Əlqamə ibn Qeys (ərəb. علقمة بن قيس; 591 – 681) və ya Əbu Şibl Əlqamə ibn Qeys ibn Abdillah ibn Malik ən-Nəxai əl-Kufi — Kufə fiqh və təfsir məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri. Abdullah ibn Məsudun tələbəsi. Tabiindəndir.
| Əlqamə ibn Qeys | |
|---|---|
| ərəb. علقمة بن قيس | |
 | |
| Doğum tarixi | 591 |
| Vəfat tarixi | 681 |
| Elm sahələri | fiqh, təfsir |
| Elmi rəhbəri | Abdullah ibn Məsud |
| Tanınmış yetirmələri | İbn Sirin, İbrahim ən-Nəxai |
Məhəmməd peyğəmbər sağ ikən dünyaya gəlmiş, lakin onu görməmişdir. Yəmənli olan Nəxa qəbiləsinə mənsubdur. Xorasandakı müharibələrdə və həmçinin Əli tərəfdən Siffin və Nəhrəvan döyüşlərində iştirak edib. Döyüşlərin birində ağır yaralanaraq topal qalıb. Abdullah ibn Məsuda tələbəlik edib. Qiraət və təfsirdə fərləndiyi kimi fiqhdə də fərqlənərək onun ən qabaqcıl tələbəsi olub. Bir çox sahədə müəlliminin rəğbətini qazanan Əlqamənin səsi çox gözəl olub. Ona görə də Abdullah ibn Məsud ona Quran oxumağı və başqalarına öyrətməyi tövsiyə edib. İbrahim ən-Nəxainin dayısı və Əsvəd ibn Yəzidin də əmisi olan Əlqamənin övladı olmayıb. Əbu Şibl künyəsi ona müəllimi İbn Məsud tərəfindən verilib.[1] Əlqamə Ömər, Osman, Əli, Aişə, Salman Farsi, Əbüd-Dərda, Huzeyfə, Həbbab, Əmmar və Əbu Musa əl-Əşari kimi görkəmli səhabələrdən hədis rəvayət edib. Əlqamədən İbrahim ən-Nəxai və Şəbi fiqh,[1][2] Yəhya ibn Vəssab, Ubeyd ibn Nudəylə (Nədlə) və Əbu İshaq əs-Səbii kimi alimlər qiraət öyrəniblər. Məhəmməd ibn Sirin, Əbu Vail Şəqiq ibn Sələmə, Əbdürrəhman ibn Yezid, Yezid ən-Nəxai və Qeys ibn Rumi kimi alimlər isə Əlqamədən hədis rəvayət ediblər. Hər beş gündə bir Qurani-Kərimi xətm etdiyi rəvayət edilən Əlqamə, Əbu Hənifənin səhabələrə çatan müəllimləri zəncirində də mühüm halqanı təşkil edir.[3] Əbu Hənifənin on səkkiz il yanında qaldığı müəllimi Həmmad ibn Əbu Süleyman, Əlqamənin məşhur tələbələri İbrahim ən-Nəxai və Şəbinin ən qabaqcıl tələbəsi idi. O dövrdə bir çox səhabə hələ həyatda olmasına baxmayaraq, elm tələbələri Əlqamənin dərslərinə böyük maraq göstərir, hətta bir çox səhabə ona müraciət edərək ondan fətva istəyirdi.[4] Kufə fiqh və təfsir məktəbinin formalaşmasında mühüm yeri olan Əlqamə ibn Qeys, 682-ci ildə (hicri 62) Kufədə vəfat etmişdir. Mənbələrdə vəfat tarixi olaraq hicri 61, 63, 65 və ya 72-ci illər də qeyd olunur.[5]
Cəzəri onu "böyük fəqih" kimi xarakterizə edir. Etibarlı hədis mənbələrində onun rəvayət etdiyi hədislərin sayı üç yüzdən çoxdur. Mühəddislərdən Əhməd ibn Hənbəl. Yəhya ibn Main, eləcə də cərh və tədil imamları olan Zəhəbi və İbn Həcər onu etibarlı (siqa) rəvayətçilər arasında qeyd edirlər.[6][7]
- Mahmut Samar, HANEFÎ MEZHEBİNİN TEŞEKKÜL SÜRECİNDE ALKAME B. KAYS’IN (Ö. 62/682) YERİ, 2020.
- ↑ 1 2 Zəhəbi. Siyəri aləmin-nubəla (ərəb). V. Qahirə: Darul-Hədis. 2006. 16.
- ↑ İbn Səad. ət-Təbəqatul-Kubra (ərəb). VI. 146.
- ↑ Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 183. ISBN ISBN 978-9952-489-89-7..
- ↑ Zəhəbi. Siyəru aləmin-nubəla (ərəb). V. Qahirə: Darul-Hədis. 2006. 20.
- ↑ "علقمة بن قيس". 02.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ əl-Əsqalani. Təkribut-təhzib (az.). I. Dəməşq: Darur-Rəşid. 1986. 397.
- ↑ Zəhəbi. Siyəru aləmin-nubəla (ərəb). Qahirə. 2006. 17.