Avraaam Linkoln sui-qəsdi — 14 aprel 1865-ci ildə Müqəddəs Cümə günü baş verən Amerika vətəndaş müharibəsinin son böyük hadisələrindən biridir. ABŞ prezidenti Avraam Linkoln, "Amerikalı qardaş oğlu" adlı tamaşanı həyat yoldaşı və iki qonağı ilə Ford Teatrında seyr edərkən silahla vurulmuşdur.
| Avraam Linkoln sui-qəsdi | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| 38°53′47″ şm. e. 77°01′32″ q. u.HGYO | |
| Tarix | 15 aprel 1865 |
| Silah(lar) | xəncər |
| Ölü sayı |
|
| Yaralı sayı |
|
| Törədən(lər) | Con Uilks But |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Soldan sağa: polkovnik Henri Ratboun (ing. Henry Rathbone, Klara Harris (ing. Clara Harris), Meri Todd Linkoln (ing. Mary Todd Lincoln), Avraam Linkoln və Con Uilks But. Currier & Ivesə aid şəkil səhv bir formada polkovnik Ratbounun Butun yaxınlaşdığını və Linkolnu vurduğunu gördüyünü göstərir.
Aktyor və Konfederasiya tərəfdarı olan Con Uilks But, digər sui-qəsdçilər Lyuis Pauell və Corc Atzerodt ilə birlikdə, müvafiq olaraq o dövrün xarici işlər naziri Uilyam Sivard və vitse-prezident Endrü Consonu öldürməyi planlaşdırdılar. But, xaos yaradacağına və Linkoln, Sivard və Consonu öldürərək Federal Hökuməti məhv edəcəyinə ümid etmişdi. But Linkolnu öldürməyə müvəffəq olsa da, plan ümumi məqsədinə çatmamışdır. Sivardda da hücum edildi, ancaq o sağaldı. Consonu vurmalı olan adam isə panikaya düşərək Vaşinqtona qaçmışdır.
Con Uilks But ifrat cənub tərəfdarı və Konfederasiya adından çalışan bir Merilend casusu idi. Butun ilk planı, Linkolnu bazarlıq üçün Konfederasiya həbsxanasına qaçırmaq idi, lakin Linkolnun 11 apreldə afroamerikalıların hüquqları mövzusunda etdiyi nitqinə görə planını dəyişdirərək onu öldürməyə qərar vermişdir. But, Linkoln və həyat yoldaşının Ford Teatrında bir tamaşa izləməyə gələcəyini öyrənir. Planını daha da genişləndiror və vitse-prezident Endrü Conson və xarici işlər naziri Uilyam Sivard üçün sui-qəsdçilər təşkil edir. 14 aprel axşamı, Linkoln və həyat yoldaşı "Our American Cousin" ("Amerikalı əmimiz") tamaşasını izləmək üçün Ford Teatrına gəlir. Linkolnun yaxın mühafizəçisi Ward Hill Lamon, həmin gün Linkoln istəmədiyi üçün tamaşaya baxmağa gəlməmişdir. Linkoln oyunu izləmək üçün şəxsi eyvanında yerini alır. But, eyvanın arxasında bir deşik açaraq gözləyir. O burada oyunun ən gülməli anını gözləyirdi. Beləliklə, səs-küy səbəbindən silah səsləri nəzərə çarpmayacaqdı. But, gülüş səslərinin ortasında Linkolnu vurur və polkovnik Henri Rathbonenin səyinə baxmayaraq səhnəyə atlaya bilir. Sonra "Sic semper tyranis!" deyə (Həmişə zalımlar üçün) qışqıraraq qaçır[1]. Sui-qəsddən 12 gün sonra Con Uilks But Federal agentlər tərəfindən tapılır. Nəhayət Virciniyadakı bir anbarda öldürülür.
