Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.
 Kömək
Kitab yaradıcısı ( deaktiv et )
 Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin Kitabı göstər (0 səhifə) Səhifə təklif edin

Ağdərililər

  • Məqalə
  • Müzakirə

Ağ — dəri rənginin tarixi spesifikasiyası və irq anlayışının müasir təsnifatı. Ən çox Avropa mənşəli insanları ümumi şəkildə müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur, lakin “ağ” anlayışının dəqiq tərifi kontekstdən və baxış bucağından asılı olaraq dəyişə bilər. İrqiləşdirmədən kənar mənada isə bu söz sadəcə olaraq açıq dəriyə malik olan, adətən karnasiya rənginə çalan dəriyə sahib şəxsləri ifadə edir.[1]

Əhali qruplarının dəri rənginə istinadən “ağ” kimi təsvir edilməsi bəzən yunan–roma etnoqrafiyasında, eləcə də digər antik və orta əsr mənbələrində rast gəlinir. Lakin bu cəmiyyətlərdə ağlığın bir irq kimi anlayışı və ya pan-Avropa kimliyi mövcud deyildi. Müasir dövrdə “ağ irq” və ya “ağ insanlar” kimi irqiləşdirilmiş anlayışlar əsas Avropa dillərinə XVII əsrin sonlarında daxil olmuşdur. Bu dövrdə vahid “ağ xalq” ideyası, xüsusilə irqi əsaslı köləlik və dünyanın Avropa müstəmləkələrində sosial status kontekstində Avropada daha geniş qəbul edilmişdir. İrqə dair elmi tədqiqatlar bu müasir anlayışı, əsasən fiziki dəri çalarlarına fokuslanan və irq ideyasına əsaslanmayan pre-modern təsvirlərdən fərqləndirir. Müasir dövrə qədər heç bir Avropa xalqı özünü “ağ” kimi tanımlamırdı; əksinə, kimliklərini din, mənşə, etnik mənsubiyyət və ya millət anlayışları üzərindən müəyyən edirdilər.[2]

Müasir antropoloqlar və digər alimlər müxtəlif insan populyasiyaları arasında bioloji müxtəlifliyin mövcudluğunu qəbul etsələr də, vahid və aydın şəkildə fərqlənən “ağ irq” anlayışını elmi əsası olmayan bir sosial konstrukt kimi qiymətləndirirlər.

Mündəricat

  • 1 Antik dövrdə fiziki təsvirlər
  • 2 Müasir irqi iyerarxiyalar
    • 2.1 Kolonializm tərəfindən formalaşdırılmış sosial kateqoriya
    • 2.2 Elmi irqçilik
      • 2.2.1 XVIII əsrdə başlanğıc
  • 3 İstinadlar
    • 3.1 Biblioqrafiya
  • 4

Antik dövrdə fiziki təsvirlər

Əsas məqalə: Ağlığın müasirdən əvvəlki konsepsiyaları

Müəyyən şəxslərə münasibətdə Ağ və Qara anlayışlarına müsbət və mənfi konnotasiyaların verilməsi bir sıra Hind-Avropa dillərində çox qədim dövrlərə gedib çıxır, lakin bu fərqlər mütləq şəkildə dəri rəngi ilə əlaqələndirilmirdi. Dini çevrilmə bəzən məcazi şəkildə dəri rənginin dəyişməsi kimi təsvir edilirdi.[3] Eyni şəkildə, Riqveda mətnində sanskr. krsna tvac (“qara dəri”) anlayışı dinsizlik üçün metafora kimi işlədilir.[4]

Qədim misirlilər, Miken yunanları və minolular adətən qadınları açıq və ya ağ dəri ilə, kişiləri isə tünd qəhvəyi və ya günəşdən qaralmış dəri ilə təsvir edirdilər.[5] Nəticədə açıq və ya solğun dəriyə malik kişilər — leukochrōs (yun. λευκόχρως, “ağ dərili”) — Platon və Aristotel kimi qədim yunan müəllifləri tərəfindən zəif və qadınabənzər hesab edilə bilərdi.[6]

Aristotelə görə, “dərisi çox tünd olanlar qorxaqdırlar: misirlilər və efiyoplar buna sübutdur. Dərisi həddən artıq açıq olanlar da qorxaqdırlar: buna qadınlar nümunədir. Cəsarətli insanların dəri rəngi bu ikisinin ortasında olmalıdır.”[7]

