Artualı Luiza (it. Louise Marie Thérèse d'Artois; 21 sentyabr 1819[1][2], Paris[3] – 1 fevral 1864[1][2], Venesiya[3]) — Berri hersoqu Karl Ferdinandın qızı, Parma hersoginyası.[4][5][6]
| Artualı Luiza | |
|---|---|
| fr. Louise d'Artois | |
 | |
| 19 aprel 1849 – 27 mart 1854 | |
| Əvvəlki | Savoyyalı Mariya Tereza |
| Sonrakı | Siciliyalı Mariya Pia |
| 27 mart 1854 – 9 iyun 1859 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 21 sentyabr 1819[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 fevral 1864[1][2] (44 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | tif qızdırması[d] |
| Anası | Siciliyalı Mariya Karolina (Berri hersoqinası) |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Burbonlar |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1819-cu ildə Yelisey sarayında dünyaya gəldi. Atası Fransa kralı X Karlın oğlu Berri hersoqu Karl Ferdinand, anası isə İki Siciliya kralı I Fransiskin qızı Siciliyalı Mariya Karolinadır. Hələ körpə ikən atası sui-qəsd nəticəsində öldürüldü. Babası X Karlın taxtdan endirilməsinin ardından onunla birlikdə İngiltərəyə sürgünə göndərildi. Uşaqlıq illəri, atasının ölümündən sonra doğulan qardaşı Henriylə birlikdə anasının himayəsi altında keçdi. Ancaq daha sonra anası vətəni Siciliyaya qayıtdı və Luiza əmisi arvadı Anqulem hersoginyası Mariya Terezanın himayəsinə verildi.
1832-ci ildə ailə Avstriya imperatoru I Fransiskin təklifiylə Praqaya köçdü. Babasının sürgündə vəfatından sonra anası övladlarını geri istəsə də, ala bilmədi. Luiza və qardaşı əmisi arvadı Anqulem hersoginyası Mariya Terezaya çox bağlı idi. Onunla bağlı bir çox evlilik təklifi də məhz hamisi tərəfindən geri çevrildi. Nəhayət, 10 noyabr 1845-ci ildə Vyana yaxınlığında Parma və Piaçensa hersoqu II Karlın varisi Burbon-Parmalı Karlla evləndirildi. Cütlüyün bu nigahdan 4 övladı dünyaya gəldi.
- Marqarita
- I Robert, Parma hersoqu
- Alis
- Henri, Bardi qrafı (1851-1905)
Çox keçmədən Sardiniya kralı Çarlz Albertin dəstəyiylə Parmada inqilab baş tutdu. Qaynatası qaçmaq istərkən ələ keçirildi və bir neçə ay Milanda həbs tutuldu. Əri vəliəhd Karl isə ailəsiylə birlikdə öncə Maltaya, ardından İngiltərəyə sığındı. 5 aprel 1849-cu ildə qaynatası Avstriya ordusunun yardımıyla Parmada hakimiyyətini bərpa etsə də, vəliəhd Karl İngiltərədən ayrılmadı.
17 may 1849-cu ildə qaynatasının taxtdan çəkilməsi və ərinin taxta çıxmasıyla Parma hersoginyası oldu. Buna baxmayaraq əri III Karl təbəəsi tərəfindən sevilmədi. Nəticədə 26 mart 1854-cü ildə sui-qəsd nəticəsində ağır yaralandı. Aldığı bıçaq yarası səbəbilə ertəsi gün - 27 mart 1854-cü ildə vəfat etdi.
Ərinin ölümünün ardından 6 yaşlı oğlu I Robert taxta çıxarıldı. Azyaşlı olması səbəbilə, Artualı Luiza oğlunun naibəi kimi dövlət idarəsini ələ aldı. Cəmi 5 il davam edən səltənəti, İtaliyanın birləşdirilməsi çərçivəsində sonlandı. Belə ki, Parma hersoqluğu rəsmi şəkildə ləğv edildi və yeni yaradılan Birləşmiş İtaliya dövlətinə ilhaq olundu.
Qalan həyatını övladlarıyla birlikdə sürgündə yaşayan Artualı Luiza 1 fevral 1864-cü ildə Venesiyada vəfat etdi.
- Jean-Charles Volkmann, Généalogies des rois et des princes, Éditions Jean-Paul Gisserot, 1998
- Daniel de Montplaisir, Le comte de Chambord, dernier roi de France, Éditions Perrin, 2008
- ↑ 1 2 3 4 Lundy D. R. Louise Marie Thérèse de Bourbon // The Peerage (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 Pas L. v. Louise Marie de France // Genealogics (ing.). 2003.
- ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #1027233031 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ "Book sources - Wikipedia". en.wikipedia.org (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-05-16.
- ↑ The Month: An Illustrated Magazine of Literature, Science and Art (ingilis). The Month. 1865.
- ↑ "Samostan Kostanjevica | Frančiškanski samostan Kostanjevica in Nova Gorica". www.samostan-kostanjevica.si. İstifadə tarixi: 2025-05-16.