"Antisemitizm axmaqların sosializmidir" (alm. Der Antisemitismus ist der Sozialismus der dummen Kerle) — yəhudilərin "varlılıq" və ya "gücü"nün sosial ədalətsizliyin əsas mənbəyi olması fikrini tənqid edən ifadə.[1]
Bu ifadə tez-tez Almaniya sosialist fəalı və siyasətçisi Avqust Bebelə və ya Almaniya filosofu, siyasi nəzəriyyəçi və iqtisadçı Karl Marksa aid edilir,[2] lakin Bebel özü,[3] eləcə də daha sonrakı dövrdə britaniyalı tarixçilər Piter G. C. Pultser və Riçard J. Evans bu ifadənin müəllifini Avstriya sol-liberal siyasətçisi Ferdinand Kronavetter kimi göstərmişdir.[2][4][5] İfadənin Kronavetter tərəfindən ilk məlum istifadəsi 1889-cu ilin aprel ayında Vyanada Marqariten Rayonu Seçki Assosiasiyasının ümumi iclasında etdiyi çıxış zamanı qeydə alınmışdır.[6] 24 aprel 1889-cu ildə "Neue Freie Presse" qəzeti Kronavetterin həmin çıxışını dərc etmişdir. Burada o, bu fikri "Antisemitizm Vyana axmağının sosializmindən başqa bir şey deyildir" kimi ifadə etmişdir.[6][7] 1890-cı illərə doğru bu ifadə Almaniya sosial-demokratları arasında geniş yayılmışdır.[4]
Filosof Leo Strauss iddia etmişdir ki, SSRİ lideri İosif Stalin "axmaqların sosializmi"nin faydalı ola biləcəyinə inanmış ola bilər, çünki axmaqların çoxsaylı olduğu ehtimal edilirdi. Straussun fikrinə görə, Stalin bu səbəbdən antisemitizmi şüurlu şəkildə təşviq etmişdir.[8][9]
- ↑ Wuliger, Michael. "SPD der dummen Kerls". Jüdische Allgemeine (alman). 1 iyul 2013. 27 may 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 may 2019.
- ↑ 1 2 Friedman, Max Paul. Rethinking Anti-Americanism: The History of an Exceptional Concept in American Foreign Relations (ingilis). Cambridge University Press. 2012. səh. 264-265. ISBN 9780521683425.
- ↑ Bebel, August, quoted in Bahr, Hermann. Der Antisemitismus: Ein internationales Interview (alman). Berlin, S. Fischer. 1894. səh. 21.
Bei Ihnen hat man einmal gesagt – ich glaube, es war Kronawetter –: „Der Antisemitismus ist der Sozialismus des dummen Kerls.“
- ↑ 1 2 Evans, Richard J. The Coming of the Third Reich (ingilis). Penguin. 2005. səh. 496. ISBN 9781101042670.
- ↑ Pulzer, Peter G. J. The Rise of Political Anti-semitism in Germany & Austria (Revised). Harvard University Press. 1988 [1964]. səh. 262. ISBN 9780674771666.
- ↑ 1 2 Street, Dale. "The "idiot of Vienna"". Alliance for Workers' Liberty. 30 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 30 yanvar 2024.
- ↑ Kronawetter, Ferdinand, quoted in "Der Strike der Tramwaykutscher". Neue Freie Presse (alman) (8859): 18 (2). 24 aprel 1889.
- ↑ Strauss, Leo. Why We Remain Jews: Can Jewish Faith and History Still Speak to Us? // Leo Strauss: Political Philosopher and Jewish Thinker. Rowman & Littlefield. 1994. səh. 48.
- ↑ Smith, Steven B. Reading Leo Strauss: Politics, Philosophy, Judaism (ingilis). University of Chicago Press. 2007. səh. 148. ISBN 9780226763897.
- Battini, Michele; Mazhar, Noor; Vergnano, Isabella. Socialism of Fools: Capitalism and Modern Anti-Semitism. Columbia University Press. 2016. doi:10.7312/batt17038. ISBN 9780231541329.
- Lipset, Seymour Martin. "The Socialism of Fools": The Left, the Jews & Israel (ingilis). Anti-Defamation League. 1969.
- Lerner, Michael. The Socialism of Fools: Anti-Semitism on the Left (ingilis). Tikkun Books. 1992. ISBN 9780935933055.
- Brustein, William I.; Roberts, Louisa. The Socialism of Fools?: Leftist Origins of Modern Anti-Semitism (ingilis). Cambridge University Press. 2015. ISBN 9781316368176.
- Jürgens, Peer. Antisemitismus: Sozialismus des dummen Kerls? Sozialdemokratie und Antisemitismus im Deutschen Kaiserreich (alman). Diplomica Verlag. 2013. ISBN 9783842868953.