Eyni şəkildə, Ksenofon Əhəməni Farsı əsir düşmüş əsgərləri “ağ dərili, çünki daim geyimli idilər, yumşaq və zəhmətə öyrəşməmiş, çünki həmişə arabalarla hərəkət edirdilər” kimi təsvir edir və yunan əsgərlərinin bu səbəbdən “müharibənin qadınlarla döyüşməkdən fərqli olmayacağını” düşündüklərini bildirir.[8][9]

Klassik filoloq Ceyms Di bildirir ki, “yunanlar özlərini ‘Ağ insanlar’ kimi təsvir etmirdilər — ya da başqa cür — çünki onların rəng lüğətində özlərini ifadə etmək üçün müntəzəm bir termin yox idi.”[3] İnsanların dəri rəngi əhəmiyyətli məna daşımırdı; əsas olan onların harada yaşaması idi.[10]

Herodot skif Budinləri dərin mavi gözlərə və parlaq qırmızı saçlara malik xalq kimi təsvir etmişdir[11] və misirliləri — Kolxlara bənzər şəkildə — melánchroes (μελάγχροες, “tünd dərili”) və qıvrım saçlı kimi təqdim etmişdir.[12] O, həmçinin Misirin cənubunda yaşayan tayfalar üçün istifadə edilən ümumi yunan adının — Aithíopes (Αἰθίοπες, “yanmış üzlü”) — ehtimal olunan ilk qeydini verir.[13]

Sonralar Ksenofan efiyopiyalıları qara dərili, frakiyalıları isə qırmızı saçlı və mavi gözlü kimi təsvir etmişdir.[14] Hippokrat skifləri təsvir edərkən qeyd edir ki, soyuq hava “onların ağ dərisini yandırır və qızartılı hala salır.”[15][16]

Müasir irqi iyerarxiyalar

“Ağ irq” və ya “Ağ insanlar” terminləri əsas Avropa dillərinə XVII əsrin sonlarında, Atlantik qul ticarəti dövründə quldarlığın irqiləşdirilməsi kontekstində daxil olmuşdur.[17] Bu anlayışlar həmçinin İspaniya imperiyasında yerli xalqların köləliyə cəlb edilməsi ilə bağlı idi.[18]

Ağlıq anlayışı dəfələrlə qan, mənşə və fiziki xüsusiyyətlərlə əlaqələndirilmiş və nəticədə elmi irqçiliklə yekunlaşan psevdoyelmi tədqiqat mövzusuna çevrilmişdir; bu yanaşma sonradan elmi ictimaiyyət tərəfindən geniş şəkildə rədd edilmişdir. Tarixçi İren Silverblattın sözlərinə görə, “irq düşüncəsi sosial kateqoriyaları irqi həqiqətlərə çevirdi.”[18]

Brüs Devid Baum, Rut Frankenberqin tədqiqatlarına istinad edərək bildirir ki, “müasir irqçi dominantlığın tarixi, Avropa xalqlarının özlərini (və bəzən digər xalqları) üstün ‘ağ irq’in üzvləri kimi müəyyən etmə tarixilə sıx bağlıdır.”[19]

Alastair Bonnett isə qeyd edir ki, “ağ kimlik” anlayışı müasir formada əsasən Amerika layihəsidir və Amerikanın irq və tarixə dair şərhlərini əks etdirir.[20]

Kolonializm tərəfindən formalaşdırılmış sosial kateqoriya

XVII əsrdə İspaniyanın hakimiyyəti altında olan Latın Amerikasında rəng anlayışlarına əsaslanan üçhissəli irqi sxemdən istifadə olunurdu.[21] İren Silverblatt Cənubi Amerikada “irq düşüncəsi”nin köklərini kolonializm və dövlətin formalaşması ilə bağlı sosial kateqoriyalarda izləyir və qeyd edir ki, “ağ, qara və qəhvəyi anlayışları müstəmləkəçi, qul və müstəmləkə edilmiş kateqoriyalarının ixtisar olunmuş, abstrakt formalarıdır.”[22]

