Əli Şövqi və ya Əli Şövqi Gəncəli (əsl adı: Əli Şeyx Muxtar oğlu Şeyxzamanlı; 9 mart 1879, Yelizavetpol – 1925, Gəncə) — Azərbaycan şairi.
| Əli Şövqi | |
|---|---|
| Əli Şeyx Muxtar oğlu Şeyxzamanlı | |
| Doğum tarixi | 9 mart 1879 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1925 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | şair |
Əli Şeyx Muxtar oğlu Şeyxzamanlı 9 mart 1879-cu ildə Gəncədə, Nizami Gəncəvinin soyuna məxsus ailədə anadan olub. Şövqi ibtidai təhsilini atasından almışdır. Oğlunun elmə və rus dilinə həvəs göstərdiyini görən atası onu rusdilli məktəbə qoymuşdur. Gənc Əli tezliklə türk, ərəb, rus və fars dillərini mükəmməl öyrənir, bundan əlavə, ədəbiyyat, tarix, təbiət kimi elmlərə maraq göstərir.[1]
İlk şeirlərində Əli "Şeyx" təxəllüsünü istifadə edir. O, 1912-ci ildə Bəhai dinini qəbul etmişdir. Bundan sonra şair "Şeyx" təxəllüsündən imtina edir. O, misirli yazıçı Şövqi Əhmədin şərəfinə “Şövqi” təxəllüsünü götürür.
1905, 1918 və 1920-ci illərdə baş verən qanlı hadisələr Əli Şövqinin yaradıcılığında geniş əksini tapmışdır. Şövqi o vaxtlar ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi faciələri qələmə almış, doğma torpağından didərgin düşən soydaşlarımızın həyatını poetik dillə təsvir etmişdir.[2]
Əli Şövqi dövri mətbuatda – "Qurtuluş", "Dirilik" məcmuələrində Azərbaycan və fars dilində şeirləri ilə çıxış etmişdir. Onun şeirləri sırasında "Yadigar", "İstər isən", "Vətənim", "Sənin", "Məhəbbət", "Füzuliyə nəzirə" əsərlərini qeyd etmək olar. Hal-hazırda Şövqinin əlyazma şəklində 32 şeiri AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır. O, həmçinin fars şairi Sədi Şirazinin bir qəzəlini tərcümə edib.[3]
Şövqi 1912-ci ildə Bakıda "Səda" mətbəəsində çalışıb. Ehtimal edilir ki, bu dövrdə ağır iş şəraitinə görə şair vərəm xəstəliyinə tutulur. Bundan sonra Gəncəyə qayıdan Şövqi burada iş tapa bilmir. 1922-ci ildə xəstəliyindən xəbər tutan şairin əli hər yerdən üzülür.
Uzun illər Bakıda çalışarkən yazdığı şeirdə Şövqi Gəncənin həsrətində olduğunu deyir:
|
Mümkün olar isə gələrəm Gəncəyə doğru,
Artıq məni incitdi bu il qürbət, əfəndim! |
|
Əli Şövqi 1925-ci ildə Gəncədə vəfat edib və Səbiskar qəbiristanlığında dəfn olunub.[1]
- Əli Şövqi Şeyxzamanlı. Hikmət yarpaqları. Bakı: Elm və təhsil, 2019.[4]
- Əli Şövqi Gəncəli. Əsərlər. Bakı, 2025.
- ↑ 1 2 Təranə Verdiyeva. "Gəncə ədəbi mühitində yetişən şair" (PDF). Filologiya və sənətşünaslıq (№ 2). 2021: 102–107.
- ↑ Tanrıverdiyev, Vaqif. "Xəbərlər. "Hikmət yarpaqları"". AMEA Gəncə Bölməsi. 2019-12-18. 2024-09-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-10.
- ↑ Sona Xəyal. "Əli Şövqinin bilinməyən şeirləri" (PDF). Əlyazmalar yanmır (elmi məqalələr toplusu) (№ 2 (9) iyul-dekabr). 2019: 266–270.
- ↑ "Yeni nəşr: "Hikmət yarpaqları"" (PDF). "Respublika" qəzeti (№ ?): 7. 19 dekabr 2019. 2022-05-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-02-10.