AKUSTİK (SƏS) ÇİRKLƏNMƏSİ - müasir ında ekologiyanın qlobal problemləri (istilik - pamik adər effekti, ozon qatının dağılması, suyun və at- ı öz mosferin çirklənməsi, radioaktiv tullantılar və s.) a və arasında akustik (səs) çirklənməsi ən həyəcanlı problemlərdən sayılır, çünki insanlara digər ə) - faktordan, məsələn, ozon qatının dağılması, turşulu fadə yağışlardan az təsir göstərmir. Əlverişsiz akustik təsiri planetimizdə bu və ya digər dərəcədə hər ihitin iki adamdan biri hiss edir. Sənayeyə yeni intensiv texnologiyanın geniş tətbiqi, avadanlıqların gücü və sürəti, bir sıra yer, hava və su nəqliyyatından və geniş istifadə olunması, müxtəlif elektrikləşdirilmiş məişət avadanlıqlarının hər yerdə tətbiqi insanın işdə, məişətdə, istirahət yerlərində, hərəkət hitin etdikdə və s.-də insan bir çox zərərli səslərin təsirinə məruz qalır.
Yeniyetmələr üçün pleyerlər və diskotekalar xüsusilə təhlükə yaradır. Skandinaviya alimləri belə nəticəyə gəlmişlər ki, hər beşinci yeniyetmə ağır eşidir, lakin çox vaxt bunun səbəbini anlamır. Səbəbi isə pleyerlərdən sui- istifadə və diskotekalardakı səs-küydür. Diskotekalarda səsin adi səviyyəsi 80-100 dBA arasında tərəddüd edir, pleyerin səsinin gücü 100-114 dBA-ya çatır[1].
Səs-küy çirkliliyi ürək-damar xəstəlikləri, hipertoniya, yüksək stres səviyyəsi, qulaqda gurultu, eşitmə itkisi, yuxu pozuntuları və digər zərərli nəticələr daxil olmaqla bir sıra xəstəliklərlə əlaqələndirilir[2][3].
Səs ürək-damar sistemi stressinin potensial faktoru sayılır. Aviasiya və nəqliyyat səsi həm gündüz, həm də gecə vaxtları bütün dünyada qəbul edildiyi kimi, qan təzyiqinə təsir göstərir. Fasiləsiz yüksək səs qan təzyiqinin qalxmasına, ürək döyüntüsünün qısalmasına, qan damarlarının daralmasına, qanın əzələlərə, beyinə və digər orqanlara verilməsinin güclənməsinə səbəb olur. Səsin təsiri nəticəsində beyin maddələrində adrenalinin və noradrenaiinin ayrılması arta bilər. Məlum olduğu kimi, adrenalin ürəyin fəaliyyətinə təsir göstərir, sərbəst turşu və qanın ayrılmasına şərait yaradır. İnsanda belə effektin yaranması üçün onun qısa müddət ərzində 60-70 dBA səviyyəsində səsə məruz qalması kifayət edir.
Yaşlı insanlarda səs-küy səbəbindən ürək problemləri yarana bilsə də[4][5], Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, uşaqlar səsə qarşı xüsusilə həssasdırlar və səsin uşaqlara təsiri geri dönməz ola bilər.
Yuxusuzluq stressdir. Əslində, yuxusuzluq uzun müddətdir ki, həqiqi işgəncə kimi istifadə olunur. XIX əsrdə yuxu ilə məşğul olan alimlər yuxusuzluğu "dəlirium, qavrayış pozuntuları və emosional çökmələr kimi ciddi psixi pozuntularla" əlaqələndirirdilər[6].
Assosiativ reaksiyaların tədqiqatlarının nəticələri göstərdi ki, əlverişsiz akustik şəraitdə yaşayan şəxslərdə mərkəzi əsəb sisteminin funksional vəziyyətinin dəyişməsinin ilkin əlamətləri görünür. Beyin qabığına daxil olan səs zamanı qıcıqlanma orada gedən əsəb proseslərini dəyişdirir. Əgər səs çox güclü olarsa və ya uzun müddət təsir göstərərsə, beyin qabığının hüceyrələrində həddindən artıq həyəcan başlayır. Bu zaman əsəb hüceyrələrinin iş fəaliyyətinin hüdudu pozulur və bu hüceyrələrin qıcıqlandırmaya cavab reaksiyasının xarakteri dəyişir.
2019-cu ildə mövcud ədəbiyyatın icmalına görə, səs-küy çirkliliyi qavrama funksiyalarının daha sürətli azalması ilə əlaqələndirilir[7][8][9].
AKUSTİK MATERİALLAR - səsi udan və səsi izolyasiya edən materiallar. Səsi udan materiallardan, əsasən, səsin zəiflədilməsinə ehtiyacı olan istehsalat binalarında və texniki qurğuların səsudan üzlüklərində, həmçinin optimal eşitmə şəraiti yaratmaq, yaxud akustik xassələri yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunur.
AKUSTİK TRAVMA - eşitmə orqanlarının həddən artıq güclü səsin təsirindən zədələnməsi. Akustik travma nəticəsində daxili qulaqda baş verən ağrılar ağıreşitməyə, hətta karlığa səbəb ola bilər. Kəskin və xronik olur. Profilaktikası: istehsalatdakı səs-küyün azaldılması üçün tədbirlər.
- Səs-küy ekoloji problemi Arxivləşdirilib 2017-07-06 at the Wayback Machine
- ↑ Məmmədov Q.Ş.,Xəlilov M.Y. Ensiklopedik ekoloji lüğət Bakı 2008
- ↑ "Environmental Noise and the Cardiovascular System". www.jacc.org. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "Cardiovascular conditions, hearing difficulty, and occupational noise exposure within US industries and occupations". pmc.ncbi.nlm.nih.gov. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "Noise Pollution Linked to Heart Attacks". www.aarp.org. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "4 surprising health effects of noise pollution". www.uclahealth.org. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "The Countries and Cities With the Most Stressful Night's Sleep". zomasleep.com. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "Noise pollution linked to increased dementia risk". www.alzheimersresearchuk.org. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "The Impact of Chronic Noise Pollution on Neurological Function and Sleep". lonestarneurology.net. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.
- ↑ "Long-term exposure to transportation noise in relation to global cognitive decline and cognitive impairment: Results from a Swedish longitudinal cohort". www.sciencedirect.com. İstifadə tarixi: 18 dekabr 2025.