Albinos eşşək və ya Asinara eşşəyi, həmçinin Ağ eşşək — İtaliyanın Sardiniya adasının şimal-qərb sahilində yerləşən Sassari əyalətindəki Asinara adasına məxsus vəhşi eşşək cinsi. Populyasiyanın böyük bir hissəsi tam və ya qismən albinizmlidir. Adada olan kiçik sayda boz eşşəklər də populyasiyanın bir hissəsi hesab olunur və albinos geninin heterozigot daşıyıcıları ola bilər. Asinara İtaliya Kənd Təsərrüfatı və Meşə Nazirliyi tərəfindən tanınan məhdud yayılmış səkkiz yerli eşşək cinsindən biridir. Sardiniya dilində ainu, borricu və ya molenti adlanır.[1]
| Albinos eşşək | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin |
||||
| ||||
Adada təxminən 120 fərd var. Digərləri Alqhero bələdiyyəsindəki Porto Conte təbiət qoruğunda və Foresta Burqosdakı "Istituto di Incremento Ippico"dadır, bir neçəsi isə Toskana və Emiliya-Romanya bölgələrində yetişdirilir.
Albinos eşşək 1885-ci il 28 iyun qanununun qəbulundan sonra adanın sakinləri tərəfindən tərk edilən Sardiniya eşşəkləri populyasiyasından törəmişdir. Bu qanuna əsasən Asinara, karantin və cəza koloniyasına çevrilməli idi. Bu hadisədən əvvəl də adada ağ xəzli heyvanlar görülmüşdü. Həmçinin bu cinsin XIX əsrdə Misirdən idxal edilən Ağ eşşəklərdən törədiyi də mümkündür.[2]
İtaliyanın bütün eşşək cinsləri kimi, Asinara da təhlükə altındadır. Onun qorunma statusu 2007-ci ildə FAO tərəfindən "kritik" kimi qeyd edilmişdir və 2021-ci ildə DAD-IS-ə "kritik" kimi bildirilmişdir.
1986-cı ildə aparılan siyahıyaalmada 31 nümunə tapıldı; 1989-cu ildə 59 baş qeydə alındı və 1990-cı illərin sonuna qədər sayı təxminən 70-ə çatdı. 2008-ci ildə adada təxminən 120 fərd var idi; digərləri Alghero bələdiyyəsindəki Porto Conte təbiət qoruğunda və Foresta Burgos-dakı Istituto di Incremento Ippico-dadır, bir neçəsi isə Toskana və Emiliya-Romanya bölgələrində yetişdirilir. 2019-cu ildə ümumi cins populyasiyası 334 baş idi. Bu İtaliya Kənd Təsərrüfatı və Meşə Nazirliyi tərəfindən tanınan məhdud yayılmış səkkiz yerli eşşək cinsindən biridir.[3]
Albinos eşşəyi kiçik bir cinsdir, çiyin hündürlüyü 105 sm-dən çox deyil. Populyasiyanın böyük bir hissəsi albinizmlidir, ağ xəzli, rəngsiz dəri və selikli qişaya və çəhrayı-mavi gözlərə malikdir. Gözləri zəifdir və heyvanlar güclü günəş işığından adanın köhnə həbsxana binalarında gizlənirlər. Dırnaqlar rəngsiz və möhkəm deyil; addımlar qısa və qeyri-müəyyəndir. Albinizm, tirozinaz genindəki bir missens mutasiyası üçün homozigot olan heyvanlarda baş verir.
Adadakı boz eşşəklər təxminən eyni ölçüdədir, lakin xeyli daha möhkəmdir. Onlar eyni vəhşi populyasiyaya aiddir və tərkibi yüz ildən çox bir müddət ərzində birbaşa insan müdaxiləsindən təsirlənməmişdir. Onlar ağ heyvanlarla sərbəst şəkildə çarpazlaşa bilərlər, lakin Sardiniya adasının Asino Sardo cinsinə aid hesab olunurlar. Yalnız ağ xəzli populyasiya üzvləriAlbinos eşşək kimi qeydiyyata alınır.[4]
Eşşəklər Asinara adasının mədəni və ekoloji irsinin ayrılmaz bir hissəsidir, ada 2002-ci ildən milli parkdır. Onların mövcudluğu yanğın riskini azaltmağa kömək edə bilər.
- ↑ V.J. Utzeri, F. Bertolini, A. Ribani, G. Schiavo, S. Dall'Olio, L. Fontanesi (2016). The albinism of the feral Asinara white donkeys (Equus asinus) is determined by a missense mutation in a highly conserved position of the tyrosinase (TYR) gene deduced protein. Animal Genetics. 47 (1): 120–124. DOI:10.1111/age.12386. (abunə tələb olunur).
- ↑ Barbara Rischkowsky, Dafydd Pilling (editors) (2007). List of breeds documented in the Global Databank for Animal Genetic Resources, annex to The State of the World's Animal Genetic Resources for Food and Agriculture. Rome: Commission on Genetic Resources for Food and Agriculture, Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 9789251057629. Archived 23 June 2020.
- ↑ Breed data sheet: Asino dell'Asinara / Italy. Domestic Animal Diversity Information System of the Food and Agriculture Organization of the United Nations. Accessed September 2013.
- ↑ Breed data sheet: Asino dell'Asinara / Italy (Ass). Domestic Animal Diversity Information System of the Food and Agriculture Organization of the United Nations. Accessed September 2021.