AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu

1945-ci il yanvarın 23-də Azərbaycanda fəaliyyət göstərən SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialı Azərbaycan Elmlər Akademiyasına çevrildi. Yaradıldığı ildən akademiyanın nəzdində 4 bölmə, 16 elmi-tədqiqat institutu, 3 muzey fəaliyyətə başlayıb. Fəaliyyətə başlayan institutlardan biri də "Fəlsəfə İnstitutu" olub.^[1][2] İnstitut 1945–1950-ci illərdə "Fəlsəfə İnstitutu", 1950–1956-cı illərdə "Tarix və Fəlsəfə İnstitutu", 1956–1967-ci illərdə Azərbaycan EA-nın "Fəlsəfə sektoru", 1967–2002-ci illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının "Bəhmənyar adına Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu", 2002–2009-cu illərdə "Fəlsəfə və Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutu", 2009–2013-cü illərdə "Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutu, 2013–2016-cı illərdə "Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu", 2016–2020-ci illərdə "Fəlsəfə İnstitutu" adı altında fəaliyyət göstərib. 2020-ci ilin noyabr ayından isə "Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu" adlandırılıb.^[3][4]

Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun fəaliyyət istiqamətləri əsasən Azərbaycan və dünya fəlsəfə tarixi, ictimai-siyasi fikir, müasir dünyanın sosial-mənəvi inkişafı, elmi, elmi-idrakın fəlsəfi-sosioloji məsələləri, məntiq elminin təşəkkülü və inkişafı, sosial-psixologiyanın aktual problemləri, fəlsəfənin yeni istiqamətləri, gender, multikiulturalizmin fəlsəfi problemləri, informasiya cəmiyyətinin və vətəndaş etikasının formalaşması, davamlı inkişafın nəzəri-fəlsəfi və sosioloji problemlərini, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində və ölkə daxili siyasi proseslərin fəlsəfəsi və sosiologiyasını əhatə edir.^[1]

İnstitutda Azərbaycan ictimai fikir tarixində öz sözünü demiş görkəmli alimlər çalışmışdır. Bunlardan AMEA-nın həqiqi üzvləri Alerksandr Makovelski^[5], Firudin Köçərli^[6], Aslan Aslanov^[7], müxbir üzvləri Məqsəd Səttarov^[8], Zakir Məmmədov^[9], Ziyəddin Göyüşov^[10] və b. adlarını çəkmək olar.

Müxtəlif illərdə instituta rəhbərlik edən alimlər:

• 1945–1950-ci illər — akademik Aleksandr Makovelski;
• 1950–1956-cı illər — f.e.d. Vitali Səmədov, t.e.d. Məmməd İsgəndərov, t.e.d.Əliövsət Quliyev;
• 1958-ci il — f.e.d. Mehbalı Qasımov;
• 1958–1959-cu illər — f.e.d. Əddin Şakirzadə;
• 1959–1984-cü illər — akademik Firudin Köçərli;
• 1985–1987-ci illər — f.e.d. Zahid Orucov;
• 1987–1995-ci illər — akademik Aslan Aslanov;
• 1995–2001-ci illər — f.e.d. Əli Abasov;
• 2002–2008-ci illər — f.e.d, prof. Yusif Rüstəmov;
• 2008-ci ildən — f.e.d. İlham Məmmədzadə.

Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunda 25 şöbə fəaliyyət göstərir:^[11]

• Azərbaycan fəlsəfə tarixi şöbəsi^[12]

• Estetika şöbəsi

• Etika şöbəsi

• Heydər Əliyevin siyasi irsi və Azərbaycançılıq fəlsəfəsi

• İdrak nəzəriyyəsi və məntiq şöbəsi

• İnformasiya cəmiyyətinin fəlsəfi və sosioloji problemləri

• İslam fəlsəfəsi şöbəsi

• Müasir fəlsəfə problemləri şöbəsi

• Sosial fəlsəfə və ekoloji problemlər şöbəsi

• Sosiologiya şöbəsi

• Multikulturalizm və tolerantlıq fəlsəfəsi şöbəsi

• Davamlı inkişafın fəlsəfəsi və sosiologiyası

• Siyasətin fəlsəfəsi və sosiologiyası şöbəsi

• Sosial psixologiya şöbəsi

• Təhsil şöbəsi

• Türk xalqlarının fəlsəfi fikir tarixi və müasir fəlsəfəsi şöbəsi
• Beynəlxalq əlaqələr şöbəsi
• İctimaiyyətlə əlaqələr və informasiya şöbəsi

• Elektron xidmətlər şöbəsi
• Qərbi Azərbaycana qayıdış siyasəti və ermənişünaslıq şöbəsi
• Fəlsəfi-hüquqi təlimlər və suverenlik şöbəsi
• Beynəlxalq münasibətlər və geosiyasət şöbəsi
• Enerji təhlükəsizliyi siyasəti və gürcüstanşünaslıq şöbəsi

• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

• Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal
• Şərq fəlsəfəsi problemləri jurnalı

• Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun nəşrləri