Asiya Xasanovna Xayrullina 1921-ci il iyulun 15-də Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Tetyuşki kantonunun Bikeyevski volostunun Yasaşno-Barışevo kəndində anadan olub. Volqaboyu davam edən aclığın ən qızğın vaxtında anadan olan Asiya cəmi yeddi uşağı olan varlı bir kəndlinin ailəsində beşinci uşaq olub. O, uşaqlığını Sviyajsk kantonunun Tenkovski volostunun Qızıl-Bayraq kəndində keçirib. Atası var-dövlətini və bütün əmlakını sovet hakimiyyətinə təhvil verərək, 1927-ci ildə evdən çıxarılma və sürgün edilmə qorxusu ilə ailəsini bu kəndə köçürüb. O bir neçə il imkanlı əmisi Zakirin himayəsində Kazanda yaşamış, ibtidai məktəbi orada bitirib. Atasının vaxtsız ölümündən sonra o, Qızıl-Bayrağa qayıdıb və qonşu Berek kəndində səkkizillik məktəbdə təhsilini başa vurub.

Xayrullina məktəb illərində həvəskar tamaşalarda oynayıb, teatra maraq göstərib, mandolin çalıb, şeir oxumağa həvəs göstərib. Kazanda teatr universiteti olmadığı üçün o, Spasskdakı pedaqoji məktəbə daxil olub. Sonra orada müəllim kimi işə götürülüb. Böyük Vətən müharibəsi başlayandan sonra böyük qardaşları və bacıları cəbhəyə yollandığından, anasına kömək etmək üçün o, Nəriman kəndindəki ibtidai məktəbdə müəllim kimi işə düzəlib. Burada yeganə müəllim və əslində məktəb direktoru kimi də fəaliyyət göstərib. 1942-ci ildə Kazan Pedaqoji İnstitutunun qiyabi şöbəsinə daxil olub.

Asiya Xayrullina 1944-cü ildə Kazana sessiya imtahanları üçün gələrkən A.V.Lunaçarski adına Dövlət Teatr İncəsənət İnstitutuna qəbul olmaq üçün elan görüb. O, Moskvadan gələn komissiya qarşısında imtahan verərək, Tatar studiyasına daxil olub. O. İ.Pıjova, M.P.Çistyakov, B.M.Sedoy, B.V.Bibikov, İ.P.Kozlyaninova ilə birlikdə oxumuş, Stanislavski sistemini mənimsəmişdir. Teatr studiyasında yaxşı oxuyub, dərhal özünü istedadlı aktrisa kimi göstərib. Buna görə xüsusi Stalin təqaüdü alırdı.

Asiya Xayrullina 1949-cu ildə dram teatrının aktrisası kimi ali kateqoriyalı texnikumu bitirib. Kazana qayıdaraq, əsasən buraxılış tamaşalarında oynayan qrupu ilə Kazan Gənc Tamaşaçılar Teatrına daxil olub. Lakin tatar truppası tezliklə dağıldı və 1950-ci ildə Xayrullin ciddi düşünmədən sonra seçimini Q.Kamal adına Tatar Dövlət Akademik Teatrı xeyrinə edərək ora işə daxil oldu. 1958-ci ildə “Yelkənsiz” tamaşasında Rokyi roluna görə aldığı Q.Tukay Respublika Mükafatını qazanan ilk qadın oldu.

Eyni zamanda, 1962-ci ildən Kazan Teatr Məktəbində, 1970-1976-cı illərdə isə Kazan Mədəniyyət İnstitutunda səhnə nitqindən dərs deyib. Yavaş-yavaş teatrın rəhbərliyi ilə, onun direktoru ilə münaqişəyə girmiş, aktyor mühitində mövcud olan ikiüzlülük və paxıllığı qəbul etməmiş, ədalətli, prinsipial bir insan idi. 1971-ci ildə truppada 22 il işlədikdən sonra teatrı tərk edib və nəhayət müəllimlik fəaliyyətinə keçib. Səhnə nitqinin tədrisi metodikasını işləyib hazırlayaraq, “Dilin gözəlliyi sözdür”, 1978, “Öyrənmək, düzgün danışmaq", 1992, kimi müvafiq dərs vəsaitlərinin və dərsliklərin müəllifi olub. Bu illər ərzində o, Tatarıstanın bütün tatar teatrlarında çalışan çoxlu aktyorlar, gələcək rejissorlar, universitet müəllimləri, televiziya və radio diktorları, estrada artistləri yetişdirib..

Asiya Həsənovna Xayrullina 4 noyabr 2004-cü ildə ağır xəstəlikdən sonra 83 yaşında Kazanda vəfat edib. Novo-tatar qəbiristanlığında dəfn olunub (əsas xiyaban, sol tərəf, 36-cı bölmə).

Asiya Xayrullina karyerası boyu səhnədə müxtəlif rolları ifa edib. O, səhnədə Sədri (“Qaliyabanu” M.Fayzi), Minniaxmat (“Minnikamal”), Qalimə (“Həyat nəğməsi” M.Əmir), Rokya (“Yelkənsiz”, K.Tinçurin), Nursanə (“İlk məhəbbət”), Gözəl (“Xoş gəldin”), Bibiasma (“Haradasan?” H. Vaxita), Yekaterina (“Gənc ürəklər” F. Burnaş), İdel (“Zifa”), Sahilya (“Xoca Nəsrəddin”), Məğri ( (“Mirkay və Aysilu" N.İsanbeta), Unqanbike (“Qız oğurlanması” M.Kərim), Zülkagidə (“İgid qızlar”, T. Qızzət) kimi maraqlı rollar yaradıb.

• Tatarıstan Respublikasının Qabdulla Tukay adına Dövlət Mükafatı (1958, üçüncü mükafat) - Tatar Akademik Teatrının səhnəsində K.Tinçurin pyesi əsasında hazırlanmış “Җilkansezlar” (“Yelkənsiz”) tamaşasında Roki roluna görə.
• "Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti” fəxri adı (1970).
• “Tatarıstan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı (1992).

Əri - teatr tənqidçisi Xalit Lətfulloviç Kumısnikov (1926-2008). Onlar Rusiya Ali Teatr məktəbində oxuyarkən tanış olub və 1949-cu ildə Moskvada ailə qurublar. Onun bu nigahdan iki qızı - Cəmilə (d.1950, teatrşünas) və Nailə (d. 1958, rəssam) olub.

2012-ci ildə Asiya Xayrullinanın xatirələrindən ibarət “Nə tez keçirsən, ömür...” (tatar. Ничек тиз узасың син, гомер…) kitabı işıq üzü görüb. 2021-ci ildə aktrisanın 100 illik yubileyi münasibətilə Verxneuslonski rayonunun mərkəzi kitabxanasında “Səhnə ustası Asiya Xayrullina, Qızıl Bayraklı qız" adlı sərgi açılıb. Elə həmin il Yasaşno-Barışevoda kluba onun adı verilib. Burada aktrisanın şəxsi əşyalarının olduğu ev muzey açılıb.

• . ru:Татарская энциклопедия.