Atom bombası ədəbiyyatı (原爆文学, Qenbaku bunqaku?) – Hiroşima və Naqasakinin atom bombardmanı haqqında yazıları əhatə edən yapon ədəbi janrı.[1] Termin 1960-cı illərdə ortaya çıxmışdır.[2] Postmüharibə dövrünün ilk illərində istifadə olunan hibakuşa ədəbiyyatı (被爆者文学, hibakuşa bunqaku?) termini isə atom bombası qurbanları haqqında yazıları əhatə edən yapon ədəbi janrıdır.[1]
Atom bombası ədəbiyyatının ilk ədəbi nümunələri əsasən avtobioqrafik xüsusiyyətlər daşıyırdı və gündəlik, jurnalist hesabatı, esse, tarixi sənəd kimi formaları özündə birləşdirirdi.[1] Janrın ilk ədəbi nümayəndələri şəhərə daxil olduqdan sonra şahid olduqlarını oxuculara çatdırmaq istəyirdilər.[1] 1953-cü ildə Yamaşiro Tomoe tərəfindən yazılmış "Atom bombasından sağ qurtulmaq: Atom bombası qurbanlarının memuarları" əsəri 23 qurbanın hekayəsini birləşdirirdi.[1] Oxşar tərzdə tərtib olunmuş "Naqasaki şahidliyi" əsəri isə 1969–1978-ci illərdə nəşr olunmuşdur.[1] Birinci şəxsin təkindən nəql olunan esse və hekayələr isə əvvəl yazıçı olmayan hibakuşalar tərəfindən yazılırdı.[1] Kyoko Hayaşi, Tamiki Hara, Yoko Ota və Sadako Kurihara kimi hibakuşaların əsərləri ilk belə əsərlərə nümunədir.[1]
Hibakuşa şairləri isə hayku, çoka, vaka formalarının kiçik strukturlarından istifadə edərək atom bombası poeziyasına töhfələr vermişdilər.[3] Ənənəvi şairlər onların bu üslubunu qınamışdırlar.[3] Atom bombası poeziyasında metafor və poetik simvollardan çox, atom bombası hücumları və qurbanlarına əhəmiyyət verilir.[3] Yaponiyada bir çox hibakuşa şeir kolleksiyası nəşr olunsa da, çox az qismi xarici dillərə tərcümə olunmuşdur.[3]
1960-cı illərdən etibarən hibakuşa olmayan, lakin bu janrda yazan yazıçıların sayı çoxalmağa başlamışdır.[3] Bu dövrün atom bombası ədəbiyyatında nüvə müharibəsi təhlükəsi mövzusu da ön plana çıxmışdır.[3] 1965-ci ildə Kenzaburo Oenin "Hiroşima qeydləri" adlı esse kolleksiyası "Sekai" jurnalında nəşr olunmuşdur.[3] 1966-cı ildə İbuse Masucinin "Qara yağış" romanı çapdan çıxmışdır.[3] 1981-ci ildə nəşr olunan Oda Makotonun "Hiroşima" romanı isə Yaponiyanın qurban təfəkkürünü asanlıqla qəbul etməsini sorğulamış və müzakirə mövzusuna çevrilmişdir.[4]
Keyci Nakazava tərəfindən yazılan və 1973–87-ci illərdə nəşr olunan "Barefoot Gen" bu janrda olan ən məşhur manqa seriyası hesab olunur.[2]
- "Dövrdən dövrə", Hiroyuki Aqava, 1946.
- "Xarabalıqlardan", Tamiki Hara, 1947.
- "Yay gülləri", Tamiki Hara, 1947.
- "Cəsədlər şəhəri", Yoko Ota, 1948.
- "Məhvə doğru prelüd", Tamiki Hara, 1949.
- "Naqasakinin zəngləri", Takaşi Naqay, 1949.
- "Dəli süsən", İbuse Masuci, 1951.
- "Ürək arzusu yurdu", Tamiki Hara, 1951.
- "Atom bombası poemaları", Sankiçi Toqe, 1951.
- "Bahar qəsri", Hiroyuki Aqava, 1952.
- "Şeytan irsi", Hiroyuki Aqava, 1953.
- "Yarı-insan", Yoko Ota, 1954.
- "Hiroşima qeydləri", Kenzaburo Oe, 1965.
- "Qara yağış", İbuse Masuci, 1966.
- "Üç ton", İneko Sata, 1970-73.
- "Ölüm ritualı", Kyoko Hayaşi, 1975.
- "Hiroşima", Oda Makoto, 1981.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Buckley, 2002. səh. 32
- ↑ 1 2 "The term 'Atomic Bomb Literature' came into wide use in the 1960s". Red Circle Authors. 5 May 2021. 6 May 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 May 2021.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Buckley, 2002. səh. 33
- ↑ Buckley, 2002. səh. 34
- Buckley, Sandra. Encyclopedia of Comtemporary Japanese Culture (ingiliscə). Routledge. 2002. səh. 32-34. ISBN 0-203-99634-8. İstifadə tarixi: 21 oktyabr 2021.