Siyasi coğrafiyada tamamilə başqa bir siyasi regionun sərhədləri daxilində yerləşən siyasi regiona anklav ərazi deyilir (Fransız dilindəki anklav sözündən götürülmüşdür).[1] Eksklav ərazi (Fransız dilindəki exclave sözündən götürülmüşdür) isə mənsub olduğu ərazi ilə coğrafi baxımdan əlaqəsi olmayan, onunla arasında başqa bir siyasi region olan olan siyasi ərazidir. Hər iki tərəf üçün müvafiq olan təriflər mövcud olsa da, iki ayrı anlayış mövcuddur. Şəkil 1-dəki təsvirə əsasən C zonası B zonasının eksklavı və eyni zamanda da A zonasının daxilində yerləşən anklavdır. Əgər C müstəqil olaraq bir siyasi ərazi olsaydı, o zaman o, yalnız bir anklav olardı. Şəkil 2-dəki təsvirə əsasən isə C zonası B zonasının eksklavıdır, lakin anklav deyildir. Çünki onun birdən çox ölkə ilə sərhədi mövcuddur.
Anklav ərazi bir ölkənin başqa bir ölkə tərəfindən əhatə olunmuş torpaq sahəsidir. Başqa bir dövlətin sərhədləri daxilində yerləşən bu zona bir dövlətin ərazisi ola bildiyi kimi, müstəqil bir dövlət də ola bilər.
Lesoto hər tərəfdən Cənubi Afrika Respublikası ilə əhatə olunmuş anklavdır. Türkiyənin anklav ərazisi isə Suriyadakı Caber qalası hesab olunur. İsveçrə ərazisində də iki anklav mövcuddur: Almaniyaya məxsus Büsingen və İtaliyaya məxsus olan Campione d'Italia.
Siyasi anklavlarla bərabər, etnik anklavlar da mövcuddur. Etnik anklavlar dominant mədəniyyətdən fərqli bir mədəniyyətin mövcud olduğu regionlarda mövcud olan mədəniyyətlərdirlər. Etnik anklavlarda bir mədəniyyət başqa bir mədəniyyət sahəsi ilə məhdudlaşır. Belə ərazilərdə çox sayda dillər, dinlər və mədəniyyətlər müşahidə olunur. Etnik anklavlara nümunə olaraq gettoları, kiçik italyan anklavlarını, şəhərətrafı zonaları və Çin məhəllələrini göstərmək mümkündür.
- San-Marino — İtaliya daxilində yerləşir
- Vatikan — İtaliyanın paytaxtı hesab olunan Roma şəhərinin daxilində yerləşir
- Lesoto krallığı — Cənubi Afrika Respublikasının daxilində yerləşir
-
Suriyadakı türk toprağı Süleyman Şah türbəsi -
İsviçrədəki Alman toprağı Büsingen am Hochrhein -
Lesotonun mövqeyi.
Bir dövlətin başqa bir dövlət tərəfindən özü ilə əlaqəsi kəsilmiş ərazisinə eksklav deyilir.Eksklav əraziyə nümunə olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası göstərilə bilər. Azərbaycanın ərazisi hesab olunan Naxçıvan Ermənistan sərhədinin yaratdığı regiona görə Azərbaycanla əlaqəsi kəsilərək eksklav ərazi vəziyyətinə düşmüşdür.
XXI əsrdə kommunikasiya şəraiti və texnoloji inkişaf proseslərinə görə eksklav ərazilər ilə asanlıqla əlaqə yaratmaq imkanı yaranmışdır.
- Anqola: Kabinda
- Avstriya: Yunqhols (Jungholz)
- Azərbaycan: Naxçıvan, Kərki, Yukarı Əskipara, Barxudarlı, Yaradullu
- Ermənistan: Artsvaşen
- Banqladeş: Kuç Behar (Cooch Behar)
- Belçika: Barle-Hertoq (Baarle-Hertog)
- Bruney: Temburonq (Temburong)
- Şərqi Timor: Oekussi-Ambeno (Oecussi-Ambeno)
- Hindistan: Kuç Behar (Cooch Behar)
- İtaliya: Campione d'Italia
- Almaniya: Büsingen am Hochrhein
- Qırğızıstan: Barak
- Malavi: Likoma adası
- Oman: Müsəndəm mühafəzəsi (Musandam) və Mədhə (Madha)
- Rusiya: Kalininqrad vilayəti
- İspaniya: Seuta, Llivia və Melilya
- Tacikistan: Vorux və Kayraqaç (Lolazor)
- Türkiyə: Süleyman Şah türbəsi
- ABŞ: Alyaska
- Şimali Kipr Türk Respublikası: Kokkina
- Özbəkistan: Şahimərdan, Qalaça və Xalmion
-
Naxçıvanın siyasi strukturu -
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 25 fevral 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 avqust 2009.
- Robinson, G. W. S. "Exclaves". Annals of the Association of American Geographers. 49 (3, [Part 1]). September 1959: 283–295. doi:10.1111/j.1467-8306.1959.tb01614.x. JSTOR 2561461.
- Vinokurov, Evgeny. A Theory of Enclaves. Lexington Books. 2007. ISBN 978-0-7391-2403-1.
- Rolf Palmberg's Enclaves of the world
- Jan S. Krogh's Geosite
- "Tangled Territories" 2005 review article on exclaves and enclaves in Europe published in Hidden Europe magazine
- Barry Smith's Baarle Site
- Evgeny Vinokurov's Theory of Enclaves – a comprehensive economic and political treatment of enclaves and exclaves