Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinArximed (lat. Archimedes) — Ayın üzərində yerləşən ən böyük zərbə kraterlərdən biri. Qədim yunan riyaziyyatçısı, fiziki, mexaniki və mühəndisi Arximedin şərəfinə adlandırılmışdır. Bu ad 1935-ci ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı tərəfindən təsdiq edilmişdir.[2]
| Arximed | |
|---|---|
 | |
| Yerləşdiyi astronomik cisim | Ay |
| Kraterin diametri | 81 km[1] |
| Şərəfinə adlandırılıb | Arximed |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Arximed krateri Ayın şərq yarımkürəsi və Yağışlar dənizi bölgəsinin cənub-şərq hissəsində yerləşir. Bu kraterin ətrafında müxtəlif kraterlər və geoloji strukturlar mövcuddur, bunlar Ayın geologiyasını və xüsusiyyətlərini araşdırmaq üçün çox faydalıdır. Yağışlar dənizi uzun müddət ərzində müxtəlif təbiət hadisələri və təbii dəyişikliklər nəticəsində böyük əsərlər və yaralar yaratmışdır.[3]
Arximed krateri 130 km diametrində və 4,000 metr dərinliyində olan bir geoloji strukturdur. Bu ölçülər onu Ayın böyük kraterlərindən biri edir. Arximedin divarları və yanar çöküntüləri, kraterin qədim geoloji proseslər nəticəsində necə formalaşdığını göstərir. Kraterin divarları, böyük zərbələr və meteor çarpmaları nəticəsində meydana gəlmişdir.
Kraterin yeri və ölçüləri onu ayda müşahidə edilən ən böyük və ən diqqətəlayiq kraterlərdən biri halına gətirir. Kraterin dərinliyi və yerli geoloji xüsusiyyətləri, ayda böyük yer dəyişiklikləri və kometaların, asteroidlərin təsiri ilə əlaqədar əhəmiyyətli məlumatlar əldə etməyə imkan verir.
Arximed kraterinin ən diqqət çəkən xüsusiyyətlərindən biri şüa şəbəkəsidir. Kraterin ətrafında bir çox radiant şüalar və yaşlı şüa təbəqələri mövcuddur. Bu şüalar, kraterin təsir şüaları nəticəsində meydana gəlmiş və kosmik obyektlərin Ay səthinə böyük təsirlərini göstərir. Şüaların mövcudluğu, kraterin yarandığı zaman və kosmik təzyiqin təsirinin necə yayıldığını göstərir. Kraterin geoloji strukturları, əsasən şüa təbəqələri ilə əhatə olunub və bu təbəqələr zamanla əski təsirlərdən yaranmışdır. Bu şüalar, kraterin dövrü ilə bağlı olan geoloji təsirləri və meteor çarpma tarixini araşdırmağa kömək edir. Kraterin divarlarında isə zamanla qırılmalar və yarıqlıqlar meydana gəlmişdir.[4]
- ↑ Gazetteer of Planetary Nomenclature. Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı.
- ↑ The geologic history of the Moon. USGS Professional Paper 1348. By Don E. Wilhelms, John F. McCauley, and Newell J. Trask. U.S. Government Printing Office, Washington: 1987. Table 11.2.
- ↑ Ewen A. Whitaker, Mapping and Naming the Moon (Cambridge University Press, 1999), p.213.
- ↑ Wilhelms, Don. 1. General Features (PDF) // Geologic History of the Moon. U.S. Geological Survey Professional Paper 1348. United States Geological Survey. 1987. səh. 12. 7 mart 2006 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 fevral 2017.
- Andersson, L. E.; Whitaker, E. A. en:NASA Catalogue of Lunar Nomenclature. NASA RP-1097. 1982.
- Bussey, B.; Spudis, P. The Clementine Atlas of the Moon. New York: en:Cambridge University Press. 2004. ISBN 978-0-521-81528-4.
- Cocks, Elijah E.; Cocks, Josiah C. Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers. 1995. ISBN 978-0-936389-27-1.
- McDowell, Jonathan. "Lunar Nomenclature". en:Jonathan's Space Report. 15 iyul 2007. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2007.
- Menzel, D. H.; Minnaert, M.; Levin, B.; Dollfus, A.; Bell, B. "Report on Lunar Nomenclature by the Working Group of Commission 17 of the IAU". Space Science Reviews. 12 (2). 1971: 136–186. Bibcode:1971SSRv...12..136M. doi:10.1007/BF00171763.
- Moore, Patrick. On the Moon. en:Sterling Publishing Co. 2001. ISBN 978-0-304-35469-6.
- Price, Fred W. The Moon Observer's Handbook. Cambridge University Press. 1988. ISBN 978-0-521-33500-3.
- Rükl, Antonín. Atlas of the Moon. en:Kalmbach Books. 1990. ISBN 978-0-913135-17-4.
- Webb, Rev. T. W. Celestial Objects for Common Telescopes (6th revised). Dover. 1962. ISBN 978-0-486-20917-3.
- Whitaker, Ewen A. Mapping and Naming the Moon. Cambridge University Press. 1999. ISBN 978-0-521-62248-6.
- Wlasuk, Peter T. Observing the Moon. Springer. 2000. ISBN 978-1-85233-193-1.
- "Featured Image: Archimedes - Mare Flooded Crater!". Lunar Reconnaissance Orbiter. NASA. 2 mart 2011. 16 mart 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 mart 2011.
- High resolution lunar overflight video by Seán Doran, based on LRO data, that passes over Archimedes about one third of the way through (see album for more)