XVII əsrin ortalarına doğru yeni termin olan isp. español (“ispan”) yazılı sənədlərdə isp. blanco (“ağ”) anlayışı ilə eyniləşdirilməyə başlanmışdı.[22] İspaniyanın Amerika müstəmləkələrində qara afrikalı, yerli (isp. indios), yəhudi və ya morisko mənşəyi olan şəxslər 1501-ci il Kral Pragmáticasına əsasən dövlət vəzifələrini tutmaq üçün tələb olunan “qan saflığı” (isp. limpieza de sangre) meyarlarından rəsmi şəkildə kənarda saxlanılırdı.[23]

Oxşar məhdudiyyətlər hərbi sahədə, bəzi dini ordenlərdə, kolleclərdə və universitetlərdə də tətbiq olunurdu ki, bu da demək olar ki, tamamilə ağlardan ibarət ruhani və peşəkar təbəqənin formalaşmasına səbəb olmuşdu.[23][24] Qara dərililər və isp. indios xərac ödəmək öhdəliyinə cəlb edilir, silah gəzdirmələri qadağan olunurdu; qara və isp. indio qadınlara isə erkən kolonial dövrdə Meksika və Peruda zinət əşyaları, ipək və qiymətli metallardan istifadə etmək yasaqlanmışdı.[23]

Dərisi tünd olan isp. pardos və Afrika–Avropa qarışıq mənşəli isp. mulattos maddi imkanları olduqda bu məhdudiyyətlərdən yayınmaq üçün tez-tez “ağ kimi keçməyə” (passing) çalışırdılar.[23][24] Qısa müddət ərzində ağlıq imtiyazlarını yüksək məbləğ müqabilində almağa imkan verən kral təklifi on beş müraciətçi cəlb etsə də, ağ elitaların təzyiqi nəticəsində bu praktika dayandırıldı.[23]

Britaniya müstəmləkələrində — Şimali Amerika və Karib hövzəsində — başlanğıcda “ingilis” və ya “xristian” anlayışları yerli amerikalılar və afrikalılarla qarşılaşdırma məqsədilə işlədilirdi. “Ağ irq” və ya “ağ insanlar” ifadələrinin ilk nümunələri XVII əsrdə Oxford English Dictionarydə qeydə alınmışdır.[3] Tarixçi Winthrop Jordan bildirir ki, XVII əsr boyunca “[on üç] müstəmləkənin hamısında ‘xristian’, ‘azad’, ‘ingilis’ və ‘ağ’ terminləri bir-birinin əvəzi kimi qeyri-selektiv şəkildə istifadə olunurdu.”[25]

 
XIX əsrdə Henry Strickland Constable tərəfindən çəkilmiş illüstrasiya, “Irish Iberian” və “zənci” xüsusiyyətləri arasında iddia edilən oxşarlığı, “Anqlo-Tevton” tipinin isə guya üstünlüyünü göstərir

1680-ci ildə Morqan Qodvin ingilis oxuculara izah etməyi zəruri sayırdı ki, Barbadosda “ağ” termini “avropalılar üçün ümumi addır.”[26] Bir sıra tarixçilər bildirirlər ki, azad və ya xristian qara dərililərə qarşı məhdudiyyətlərin sərtləşməsi ilə paralel olaraq “ağ” anlayışının hüquqi kateqoriya kimi istifadəsi də artmışdır.[27] Tarixçi Teodor Allenin fikrincə, XVIII əsrə qədər Amerika müstəmləkələrində “ağ” termini Britaniyaya nisbətən daha geniş yayılmışdı.[26]

Elmi irqçilik

XVIII–XIX əsrlərdə Qərbdə irq və etnik mənşə üzrə aparılan tədqiqatlar sonradan elmi irqçilik adlandırılan yanaşmaya çevrildi. İnsanlar və təbiət arasındakı fərqlər haqqında yazan tanınmış Avropa psevdoyelmi müəllifləri azsaylı irqlər toplusuna “ağ” və ya “Qərbi Avrasiya” irqini daxil edir və bu kateqoriyaya fiziki, zehni və ya estetik üstünlük aid edirdilər. Bu fikirlər XX əsrdə elm adamları tərəfindən etibarsız sayılmışdır.[28]

XVIII əsrdə başlanğıc

 
İohann Fridrix Blumenbax tərəfindən 1795-ci ildə aşkar edilmiş gürcü qadın kəlləsi; Avropalıların Qafqazdan mənşəyi hipotezində istifadə olunmuşdur

