Aleksandr İvanoviç Odoyevski (rus. Александр Иванович Одоевский; 26 noyabr (8 dekabr) 1802[1], Sankt-Peterburq[2] – 15 (27) avqust 1839[2][1], Soçi) — rus şairi və dramaturqu olan Odoyevski, 1825-ci il Dekabristlər üsyanının aparıcı simalarından biri idi. Onun "Bir qığılcımdan alov qalxacaq" misrası Rusiya inqilabi hərəkatının unudulmaz şüarlarından birinə çevrilmişdir. Bu ifadə Lenin tərəfindən yaradılmış "İskra" qəzetinin devizi kimi seçilmiş və eyni zamanda qəzetin adını da müəyyənləşdirmişdir.
| Aleksandr Odoyevski | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 26 noyabr (8 dekabr) 1802[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 (27) avqust 1839[2][1] (36 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | malyariya |
| Fəaliyyəti | şair, filosof, yazıçı, zabit |
| Əsərlərinin dili | rus dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Aleksandr Odoyevski 8 dekabr 1802-ci ildə Sankt-Peterburqda, qədim bir rus aristokrat ailəsində anadan olub. O, Çerniqov knyazları olan Odoyevskilər nəslinə mənsub idi. O, yüksək keyfiyyətli ev təhsili alıb və 1821-ci ildə orduya qoşulub. Onun ən yaxın dostlarından biri və üzərində böyük təsiri olan şəxs qohumu, dramaturq Aleksandr Qriboyedov idi. Həmçinin Aleksandr Odoyevski (1802–1839) Mirzə Fətəli Axundzadənin dostlarından biri idi. 1825-ci ilə qədər Odoyevski şeir yazmağa başladı, lakin onun erkən dövrə aid əsərlərinin çox azı günümüzə gəlib çatıb; onların arasında yüksək cəmiyyət həyatını tənqid edən "Bal" (1825) adlı əsər də var. [3]
1824-cü ilin sonlarında Odoyevski gizli Şimal Cəmiyyətinə qoşuldu və onun ən radikal kontingentinin üzvü oldu. 1825-ci il dekabrın 13-də o, cəmiyyət üzvlərinin "Rusiyaya azadlıq gətirmək yolunda həyatlarını qurban verməyə hazır olduqlarını" ifadə edən Kondrati Rılyev dəstəklədi. Dekabrın 14-də (yeni təqvimlə 25-də) Odoyevski Senat meydanındakı üsyançıların rəhbərlərindən biri idi; burada üç minə yaxın əsgər yeni çar I Nikolaya sədaqət andı içməkdən imtina edib, bunun əvəzinə Konstantin Pavloviçə və Rusiya Konstitusiyasına sədaqətlərini elan etdilər.[3]
Qiyamın uğursuzluğundan sonra o, həbs olundu, Peter-Pavel qalasına göndərildi, daha sonra məhkum edildi, ağır əmək cəzasına məhkum edildi və Sibirə sürgün olundu. Odoevskinin ən məşhur şeirləri 1820-ci illərin sonu – 1830-cu illərin əvvəllərində yazılıb; əvvəlcə Peterburqdakı həbsxanada, daha sonra isə işləməyə göndərildiyi Sibirdəki zavodda.[3]
Odoyevski 1833-cü ilin əvvəlində ağır əmək cəzasından azad edildi və əvvəlcə İrkutsk vilayətində bir yaşayış məntəqəsinə, daha sonra isə Tobolska göndərildi. 1837-ci ilin avqustunda o, özünü I Nikolayın xüsusi fərmanı ilə Qafqazda xidmət etmək üçün göndərilmiş bir neçə dekabristin arasında tapdı. Nijeqorodski dragun alayında keşikçi kimi xidmət edərkən orada zabit olan Mixail Lermontovla yaxın dostluq münasibətləri qurdu. Lermontov 1839-cu ildə Odoyevskinin ölüm xəbəri ilə bağlı bunları demişdi:"Mən onu tanıyırdım. Biz çiyin-çiyinə gəzirdik…"[3]
Odoyevskinin sağlığında yalnız "Müqəddəs Bernard" adlı pyesi çap olunmuşdu (1838-ci ildə "Sovremennik" jurnalının X cildində). 1862-ci ildə onun toplu şeirlər kitabı Leypsiqdə nəşr olundu. Bu kitabın genişləndirilmiş versiyası isə 1883-cü ildə Sankt-Peterburqda çap edildi.[4]
Aleksandr Odoyevski 27 avqust 1839-cu ildə vəfat edib.
- ↑ 1 2 3 4 Историческая энциклопедия Сибири (rus.). / под ред. В. А. Ламин Новосибирск: 2009. ISBN 5-8402-0230-4
- ↑ 1 2 3 4 Одоевский Александр Иванович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 3 4 Frizman, L. "Alexander Ivanovich Odoevsky" (Russian). az.lib.ru. 2011-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-10.
- ↑ "Russian Biographical Dictionary" (Russian). rulex.ru. 2011-11-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-10.