Adaviyə Əfəndiyeva (krımtat. Adaviye Efendiyeva, Адавие Эфендиева; 1879, Evpatoriya, Tavriya quberniyası[d] – 1944, Səmərqənd) — Krım tatarı olan örnek toxuculuq ustası və sənətçisi.[1][2]
| Adaviyə Əfəndiyeva | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1879 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1944 |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | Krım tatarı |
| Dini | İslam |
| İxtisası | Toxuma ustası |
| Fəaliyyəti | rəssam, tikməçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adaviyə Əfəndiyeva 1879-cu ildə Evpatoriyada anadan olmuşdur. Erkən yaşlardan etibarən nənəsindən naxış və toxuculuq sənəti öyrənmişdir. Maşın naxışı üçün ilk dəfə 12 yaşında fəaliyyətə başlamışdır. 4 il sonra atası özünə toxuma dəzgahı aldı və qızının təhsili üçün ona toxuma ustası tutdu. Ardından ustalaşan Adaviye Əfəndiyeva toxuma müəllimi oldu. 1937-ci ilə qədər toxuculuqla 500-dən çox bəzək əşyası yaratdı. 1944-cü ildə Krım tatar sürgünü zamanı Səmərqənddə həyatını itirdi. Sürgündə həyatını itirən Adaviyə Əfəndiyeva krım tatarları tərəfində təəccüblə qarşılanmışdı. Onun ölümü bir çox sənət davamçılarını da dərindən sarsıtmışdı. Krımdan sürgün olunması öz yaradıcılığına ziyan verdiyi kimi, onun xələfilərinə də böyük ziyan vermişdi. Krımda öz bildiklərini də krım tatarı gənclərinə öyrətməkdə idi. Krım tatarları hələ onun yaradıcılığına sahib çıxa bilmirlər.
Adaviyə Əfəndiyeva 1935-ci ildən bəri sənət sərgilərinə qatılmışdır. Əsərləri Moskva daxil omaqla, bir çox şəhərdə nümayiş edilmişdir. Bununla yanaşı, Avropa və ABŞ-dakı sərgilərdə də iştirak etmişdir. Adaviya Əfəndiyeva 200-dən çox bəzək kompozisiyasının müəllifidir. Əsərləri arasında stol örtükləri, toy dəsmalları, bəzəkli kəmərlər vardır. Əfəndiyevanın əsərləri Simferopoldakı Tauris Mərkəzi Muzeyində saxlanılmaqdadır.[3][4] Adaviyyə Əfəndiyevanın yaratdığı əsərləri hər nə qədər şərq üslübunda olsa da, bu sonralar bir sintez olaraq istifadə edildi. Adaviyyə Əfəndiyeva öz əsərlərində bir şərq və qərb sintezi yaratdı. Bunu bəzək kompozisiyalarında da görmək mümkündür. Ona görə də hazırda Adaviyyə Əfəndiyevanın əsərləri həm Avropada, Amerika Birləşmiş Ştatlarıda həm şərq ölkələrində yaxından izlənilməkdədir. Bu izlənmə Rusiyaya da şamil olunmaqdadır. Rusiyada da onun kompozisiyaları hələ də bəyənilməkdədir.
-
1920-ci ilin işi -
1943-cü ilin may ayında hazırlanmış iş -
1943-cü ilin iyununda hazırlanmış iş
- ↑ Басиров, В. М. "Ефендієва Адавіє - Енциклопедія Сучасної України". esu.com.ua (ukrayna). Інститут енциклопедичних досліджень НАН України. 2018-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-19.
- ↑ Катерина Качур. ""Мої орнаменти — мої думки" — Адавіє Ефендієва (Крим)" (ukrayna). rukotvory.com.ua. 2016-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-15.
- ↑ Заатов Исмет. НАРОДНОЕ И ДЕКОРАТИВНО-ПРИКЛАДНОЕ ИСКУССТВО КРЫМСКИХ ТАТАР Arxivləşdirilib 2016-09-21 at the Wayback Machine.
- ↑ "Адавие Эфендиева". medeniye.org. 2018-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-19.
- Исмет Заатов. Крымскотатарское декоративно-прикладное и изобразительное искусство. — Симферополь : ТАРПАН, 2003. — 336 с.
- П. Я. Чепурина. Орнаментальное шитьё Крыма. — Москва; Ленинград : Всесоюзное кооперативное объединенное издательство, 1938. — 63 с.
- Творчество крымских вышивальщиц // Крымская правда. — 1936. — 15 нояб.; 1937. — 29 сент.
- Иоффе М. Вышивальщицы // Красный Крым. — 1940. — 8 марта
- П. Чепурина. Творцы орнамента // Красный Крым. — 1940. — 14 марта.
- Крымскотатарские художники : биобиблиограф. словарь / сост. Э. Я. Черкезова. — Симферополь : Доля, 1999.