1758-ci ildə Karl Linney insan növü üçün təbii hesab etdiyi taksonomiya kateqoriyalarını irəli sürdü. O, Homo sapiens ilə Homo sapiens europaeus arasında fərq qoydu və sonradan insanları dörd coğrafi altqrupa ayırdı: ağ avropalılar, qırmızı amerikalılar, sarı asiyalılar və qara afrikalılar. Linney bu bölgünü obyektiv təsnifat kimi nəzərdə tutsa da, təsvirlərində mədəni modellər və alçaldıcı stereotiplər mövcud idi.[29][30]

1775-ci ildə təbiətşünas İohann Fridrix Blumenbax yazırdı ki, “ağ rəng ilk yeri tutur və Avropa xalqlarının əksəriyyəti üçün səciyyəvidir; bu müxtəliflikdə yanaqların qızartısı demək olar ki, ona məxsusdur.”[30]

Blumenbax insanları dörd və ya beş irqə ayırmış, təsnifatını əsasən Linneyə söykəmişdir. 1795-ci il nəşrində “Qafqaz müxtəlifliyi” anlayışını daraldaraq Avropa əhalisini (laponlar və finlərin bəzi qolları istisna olmaqla), Şərqi Asiyanın bir hissəsini və Şimali Afrikanı bu qrupa daxil etmişdir.[1][29][31][32]

