Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinAşpazlıq və ya Kulinariya (lat. culīna — mətbəx) — yemək hazırlama ilə bağlı insanın fəaliyyəti.
Filogenetik analiz göstərir ki, insan əcdadları 1,8–2,3 million il əvvəl bişirməni ixtira edə bilərdilər.[1] Cənubi Afrikadaki Uanderuork mağarasında tapılan sümük fraqmentləri və bitki külü erkən adamlar orada 1 milyon il əvvəl alovu kontrol etməyinin fikirini dəstək edən sübutunu verib.[2] Homo erectus 500 min il əvvəl yeməklərini bişirdiyini sübutu mövcuddur.[3] Onların 400 min il əvvəl alovu idarə etməyinin sübutu alimləri tərəfindən geniş şəkildə dəstəklənilir.[4][5] 300 min il əvvəldən gələn arxeoloji tapıntıların arasında[6] Avropa və Orta Şərq ətrafındaki qədim ocaqlar, yer peçləri, yamdırılmış heyvan sümükləri və çaxmaqdaşları var. Antropoloqların fikrinə görə, geniş yayılmış bişirmə təxminən 250 min il əvvəl ocaqların üzə çıxması ilə başlayıb.[7]
Yaxınlarda, daha erkən, 790 min il əvvəl işlədilmiş ocaqlar haqqında məlumat üzə çıxmışdı.[8]
Aşpazlığa aid məlum ilk kitab b.e.ə. 40-cı ildə romalı Aspi tərəfindən yazılmışdır.
Qədim Yunanların təbabət tanrısı Asklepinin (yun. Ἀσκληπιός, Asklepios) aşpazı Kulina adlanırdı. Həm də romalılarda onuncu ilahə "Kulinariya" adlanırdı.
Heyvan mənşəli protein əzələlər, içalat, süd və yumurta kimi mallardan gəlir. Həmin mallarda böyük miqdarda protein olur. Protein həmçinin təhminən bütün bitkilərdə, özəlliklə paxlalılarda və toxumlarda mövcuddur, halbuki miqdarı nisbətən azdır. Göbələklərdə isə proteinin miqdarı tərəvəzlərdən, meyvələrdən və toxumlardan böyükdür.[9]
- ↑ Organ, Chris. "Phylogenetic rate shifts in feeding time during the evolution of Homo". PNAS. 22 avqust 2011. 28 aprel 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 aprel 2012.
- ↑ Pringle, Heather, "Quest for Fire Began Earlier Than Thought", ScienceNOW, American Association for the Advancement of Science, 2 aprel 2012, 15 aprel 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 4 aprel 2012
- ↑ Pollard, Elizabeth. Worlds Together, Worlds Apart. New York: Norton. 2015. 13. ISBN 978-0-393-92207-3.
- ↑ Luke, Kim. "Evidence That Human Ancestors Used Fire One Million Years Ago". 17 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2013.
An international team led by the University of Toronto and Hebrew University has identified the earliest known evidence of the use of fire by human ancestors. Microscopic traces of wood ash, alongside animal bones and stone tools, were found in a layer dated to one million years ago
- ↑ "Archaeologists Find Earliest Evidence of Humans Cooking With Fire - DiscoverMagazine.com". 27 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 dekabr 2017.
- ↑ Smith, Roff. "Oldest Known Hearth Found in Israel Cave". National Geographic. 29 yanvar 2014. 30 iyun 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 mart 2014.
- ↑ "Pennisi: Did Cooked Tubers Spur the Evolution of Big Brains?". Cogweb.ucla.edu. 10 mart 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2013.
- ↑ Staff. "What Does It Mean To Be Human? - Hearths & Shelters". Smithsonian Institution. 12 avqust 2016. 17 avqust 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 avqust 2016.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 1 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyun 2023.
.jpg){kind=small}
|
Kulinariya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |