Apanteles solitarius (lat. Apanteles solitarius) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pərdəqanadlılar dəstəsinin brakonidlər fəsiləsinin apanteles cinsinə aid heyvan növü.
| Apanteles solitarius | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||
|
Domen: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Ranqsız: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Apanteles solitarius |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
|
||||||
| ||||||
Apanteles paraziti bəzək bitkilərinə zərərverən cücülərin (kəpənəklərin) sayının biotənzimlənməsində müstəsna rol oynayır. O, tumurcuq fırfırasının, qızılgül yarpaqbükəninin və yemişan kəpənəyinin tırtıllarını yoluxdurur. Nəbatat bağında və Mərdəkan dendrarisində aparılan müşahidə və hesablamalara əsasən, yaşadığı müddətdə 2000-ə qədər yumurta qoya bilir. Yumurtalar tırtılın bədən daxilinə tək-tək qoyulur. Tırtıl 4-cü və 5-ci yaşa çatdıqda, parazit sürfəsinin də inkişafı başa çatır. İnkişafını başa vurmuş sürfələr sahibin dəri örtüyünü deşərək onun bədən səthinə çıxır və burada barama sarıyaraq pambıq topasına bənzər, sarı rəngli topadan ibarət örtük əmələ gətirirlər. Bu örtüyün içərisində hər bir sürfə kiçik baramacıq düzəldir. Apanteles həm pup halında, həm də axırıncı yaş sürfə mərhələsində qışlayır. Birinci nəslin yaşlı fərdləri (imaqo) aprelin II ongünlüyündə və mayın əvvəlində uçurlar. II nəslin uçuşu isə iyunun əvvəlində başlayır.
Gülçülük təsərrüfatlarında, şəhər və qəsəbələrdə şəxsi həyatyanı sahələrdə aparılan müşahidələrə əsasən, müəyyən edilmişdir ki, apanteles paraziti ildə 3 nəsil verir. Nəsillərin ikisinin yaşlı fərdləri yazda, may ayının axırları və iyun ayının əvvəlləri tırtılların yumurtadan çıxmasına 10-12 gün qalmış görünürlər. Bu vaxt sahibin yarpaqlar üzərində mayalanmış yumurtası olur. Yumurtadan çıxan ilk tırtıllar parazit tərəfindən yoluxur. Parazitlərin inkişafı iyunun əvvəlində başa çatır. Müəyyən edilmişdir ki, apantelesin fəaliyyətində nektarlı bitkilərin də rolu böyükdür (Novxanı, Buzovna). Belə ki, onlar yonca, südləyən, şüyüd və s. nektarlı bitkilərlə qidalandıqda onlarda nəsilvermə qabiliyyəti yüksək olur və sahibin sayının tənzimlənməsində əhəmiyyətli dərəcədə rol oynayırlar. Sahələrdə onların əlavə qidalanmaları üçün yem bazası olduqda, onlar daha fəal olurlar, yem bazası olmadıqda onların sahibi yoluxdurma faizi də aşağı düşür. Digər tərəfdən, zərərvericilərə qarşı sahələrdə aparılan kimyəvi mübarizə tədbirləri isə onların fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.
Təsərrüfat üçün əhəmiyyətli növ hesab edilir.[1]
Palearktikanın hər yerində, Qafqazda, Azərbaycanda (Quba, Xaçmaz, Şuşa, Ordubad, Naxçıvan MR bölgələrində) geniş yayılmışdır.[1]
- E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu. Bakı, 2013.
- Azərbaycan heyvanlar aləmi. II-buğumayaqlılar. Bakı, Elm, 2004, -388s.