Dəri rəngi məsələsində Blumenbax iqlim, qidalanma və sağlamlıq faktorlarını nəzərə alsa da, əsas təsirin “iqlim, torpaq və həyat tərzi” olduğunu düşünürdü.[33] Bununla belə, o, bütün irqlərin vahid insan növünə mənsub olduğunu bildirir və fiziki xüsusiyyətlərin ətraf mühitin təsiri ilə formalaşdığını müdafiə edirdi. monoqenist olan Blumenbax “deqenerasiya hipotezi”ni qəbul edir, Adəm və Həvvanın Qafqaz mənşəli olduğunu və digər irqlərin sonradan ətraf mühit təsiri ilə meydana gəldiyini iddia edirdi.[34] Onun fikrincə, uyğun mühit şəraitində bu degenerasiya geri dönə bilər və bütün müasir insan formaları ilkin Qafqaz tipinə qayıda bilərdi.[35]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Johann Friedrich Blumenbach: The Anthropological Treatises. Longman Green, London 1865, pp. 99, 265 ff.
  2. ↑ Nirenberg, David. Was there race before modernity? The example of 'Jewish' blood in late medieval Spain (PDF) // Eliav-Feldon, Miriam; Isaac, Benjamin H.; Ziegler, Joseph (redaktorlar ). The Origins of Racism in the West. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 2009. 232–264. 27 dekabr 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2014. On both sides of the chronological divide between the modern and the pre-modern (wherever it may lie), there is today a remarkable consensus that the earlier vocabularies of difference are innocent of race.
  3. ↑ 1 2 3 James H. Dee, "Black Odysseus, White Caesar: When Did 'White People' Become 'White'?" The Classical Journal, Vol. 99, No. 2 (2003–2004), s. 162 və sonrası.
  4. ↑ Michael Witzel, "Rgvedic History" əsərində, The Indo-Aryans of South Asia (1995): “bunun dəri rənginə işarə olduğunu güman etmək asan olsa da, bu, ilahilərin ruhuna ziddir: vedik şairlər üçün qara həmişə şəri simvolizə edir və digər mənalar bu kontekstlərdə ikinci dərəcəlidir.”
  5. ↑ Mary Ann Eaverly. Tan Men/Pale Women: Color and Gender in Archaic Greece and Egypt, a Comparative Approach. University of Michigan Press. 2013. səh. 85. ISBN 978-0-472-11911-0. OCLC 1055877879.
  6. ↑ Kamtekar, Rachana. Chapter 1 Distinction Without a Difference? Race and Genos in Plato // Julie K. Ward; Tommy L. Lott (redaktorlar ). Philosophers on Race: Critical Essays. John Wiley & Sons. 2008. 15–16. ISBN 978-0-470-75204-3. OCLC 1039168694.
  7. ↑ Maria Michela Sassi. The Science of Man in Ancient Greece. University of Chicago Press. 2001. səh. 50. ISBN 978-0-226-73530-6. OCLC 1000991167.
  8. ↑ Peter Hunt. Slaves, Warfare, and Ideology in the Greek Historians. Cambridge University Press. 9 may 2002. səh. 164. ISBN 978-0-521-89390-9. OCLC 248925851.
  9. ↑ Godfrey Hutchinson. Sparta: Unfit for Empire. Frontline Books. 2014. səh. 20. ISBN 978-1-84832-222-6. OCLC 1026663126.
  10. ↑ Painter, Nell. The History of White People. New York: W. W. Norton & Company. 2016. səh. [1]. ISBN 978-0-393-04934-3.
  11. ↑ Herodotus: Histories, 4.108.
  12. ↑ Herodotus: Histories, 2.104.2.
  13. ↑ Herodotus: Histories, 2.17.
  14. ↑ Xenophanes of Colophon: Fragments, J. H. Lesher, University of Toronto Press, 2001, s. 90.
  15. ↑ Hippocrates. William Henry Samuel Jones; Paul Potter; Wesley D. Smith (redaktorlar ). Hippocrates, Volume 1. Harvard University Press. 1923. 125–126. ISBN 978-0-674-99162-0. OCLC 1004814805.
  16. ↑ Painter, 2016. səh. 10
  17. ↑ Dee, James H. "Black Odysseus, White Caesar: When Did 'White People' Become 'White'?". The Classical Journal. 99 (2). 2004: 157–167. JSTOR 3298065.
  18. ↑ 1 2 Silverblatt, Irene. Modern Inquisitions: Peru and the colonial origins of the civilized world. Durham: Duke University Press. 2004. səh. 139. ISBN 978-0-8223-8623-0.
  19. ↑ Baum, Bruce David. The rise and fall of the Caucasian race: A political history of racial identity. NYU Press. 2006. səh. 247. ISBN 978-0-8147-9892-8.
  20. ↑ Bonnett, 2000
  21. ↑ Silverblatt, Irene. Modern Inquisitions: Peru and the colonial origins of the civilized world. Durham: Duke University Press. 2004. 113–116. ISBN 978-0-8223-8623-0.
  22. ↑ 1 2 Silverblatt, Irene. Modern Inquisitions: Peru and the colonial origins of the civilized world. Durham: Duke University Press. 2004. səh. 115. ISBN 978-0-8223-8623-0.
  23. ↑ 1 2 3 4 5 Twinam, Ann. Racial Passing: Informal and Official 'Whiteness' in Colonial Spanish America // Smolenski, John; Humphrey, Thomas J. (redaktorlar ). New World Orders: Violence, Sanction, and Authority in the Colonial Americas. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 2005. 249–272. ISBN 978-0-8122-3895-2.
  24. ↑ 1 2 Duenas, Alcira. Indians and mestizos in the 'lettered city' reshaping justice, social hierarchy, and political culture in colonial Peru. Boulder, CO: University Press of Colorado. 2010. ISBN 978-1-60732-019-7.
  25. ↑ Jordan, Winthrop. White Over Black: American Attitudes Towards the Negro. 1974. səh. 97.
  26. ↑ 1 2 Allen, Theodore. The Invention of the White Race. 2. New York: Verso. 1994. səh. 351.
  27. ↑ Baum (2006), s. 48; Winthrop Jordan, White Over Black: American Attitudes Towards the Negro, 1974, s. 52; Theodore Allen, The Invention of the White Race, 1994.
  28. ↑ Hirschman, Charles. "The Origins and Demise of the Concept of Race". Population and Development Review. 30 (3). 2004: 385–415. doi:10.1111/j.1728-4457.2004.00021.x. ISSN 1728-4457.
  29. ↑ 1 2 Sarah A. Tishkoff & Kenneth K. Kidd (2004), Nature Genetics.
  30. ↑ 1 2 Painter, Nell Irvin. Why White People are Called Caucasian? (PDF) // Proceedings of the Fifth Annual Gilder Lehrman Center International Conference at Yale University. Collective Degradation: Slavery and the Construction of Race – November 7–8, 2003 – Yale University, New Haven, Connecticut. 2003. səh. 20. 20 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2006.
  31. ↑ Painter. The History of White People. 79–90.
  32. ↑ Robert Bernasconi (redaktor). On the Natural Variety of Mankind // The Idea of Race.
  33. ↑ Johann Friedrich Blumenbach, 1865, s. 107.
  34. ↑ Brian Regal, 2004.
  35. ↑ Marvin Harris. The Rise of Anthropological Theory. 84 ff.

