Ağdam uğrunda döyüş (iyun — iyul 1993) — Qarabağ müharibəsinin gedişində baş vermiş döyüş. Döyüş 23 iyul 1993-ci ildə Ağdam şəhərinin erməni qüvvələri tərəfindən işğalı ilə bitmişdir.
| Ağdam uğrunda döyüş | |||
|---|---|---|---|
| Əsas münaqişə: Qarabağ müharibəsi | |||
 | |||
| Tarix | 12 iyun-23 iyul 1993 | ||
| Yeri | Azərbaycan Respublikası | ||
| Nəticəsi | Ermənilərin qalibiyyəti, Ağdam şəhərinin ermənilərin nəzarətinə keçməsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| Ölənlər və yaralananlar | |||
|
|||
Şəhərin əhəmiyyəti
SSRİ dağıldıqdan sonra Ağdamda yerləşən nəhəng hərbi anbar Azərbaycan ordusuna dövr edilir.Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi baza Azərbaycan Ordusu tərəfindən hərbi istinadgah kimi istifadə edilmişdir.
Xankəndində Ağdamın əhəmiyyətini anlayır və onu "düşmən yuvası" adlandırırdılar.
Döyüşün gedişi
Erməni birlikləri şəhəri dörd dəfə götürmək üçün hücum təşkil etmişlər: 12 iyun, 15-18 iyun, 3 iyul və 15-23 iyul. Şəhərin kifayət qədər iri olması və eytiyyatlarının böyüklüyü ilə əlaqədar şəhərin qorunmasını mümkün edir.
İlk hücum zamanı erməni tərəfinin uğursuzluğu ilə nəticələnir. Sonradan hücumun aldadıcı manevr olduğu aydınlaşır.Ağdərə istiqamətindən edilən hücum nəticəsində hətta erməni ordu liderlərindən olan Monte Melkonyan Azərbaycan xüsusi xidmət orqanın əməkdaşı İbad Hüseynov tərəfindən məhv edilmişdir.
İkinci hücum zamanı ermənilər Ağdamın Əlimədətli, Kürdlər, Mоllalar, Qalayçılar, Əliağalı kəndləri və mühüm yüksəklikləri ələ keçirirlər. 25 iyun tarixində mühüm strateji əhəmiyyət daşıyan Ağdərə-Ağdam yolu ermənilərin nəzarətinə keçmişdir. Bundan sonra şəhərin təhcizatında axsamalar başlayır. 27 iyunda Ağdərənin itirilməsi Ağdamın müdafiəsini cətinləşdirir.
Üçüncü hücum nəticəsində ermənilər tərəfindən Əhmədlər, Kürdlər, Mərzili, Qızıl Kəngərli, Maksudlu, Talışlar, Çuxurmaqlı və Xıdırlı kəndləri ələ keçirilir. Əks həmlə ilə isə Azərbaycan ordusu Əhmədlər, Qızıl Kəngərli, Maksudlu, Çuxurmaqlı və Xıdırlı kəndlərini geri qaytara bilir.
Üçüncü və dördüncü hücum ərəfəsində Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyətdən uzaqlaşdılırması ilə bağlı hərbi toqquşmalar artıq başlamışdı.
Ermənilər dördüncü hücum zamanı yüksəkliklərdən şəhəri atəşə tuturlar. Bundan sonra şəhərin əldə saxlanılması çətinləşdiyindən müdafiəçilər şəhəri tərk etmək məcburiyyətində qalırlar.
Şəhərin işğalı zamanı beynəlxalq qanunlar kobud şəkildə pozulur. Şəhər talandıqdan sonra tamamən yandırılır.
Şəhərin süqutunun səbəbi
Ermənilərin şəhəri zəbt etməsi və iyun-iyul ayındakı uğurlu əməliyyatlar keçirməsi Gəncə qiyamı ilə əlaqədar olmuşdur. Belə ki Sürət Hüseynov və AXC arasında baş vermiş konflik vətəndaş müharibəsi həddinə çatmışdı.
Beynəlxalq münasibətlər
Minsk qrupunun məruzəçisi Mario Rafaellinin məlumatında erməni tərəfinin Ağdamın işğal etməyəcəklərinə təminat verməsi ilə bağlı vədlərin və konfliktin sülh yolu ilə həll ediləsinin tərəfdarı olması fikirlərinə tamamən zidd olduğu vurğulanır.
İstinadlar
- ↑
- Armenian Research Center // // The University of Michigan-Dearborn; April 3, 1996
- Qarabağ müharibəsi 1988—2006]