AKURİ (AXURA) — İrəvan xanlığının Dərələyəz mahalında kənd adı.[1][2]
Böyük Ağrı dağının yamacında yerləşən Axura kəndi 1840-cı ildə zəlzələdən dağılmışdır. (M. F. Axundovun "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəlişah" komediyasında cadugər Məstəlişah Şəhrəbanu xanıma deyir: "Əcinnələrə, ifritələrə hökm etdim ki, tamam Naxçıvan, Şərur mahallarının dağlarını qaldırıb yer ilə yeksan etsinlər ki, zərbindən Aqri dağının bir tərəfi də qopub tökülüb Akur kəndini batırdı". M. F. Axundov. Əsərləri. I cild, s.68). Kəndin sağ qalmış əhalisi köçüb haqqında danışdığımız kəndi yaratmışdır. Ona görə kənd Yeni Axura adlanmışdır. İlk dəfə Urartu mənbələrində (er.əv. VIII əsr) Akuriayni kimidir. Qədim Akuri kəndi ilk dəfə "Kitabi-Dədə Qorqud"da Arquri ("Arquri yatan Alataq") kimidir.[3][4] XVII əsrin əvvəllərində kəndin adı "Arquri" yazılmışdır.[5]XIX əsrdə Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasındakı Akori, həmin quberniyanın Oltin qəzasındakı Akurtis, Telavi qəzasındakı Akuri, Akuris-mta,[6][7] Naxçıvandakı mənbəyini Keçəltəpə dağından alan Axurçay, Qusar rayonundakı Axurçay və s. toponimlərlə mənşəcə eynidir. Gürcüstanın Kaxeti bölgəsində Akuri adlı kənd 1407-ci ildən məlumdur. Qədim türk dillərində argu -"dağlar arası vadi", ya da arqu -"dərələrlə şaxələnmiş[8][9] dağ" sözündəndir.[10]
- ↑ Шопен И. Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи. Спб., 1852. .
- ↑ Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Ахура // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.
- ↑ [Kitabi=Dədə Qorqud. Bakı, 1988. Kitabi=Dədə Qorqud. Bakı, 1988.] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 10 sentyabr 2022.
- ↑ Hüseynzadə Ə. Sabunçu toponiminin mənşəyi. S. M. Kirov adına ADU-nun "Elmi əsərləri" 1975, № 7.
- ↑ Алияров С.С. К ономастике книги Коркута. “Азербайджан дилинин тарихи лексикасына даир тядгигляр”. Бакы, 1988. .
- ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913. .
- ↑ Budaqov B.Ə. Еrmənistanın Azərbaycan mənşəli coğrafi adları. “Didərginlər” məcmuəsi. Bakı, 1990. .
- ↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984. .
- ↑ Аристов Н.А. Заметки об этническом составе тюркских племен и народностей и сведения об их численности. “Живая старина”. вып. 3-4. Спб., 1896. .
- ↑ Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Ахура // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.