Biblioqrafiya

  • Allen, Theodore, The Invention of the White Race, 2 vols. Verso, London 1994.
  • Baum, Bruce David, The Rise and Fall of the Caucasian Race: A Political History of Racial Identity. NYU Press, New York and London 2006, ISBN 978-0-8147-9892-8.
  • Bonnett, Alastair, White Identities: Historical and International Perspectives, Harlow: Pearson, 2000, ISBN 978-0-582-35627-6
  • Brodkin, Karen, How Jews Became White Folks and What That Says About Race in America, Rutgers, 1999, ISBN 0-8135-2590-X.
  • Coon, Carleton Stevens. The Races of Europe. New York: The Macmillan Company. 1939.
  • Foley, Neil, The White Scourge: Mexicans, Blacks, and Poor Whites in Texas Cotton Culture (Berkeley: University of California Press, 1997)
  • Gossett, Thomas F., Race: The History of an Idea in America, New ed. (New York: Oxford University, 1997)
  • Guglielmo, Thomas A., White on Arrival: Italians, Race, Color, and Power in Chicago, 1890–1945, 2003, ISBN 0-19-515543-2
  • Hannaford, Ivan, Race: The History of an Idea in the West (Baltimore: Johns Hopkins University, 1996)
  • Ignatiev, Noel, How the Irish Became White, Routledge, 1996, ISBN 0-415-91825-1.
  • Jackson, F. L. C. (2004). Book chapter: Human genetic variation and health: new assessment approaches based on ethnogenetic layering at the Wayback Machine (archived 16 fevral 2008) British Medical Bulletin 2004; 69: 215–35 DOI:10.1093/bmb/ldh012. Retrieved 29 December 2006.
  • Jacobson, Matthew Frye, Whiteness of a Different Color: European Immigrants and the Alchemy of Race, Harvard, 1999, ISBN 0-674-95191-3.
  • Oppenheimer, Stephen (2006). The Origins of the British: A Genetic Detective Story. Constable and Robinson, London. ISBN 978-1-84529-158-7.
  • Painter, Nell Irvin. The History of White People. New York: W.W. Norton. 2010. ISBN 978-0-393-04934-3. OCLC 317919383.
  • Rosenberg, NA; Mahajan, S; Ramachandran, S; Zhao, C; Pritchard, JK; və b. "Clines, Clusters, and the Effect of Study Design on the Inference of Human Population Structure". PLOS Genet. 1 (6). 2005. doi:10.1371/journal.pgen.0010070. PMC 1310579. PMID 16355252.
  • Rosenberg, NA; Pritchard, JK; Weber, JL; Cann, HM; Kidd, KK; və b. "Genetic structure of human populations". Science. 298 (5602). 2002: 2381–2385. Bibcode:2002Sci...298.2381R. doi:10.1126/science.1078311. PMID 12493913.
  • Segal, Daniel A. "Review of Racial Situations: Class Predicaments of Whiteness in Detroit". American Ethnological Society. 29 (2). 2002: 470–73. doi:10.1525/ae.2002.29.2.470.
  • Smedley, Audrey, Race in North America: Origin and Evolution of a Worldview, 2nd ed. (Boulder: Westview, 1999).
  • Tang, Hua., Tom Quertermous, Beatriz Rodriguez, Sharon L. R. Kardia, Xiaofeng Zhu, Andrew Brown, James S. Pankow, Michael A. Province, Steven C. Hunt, Eric Boerwinkle, Nicholas J. Schork, and Neil J. Risch (2005) Genetic Structure, Self-Identified Race/Ethnicity, and Confounding in Case-Control Association Studies Am. J. Hum. Genet. 76: 268–275.
  • Wang, Sijia; Ray, Nicolas; Rojas, Winston; Parra, Maria V.; Bedoya, Gabriel; Gallo, Carla; Poletti, Giovanni; Mazzotti, Guido; Hill, Kim. "Geographic Patterns of Genome Admixture in Latin American Mestizos". PLOS Genetics. 4 (3). 21 mart 2008. doi:10.1371/journal.pgen.1000037. ISSN 1553-7404. PMC 2265669. PMID 18369456.

Vikisitatda Ağdərililər ilə əlaqədar sitatlar var.
Vikilüğətdə White person mövzusuna dair məlumatlar var.
  •   Vikianbarda Ağdərililər ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ağdərililər&oldid=8414285"
Informasiya Melumat Axtar