Sui-qəsddən sonra Linkoln teatrın qarşısındakı Alman dərzisinə məxsus bir evə köçürülür. Linkoln 15 aprel 1865-ci ildə səhər saatlarında vəfat edir[2]. Linkolnun cənazəsi İllinoysa qatarla aparılır[3]. Linkoln ABŞ-nin ən böyük prezidentlərindən biri hesab olunur. Bu gün Linkolnun şəkli 5 dollarlıq əskinasın və 1 sentlik pulun üstündədir. Məzarı Sprinqfilddəki Oak silsiləsi abidəsindədir[4]. Həmçinin 1922-ci ildə inşası başa çatdırılmış Linkoln memorialı da Vaşinqtonda yerləşir[5].
- ↑ The Life, Crime and Capture of John Wilkes Booth. New York: Dick and Fitzgerald. 1865.
- ↑ Harrison, Lowell Hayes. Lincoln of Kentucky. Kentuki, ABŞ: University Press of Kentucky. 2000.
- ↑ Abraham Lincoln'ün cenaze treni. Arxivləşdirilib 2009-04-29 at the Wayback Machine
- ↑ Illion Eyaleti resmi sitesi, Lincoln'ün Mezarı sayfası. İngiliscə Arxivləşdirilib 2013-10-30 at the Wayback Machine
- ↑ Lincoln Anıtı resmi sitesi. İngiliscə Arxivləşdirilib 2009-07-02 at the Wayback Machine.
- Martha Hodes. Mourning Lincoln, New Haven: Yale University Press, 2015. ISBN 9780300195804
- Harold Holzer (compiled and introduced by). President Lincoln Assassinated!!: The Firsthand Story of the Murder, Manhunt, Trial, and Mourning. Library of America/Penguin Random House Inc. 2014. ISBN 978-1-59853-373-6
- Holzer, Harold; Craig Symonds L.; Frank J. Williams, eds., The Lincoln Assassination: Crime and Punishment, Myth and Memory, New York: Fordham University Press, 2010. ISBN 9780823232260 Review
- Benjamin King (author). A Bullet for Lincoln, Pelican Publishing, 1993. ISBN 0-88289-927-9
- John Lattimer. Kennedy and Lincoln, Medical & Ballistic Comparisons of Their Assassinations. Harcourt Brace Jovanovich, New York. 1980. ISBN 978-0-15-152281-1 [includes description and pictures of Seward's jaw splint, not a neck brace]
- Edward Steers Jr., and Harold Holzer, eds. The Lincoln Assassination Conspirators: Their Confinement and Execution, as Recorded in the Letterbook of John Frederick Hartranft. Louisiana State University Press, 2009. ISBN 978-0-8071-3396-5
- Donald E. Wilkes, Jr., Lincoln Assassinated!, Lincoln Assassinated!, Part 2.
- Bagehot, Walter, redaktor"The assassination of Mr Lincoln". The Economist. XXIII (1, 131). April 29, 1865.
- The Lincoln Memorial: A Record of the Life, Assassination, and Obsequies of the Martyred President, New York: Bunce & Huntington, 1865. This is a collection of essays, accounts, sermons, newspaper reports, poems, and more, with no editor or authors named, except Richard Henry Stoddard, whose poem "Abraham Lincoln—An Horatian Ode" is included at pages 273–278.
- Abraham Lincoln's Physician's Observation and Postmortem Reports: Original Documentation Shapell Manuscript Foundation
- First Responder Dr. Charles Leale Eyewitness Report of Assassination Shapell Manuscript Foundation
- Lincoln Papers: Lincoln Assassination: Introduction
- Ford's Theatre National Historic Site
- Abraham Lincoln's Assassination
- Abraham Lincoln: A Resource Guide from the Library of Congress
- Lincoln Conspiracy Photograph Album at George Eastman museum
- The Men Who Killed Lincoln – slideshow by Life magazine
- Dr. Samuel A. Mudd Research Site
- The official transcript of the trial (as recorded by Benn Pitman and several assistants – originally published in 1865 by the United States Army Military Commission)
- Hanging the Lincoln Conspirators Arxivləşdirilib iyul 12, 2019, at the Wayback Machine – detailed analysis and review of historic 1865 photograph