Alban komiksləri (alb. Stripa) — Albaniyada və Kosovoda inkişaf etmiş, xüsusilə 20-ci əsrin sonlarından etibarən daha da tanınan vizual ədəbiyyat formasıdır. Bu sahə, siyasi və mədəni dəyişikliklər fonunda formalaşmış və müxtəlif dövrlərdə fərqli istiqamətlərdə inkişaf etmişdir.
Alban dilində komikslərə “stripa” deyili. Bu söz ingilis dilindən serb-xorvat dilinə, oradan da alban dilinə keçib.
Albaniyada komikslərin inkişafı, əsasən, sosialist realizm dövründə başlamışdır. Bu dövrdə "Hosteni", "Fatosi", "Pionieri", "Yllkat", "Ylli" və "Nentori" kimi jurnallar nəşr olunmuş və bu nəşrlərdə karikatura və illüstrasiyalar vasitəsilə komikslərin təməli qoyulmuşdur.[1]
1990-cı illərin əvvəllərində kommunist rejiminin süqutundan sonra, Albaniyada komikslər sahəsində yeni inkişaf mərhələsi başlamışdır. Bu dövrdə, 2014-cü ildə Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüsü ilə ilk milli qrafik roman müsabiqəsi təşkil edilmişdir.[1]
1997-1998-ci illərdə Kosovoda komiks məktəbi mövcud idi və Soros Fondu tərəfindən maliyyələşdirilirdi, lakin müharibənin başlaması səbəbindən bağlanır.
Komikslər hazırda "Rilindja" qəzetində dərc olunur, məhdud tirajla Priştinanın ərazilərindən birində "Stripdepot" qəhvəxanasında və "Dit'e Nat" kafesində satılır. "Stripedpot" qəhvəxanasının yaradıcısı Petrit Selimidir.[2]
Alban komiksləri, siyasi və mədəni dəyişikliklər fonunda inkişaf etmiş və bu gün də müxtəlif sənətkarların və layihələrin təşəbbüsü ilə inkişafını davam etdirir. Bu sahə, Albaniyada və Kosovoda vizual ədəbiyyatın mühüm bir hissəsini təşkil edir.
Albaniyada bir çox məşhur komiks müəllifləri var. Bunlardan bəziləri aşağıdakılardır:
- Agim Sulay: Albaniyanın Vlora şəhərində doğulan Agim Sulay, Albaniyada tanınmış karikaturaçı və illüstratordur. O, "Hosteni" jurnalında fəaliyyətə başlamış və daha sonra beynəlxalq səviyyədə tanınmışdır. Hal hazırda İtaliyada yaşayır və fəaliyyətini İtaliyada davam etdirir.[3]
- Qani Yakupi: Kosovada doğulan Qani Yakupi, komiks müəllifi və jurnalistdir.[4] Onun əsərləri arasında "El Comandante Yankee" və "Retour au Kosovo" kimi qrafik romanlar yer alır
- Şpend Bengu: Şpend Bengu, Albaniyada komikslərin inkişafında mühüm rol oynamış sənətkardır. O, 1997-ci ildə universitet proqramlarına komiksləri daxil etmiş və 2014-cü ildə ilk milli qrafik roman müsabiqəsini təşkil etmişdir.
- Şpend Kada: Kosovoda doğulmuş komiks müəllifidir.[5]
1990-cı illərdə Kosovoda "Strip Arti" və "Hapi Alternativ" kimi jurnallar nəşr olunmuş və yerli komiks mədəniyyətinin inkişafına töhfə vermişdir. Müxtəlif dövrlərdə "Rilindja", "Rrota", "Hareja" adlı komiks jurnalları dərc edilmişdir.
Balkan ölkələrində komikslərin tarixini və müasir inkişafını əks etdirən bir təşəbbüs olan "CAN for Balkans" layihəsi Albaniyada da tətbiq olnmuşdur. Bu layihə çərçivəsində Albaniyada sərgilər təşkil olunmuş və yerli sənətkarların əsərləri nümayiş etdirilmişdir.[6]
- ↑ 1 2 "Summary - History and development of the graphic novel genre in Albania". CAN for BALKANS (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ Warrander, Gail; Knaus, Verena. Kosovo (ingilis). Bradt Travel Guides. 2007. ISBN 978-1-84162-199-9.
- ↑ "Agim+Sulaj+-+Siglo+21+-+No.JPG (1279x1600 pixels)". 3.bp.blogspot.com. 5 dekabr 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 May 2025.
- ↑ "Entretien pour le Salon du Livre des Balkans 2011". İstifadə tarixi: 13 may 2025.
- ↑ albanianarts.com. "no title, by Shpend Kada - Albanian Arts". www.albanianarts.com. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ iulia. "CAN for Balkans in the Albanian press". CAN for BALKANS (ingilis). 2023-03-12. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
