Aişə Hümaşah Sultan

25 avqust 1547-ci ildə İstanbulda dünyaya gəldi.^[1][2] Atası xorvat əsilli sədrəzəm Rüstəm Paşa, anası isə Qanuni Sultan Süleymanın yeganə qızı Mihrimah Sultandır. Bu səbəblə bəzi tarixi mənbələrdə xanım sultan olaraq anılır. Uşaqlıq illəriylə bağlı yetərli məlumat yoxdur. 27 noyabr 1561-ci ildə babası Sultan Süleymanın istəyilə Rumeli bəylərbəyi Səmiz Əhməd Paşayla nigahlandı. Mərasimin ardından Üsküdar sarayında yaşamağa başlayan cütlüyün bu nigahdan 10 övladı dünyaya gəldi.

Babasının vəfatının ardından taxta dayısı II Səlim, ardından isə onun oğlu III Murad çıxdı. Bütün bu illər boyunca saraydakı nüfuzunu qoruyub saxlayan Hümaşah Sultan anasının dəstəyilə əri Əhməd Paşanın qısa zamanda yüksəlməsində mühüm rol oynadı. Sədrəzəm Sokollu Mehmed Paşaya qarşı cəbhə alan qruplaşmanın içində ön plana çıxan Əhməd Paşa onun sui-qəsd nəticəsində öldürülməsinin ertəsi günü sədarətə yüksəldi (13 oktyabr 1579). Beləcə, sədrəzəm xanımı olan Hümaşah Sultan artıq dövlət idarəsində də mühüm söz sahibi oldu. Vaxtilə anasına qarşı cəbhə alan Validə Nurbanu Sultana qarşı isə onun gəlini Safiyə Sultanı dəstəklədi. Üstəlik kürəkəni Cığalızadə Sənan Paşanın da kaptan-ı dərya təyin edilməsində mühüm rol oynadı (1591).

Səmiz Əhməd Paşanın 1580-ci ildə vəfatının ardından dul qalan Hümaşah Sultan bir müddət saraydan uzaq yaşadı. Ancaq çox keçmədən - 10 aprel 1582-ci ildə keçirilən təntənəli mərasimlə dayısı Sultan Səlimin yaxın adamlarından Nişançı Firudin Əhməd bəylə nigahlandı. Bu evlilikdən övladının olub-olmadığı bilinmir. Ancaq mərasimdən bir il sonra Firudin Əhməd bəy vəfat etdi və Hümaşah Sultan ikinci dəfə dul qaldı.

Qalan ömrünü xeyriyyəçiliklə məşğul olan Hümaşah Sultan son illərində Üsküdarın məşhur şeyxlərindən Mahmud Hüdayi Əfəndiyə intisab etdi. Hətta bəzi tarixi mənbələrdə onun Hüdayi Həzrətləriylə evləndiyi də qeyd edilir. 1594-cü ildə oğluyla birgə həccə gedən Hümaşah Sultan ziyarətdən döndükdən sonra səhhəti pisləşdi və 1598-ci ildə yaşadığı Üsküdar sarayında vəfat etdi. Cənazəsi vəsiyyətinə əsasən, Əziz Mahmud Hüdayi dərgahı yaxınlığına dəfn olundu.

• Sultanzadə Mahmud Paşa (ö. 1602) — Kastamonu və Şəbinqarahisar sancaqbəyi, Mihrimah Sultan məscidinin həyətinə dəfn edilmişdir.
• Sultanzadə Mehmed bəy (ö. 1593) — Herseq sancaqbəyi.
• Sultanzadə Şəhid Mustafa Paşa (ö. 1593) — Kilis sancaqbəyi.
• Sultanzadə Osman bəy (ö. 1590) — Şəbinqarahisar sancaqbəyi, Mihrimah Sultan məscidinin həyətinə dəfn edilmişdir.
• Sultanzadə Əbdürrəhman bəy (ö. 1597) — Şəbinqarahisar sancaqbəyi, Mihrimah Sultan məscidinin həyətinə dəfn edilmişdir. Bacısı Saliha xanım Sultanın qızı Ayşə xanımla evlənmişdir.
  • Sultanzadə Mehmed Paşa

• Saliha xanım Sultan (1561 - 1580) — 1576-cı ilin oktyabrında Cığalızadə Sənan Paşayla evləndirildi.
  • Cığalızadə Mahmud Paşa (ö. 1643) — 10 fevral 1612-ci ildə III Mehmedin qızlarından Xədicə Sultanla, 1613-cü ilin oktyabrında isə onun bacısı Hümaşah Sultanla nigahlandı.
  • Ayşə xanım — dayısı Sultanzadə Əbdürrəhman bəylə evlənmişdir.
• Safiyə xanım Sultan — 1581-ci ilin martında bacısının dul əri Cığalızadə Sənan Paşayla nigahlandı.
  • Mehmed bəy
  • Hüseyn bəy
  • Adı bilinməyən bir qız uşağı
• Xədicə xanım Sultan — 1584-cü ilin dekabrında qapıçıbaşı Mahmud bəylə nigahlandı.
• Ayşə xanım Sultan.
• Fatma xanım Sultan — 1596-cı ilin martında Yəmənli Həsən Paşayla nigahlandı.

1. ↑ Atcil, Zahit, “Osmanlı Hanedanının Evlilik Politikaları ve Mihrimah Sultan’ın Evliliği”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 34 (2020)
2. ↑ Srecko M Dzaja, Karl Nehring, ve Günter Weiß, ed., Austro-Turcica, 1541-1552: diplomatische Akten des habsburgischen Gesandtschaftsverkehrs mit der Hohen Pforte im Zeitalter Süleymans des Prächtigen (München: Oldenbourg, 1995), No: 53, s. 178