, ЭКОНОМИКИ И ПРАВА (№ 1). 2023: 34–42.
- ↑ "Rusiya Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Milli Tədqiqat Universitetinin İnfrastruktur Sənayelərinin İqtisadiyyatı və Tənzimlənməsi İnstitutunun direktoru, iqtisad elmləri namizədi, dosent İlya Dolmatovun "XX əsrin ortalarında Azərbaycanın kommunal təsərrüfatı. Tarixi-sosioloji araşdırma" monoqrafiyasına verdiyi rəy" (PDF). 2024. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Rusiyanın elmi jurnalında Azərbaycan aliminin monoqrafiyası haqqında müsbət rəy dərc edilib". Xalqqazeti.az (az.). İstifadə tarixi: 25 dekabr 2025.
- ↑ ""Azərbaycanın qazlaşdırılması və qaz təsərrüfatının istismarı – 1955 -1970" adlı kitab nəşr olunub". science.gov.az (az.). İstifadə tarixi: 25 dekabr 2025.
- ↑ Antik fəlsəfə tarixi Arxivləşdirilib 2022-03-29 at the Wayback Machine. — B.: №-li 3 mətbəə, 2016. — 398 s. — ISBN 5-89968-061-X.
- ↑ Xristianlıq: tarix və fəlsəfə (ilk çağlar) Arxivləşdirilib 2022-04-08 at the Wayback Machine. B.: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2007. — 172 с. — ISBN 5-87459-013-7.
- ↑ Dadaş Həsənovun Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası uğrunda mübarizəsi Arxivləşdirilib 2021-04-19 at the Wayback Machine // Azərbaycan xalq cumhuriyyətinin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransının materialları. Bakı, 21–23 may 2018, s. 554–560.
- ↑ A. Əlizadə. "Gizli "Müsavat" Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi uğrunda mübarizədə (1920-1926)" (PDF). Strateji təhlil. 2018.
- ↑ Azərbaycanda qırmızı terror:"sağ-trotskiçi ehtiyat mərkəzinin əksinqilabi milliyyətçi təşkilatı"nın işi (1938–1956) Arxivləşdirilib 2021-04-19 at the Wayback Machine // Elmi əsərlər. Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal № 1 (30), Bakı, 2018, s. 142–153.
- ↑ Aydın, Əlizadə. "Erməni kilsəsinin Azərbaycanda fəaliyyətinin siyasi aspektləri (1944-1964)" (PDF). Dövlət və din (№ 01 (75)). 2023: 7–19.
- ↑ Хроника мусульманских государств I−VII веков хиджры Arxivləşdirilib 2021-10-18 at the Wayback Machine. — Москва: Умма, 2004. — 445 с. — 3000 экз. — ISBN 5-94824-111-4.
- ↑ Aydın, Əlizadə. "İslam ensiklopedik lüğəti". Zenodo. 2007.
- ↑ Aydın, Əlizadə. "İslam ensiklopedik lüğəti" (PDF). Azərbaycan Milli Kitabxanası. 2016.
- ↑ A. Əlizadə, E.Aliyarov, B. Saterşinov, M. Nurov. İslam. Ensiklopedik lüğət (kz və rus). Almatı: Nur-DiAs baspası. 2025. 880. ISBN 978-601-08-4823-8.
- ↑ "Bakı İlahiyyat İnstitutunun rəyi".
- ↑ "Azərbaycan alimi Qazaxıstanda müəllifi olduğu ensiklopedik lüğəti təqdim edib » Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu". Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu (az.). İstifadə tarixi: 25 dekabr 2025.
- ↑ A, Əlizadə. "Dindarlıq, Tolerantlıq və İslahatlar: Azərbaycan Gəncləri Üzrə 2022-ci il Sosioloji Sorğusu". Zenodo. 2022.
- ↑ Yavər, Eyvazov. "M. T. Sidqi: poeziya, maarifçilik, publısıstıka. Azərbaycan mütəfəkkirinin dövrlərin qovşağında çoxşaxəli irsi". Zenodo. 2025.
- ↑ A. Alizade , R. Mustafaev. "La religione nell'Azerbajgian contemporaneo". Religioni e società. XXXI (84). 2016: 41–46.
- ↑ "Google Scholar".
- ↑ Müəllimlik Arxivləşdirilib 2021-09-18 at the Wayback Machine // Aydın Əlizadənin səhifələri
