Ədalətli dünya inancı — dünyanın ədalətli bir yer olduğu, insanların həyatda layiq olduqları nəticələrlə qarşılaşdıqları; pis hadisələrin pis insanların, yaxşı hadisələrin isə yaxşı insanların başına gəldiyini fərz edən hipotez.[1]
İnsanlar yaxşıların mükafatlandırıldığı, pislərin cəzalandırıldığı və nəticə etibarilə hər kəsin layiq olduğunu aldığı ədalətli bir dünyada yaşadıqlarına inanmağa psixoloji cəhətdən meyllidirlər.[2] Onlar xoşbəxtlik və müvəffəqiyyət kimi müsbət nəticələrin yalnız yaxşı insanlar tərəfindən əldə edildiyinə, mənfi nəticələrin isə pis insanların başına gəldiyinə inanırlar.[2] Bu inanc sarsıldıqda, fərdlərin adaptasiya mexanizmləri işə düşür və müxtəlif illüziyalar vasitəsilə vəziyyət psixoloji baxımdan daha az narahatedici hala gətirilir.[2]
Bu xüsusiyyəti ilə ədalətli dünya inancı psixi sağlamlığın mühafizəsi və davam etdirilməsi baxımından müsbət bir başaçıxma mexanizmi kimi qiymətləndirilə bilər.[2] Bu inanc fərdin, layiq olacaq bir davranış nümayiş etdirmədiyi müddət ərzində başına pis hadisələrin gəlməyəcəyinə inanmasını təmin edərək özünü təhlükəsiz hiss etməsinə şərait yaradır.[3] Bununla yanaşı, insanın layiq olub-olmamasından asılı olmayaraq yaşadığı zərərə görə qurbanı günahlandırmağa meylli olmasına görə bu inancın mənfi tərəfi də mövcuddur.[3]
- ↑ "Sözlük Psikoloji" (PDF). homes.ieu.edu.tr. səh. 1. 24 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 noyabr 2016.
- ↑ 1 2 3 4 "Adil Dünya İnancı" (PDF). cappsy.org. 2011. 14 may 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 noyabr 2016.
- ↑ 1 2 "Engellilere Yönelik Önyargıyı Yordayan Değişkenler: Kültürler Arası Bir Araştırma" (PDF) (Yüksek Lisans Tezi). acikarsiv.ankara.edu.tr. 2013. səh. 39-40: ("Adil Dünya İnancı" başlığı). 19 noyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 noyabr 2016.
- Hafer, C. L.; Bègue, L. "Experimental research on just-world theory: problems, developments, and future challenges". Psychological Bulletin. 131 (1). 2005: 128–167. CiteSeerX 10.1.1.524.1990. doi:10.1037/0033-2909.131.1.128. PMID 15631556.
- Hafer, Carolyn L.; Rubel, Alicia N. The Why and How of Defending Belief in a Just World // Advances in Experimental Social Psychology. 51. 2015. 41–96. doi:10.1016/bs.aesp.2014.09.001. ISBN 9780128022740.
- Lerner, Melvin J. The Belief in a Just World: A Fundamental Delusion. Perspectives in Social Psychology. New York: Plenum Press. 1980. doi:10.1007/978-1-4899-0448-5. ISBN 978-0-306-40495-5.
- Montada, Leo; Lerner, Melvin J., redaktorlar Responses to Victimizations and Belief in a Just World (PDF). Critical Issues in Social Justice. New York: Plenum. 1998. doi:10.1007/978-1-4757-6418-5. ISBN 978-1-4419-3306-5.
- Rubin, Z.; Peplau, L. A. "Who believes in a just world?" (PDF). Journal of Social Issues. 31 (3). 1975: 65–90. doi:10.1111/j.1540-4560.1975.tb00997.x. 20 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). Reprinted (1977) in Reflections, XII(1), 1–26.
- Rubin, Z.; Peplau, L. A. "Belief in a just world and reactions to another's lot: A study of participants in the national draft lottery" (PDF). Journal of Social Issues. 29 (4). 1973: 73–94. doi:10.1111/j.1540-4560.1973.tb00104.x. 20 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- Sosyal Algı - Adil Dünya Hipotezi Arxivləşdirilib 2016-11-19 at the Wayback Machine - Khan Academy
- Atasözlerinde Adil Dünya İnancı Arxivləşdirilib 2017-07-09 at the Wayback Machine - Tuba Dik (academia.edu)
- The Just World Hypothesis
- Issues in Ethics: The Just World Theory
- This column will change your life: the just world bias. Oliver Burkeman
- Believing that life is fair might make you a terrible person. Oliver Burkeman