Ədalətli rəftar (ing. Fair Dealing) — termini əsasən müəllif hüquqları[1] qanunlarında istifadə olunur və əsərin müəllif hüquqları ilə qorunan hissələrindən məhdud, ədalətli şəkildə istifadəni tənzimləyir.[2] Termin, müəllif hüquqlarının pozulmadan əsərin müəyyən hissələrinin istifadə olunmasına imkan yaradır.[3] Ədalətli rəftar xüsusilə təhsil, tədqiqat, xəbər yayımı və tənqid məqsədləri ilə bağlıdır.[4]
Müəyyən bir istifadə "ədalətli" hesab edilə bilmək üçün bir neçə əsas meyar nəzərə alınır:[5]
- İstifadənin məqsədi — əgər istifadə tədqiqat, təhlil, xəbər yayımı və ya tədris məqsədi daşıyırsa, bu, ədalətli rəftar hesab oluna bilər.
- Əsərin məzmunu — məhsul ictimaiyyət üçün geniş şəkildə əlçatan olan materiallar üzərində ədalətli rəftar prinsipi daha geniş tətbiq edilə bilər.[6]
- İstifadənin miqyası — əsərin çox kiçik bir hissəsinin istifadəsi ədalətli sayıla bilər, lakin əsərin tam surətinin çıxarılması adətən bu prinsiplə uyğun gəlmir.
- İstifadənin təsiri — əsərin kommersiya dəyərinə və ya müəllifin gəlirlərinə mənfi təsir etməməsi də vacib şərtdir. Əgər istifadə əsərin bazardakı satışlarına və ya müəllifin gəlirlərinə zərər verirsə, bu, ədalətli rəftar sayılmaya bilər.[7]
Beləliklə, "ədalətli rəftar"[8] müəllif hüquqları qanununda balans yaradan bir vasitədir və istifadəçilərə, müəllifin icazəsi olmadan da müəyyən şərtlər daxilində əsərdən yararlanmağa imkan verir.[9]
- ↑ "Copyright Amendment Act 2006 (No. 158, 2006)". AustLII. 2012-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-09.
- ↑ "Copyright Act 1968 - Sect 41 Fair dealing for purpose of criticism or review". AustLII. 2019-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-09.
- ↑ "Copyright Act 1968 - Sect 43 Reproduction for purpose of judicial proceedings or professional advice". AustLII. 2019-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-09.
- ↑ "Copyright Act 1968 - Sect 41A Fair dealing for purpose of parody or satire". AustLII. 2019-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-09.
- ↑ "The Fair Use/Fair Dealing Handbook" (PDF). infojustice.org. American University Program on Information Justice and Intellectual Property. 2018-11-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-10-16.
- ↑ "Productivity Commission Draft IP Report - the breakdown". Australian Digital Alliance. 16 June 2016. 20 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 March 2017.
- ↑ Martin, Peter. "Our copyright laws are holding us back, and there's a way out". The Sydney Morning Herald. 2016-12-15. 2016-12-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-06.
- ↑ "Archived copy" (PDF). www.ag.gov.au. 18 September 2007 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 January 2022.
- ↑ "Copyright Act 1968 - Sect 111 Recording broadcasts for replaying at more convenient time". AustLII. 2013-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-09.
- Australian Fair Dealing (statute)
- Fair dealing under Australian law Arxivləşdirilib 2003-06-27 at the Wayback Machine
- Fair dealing in Australia (PDF file, 111 KB).
- Fair dealing for research and study in Australia (PDF, 26 KB).
- Fair Dealing in Canada (Copyright Act) Arxivləşdirilib 2011-01-05 at the Wayback Machine
- CCH Canadian Ltd. v. Law Society of Upper Canada
- Canadian Access ©
- Association of Universities and Colleges of Canada Copyright Guide (PDF file)
- Fair dealing under UK copyright law explained 2004
- Fair dealing under Singapore law of 1987
- Relevant sections of New Zealand's Copyright Act 1994 (s42[daimi ölü keçid] and s43[daimi ölü keçid])
- Guidelines for librarians on the NZ Copyright Act 1994 (see sections 11 and 13 in particular, and appendix 1)
- Fair Dealing in Indian law
- South African Copyright Act
- Indian Context for Fair Dealing